İşveren İşçiye Yarım Gün Yıllık İzin Verebilirmi ?
GİRİŞ
Yıllık izin hakkı bir dinlenme iznidir. Bir yıl boyunca çalışıp izne hak kazanan işçinin bu hakkını kullanması ruh ve sağlık durumu açısından önem taşır. Yıllık ücretli izin hakkından vazgeçilemez ve tek taraflı olarak feragat edilemez
Anayasanın 50.maddesi doğrultusunda yıllık izin 4857 sayılı İş Kanunu 53, 54, 55, 56, 57, 58, 59 ve 60. maddelerinde ayrıntılı olarak düzenlenmiştir.
Uygulamada yarım günlük izin özellikle Ramazan ve Kurban Bayramı ile Cumhuriyet Bayramında gündeme gelmektedir. Cumhuriyet’in ilan edildiği 29 Ekim günü Ulusal Bayram günüdür. 28 Ekim günü saat 13.00’de başlar 1,5 gündür. Ramazan Bayramı arefe günü saat 13.00’ de başlar 3,5 gündür. Kurban Bayramı arefe günü saat 13.00’de başlar 4,5 gündür.
YILLIK ÜCRETLİ İZİNE HAK KAZANMA
Yıllık ücretli izin hakkı İş Kanununa tabi olarak çalışan işçilere uygulanır. Bunun için işçinin iş sözleşmesine dayanarak bir işte ücret karşılığı çalışması gerekir. Yıllık izne hak kazanabilmesi için işçinin işe girdiği tarihten başlayarak deneme süresi de dâhil olmak üzere 1 yıl çalışması gerekmektedir. İzne hak kazanmak için gerekli sürenin hesabında işçinin aynı işverene ait işyerlerinde çalıştığı süreler birleştirilir. Aynı bakanlığa bağlı işyerleri ile aynı bakanlığa bağlı tüzel kişilerin işyerlerinde geçen süreler ve kamu iktisadi teşebbüsleri yahut özel kanun veya özel kanunla verilmiş yetkiye dayanılarak kurulan banka ve kuruluşlar veya bunlara bağlı işyerlerinde geçen süreler de, yıllık ücretli izin hakkının hesaplanmasında birleştirilerek göz önünde bulundurulur
.Yargıtay 9.HD-E:2004/23749-K:2004/12114-T:17.05.2004
Mevsimlik işlerde yıllık ücretli izinlere ilişkin hükümler uygulanmaz. Mevsimlik işçi, İş Kanunu'nun yıllık ücretli izin hükümlerine dayanarak, yıllık ücretli izin kullanma veya buna dayanarak ücret alacağı talebinde bulunamaz
Yargıtay 9.HD-E:2007/11498-K:2008/08313-T:14.04.2008
. Belirli süreli iş sözleşmesi ile çalışma yıllık izin kullandırılmasına engel teşkil etmez
.Yargıtay 9.HD-E:2003/16673-K:2004/06656-T:31.03.2004
Kısmi süreli ya da çağrı üzerine iş sözleşmesi ile çalışanlar yıllık ücretli izin hakkından tam süreli çalışanlar gibi yararlanır ve farklı işleme tabi tutulamaz. Kısmi süreli ya da çağrı üzerine iş sözleşmesi ile çalışanlar iş sözleşmeleri devam ettiği sürece her yıl için hak ettikleri izinleri, bir sonraki yıl izin süresi içine isabet eden kısmi süreli iş günlerinde çalışmayarak kullanır. İzine hak kazanan kısmi süreli ya da çağrı üzerine çalışan işçilerle tam süreli çalışan işçiler arasında yıllık izin süreleri ve izin ücretleri konularında bir ayrım yapılamaz.
İZİN SÜRESİ
İşçinin izin süresi, iznini hak ettiği tarihteki hizmet süresine ve İş Kanunu hükümlerine göre belirlenir. İşyerinde işe başladığı günden itibaren deneme süresi de içinde olmak üzere en az bir yıl çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izin verilir.
İşçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi, hizmet süresi;
-Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dahil) olanlara on dört günden,
-Beş yıldan fazla on beş yıldan az olanlara yirmi günden,
-On beş yıl (dahil) ve daha fazla olanlara yirmi altı günden, az olamaz. Ancak, on sekiz ve daha küçük yaştaki işçilerle elli ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi yirmi günden az olamaz.
YILLIK ÜCRETLİ İZNİN UYGULANMASI
Yıllık ücretli izin işveren tarafından bölünemez. İzin süreleri, tarafların anlaşması ile bir bölümü on günden aşağı olmamak üzere en çok üçe bölünebilir. İşveren tarafından yıl içinde verilmiş bulunan diğer ücretli ve ücretsiz izinler veya dinlenme ve hastalık izinleri yıllık izne mahsup edilemez. Yıllık ücretli izin günlerinin hesabında izin süresine rastlayan ulusal bayram, hafta tatili ve genel tatil günleri izin süresinden sayılmaz. Yıllık ücretli izinleri işyerinin kurulu bulunduğu yerden başka bir yerde geçirecek olanlara talepte bulunmaları ve bu hususu belgelemeleri koşulu ile gidiş ve dönüşlerinde yolda geçecek süreleri karşılamak üzere işveren toplam dört güne kadar ücretsiz yol izni vermek zorundadır.
İşveren tarafından iş sözleşmesinin feshedilmesi halinde bildirim süresi ile işçiye verilmesi zorunlu yeni iş arama izinleri, yıllık ücretli izin süreleri ile iç içe giremez. İşçinin yıllık ücretli izin kullandığını işveren kanıtlamak zorundadır
.Yargıtay 9.HD-E:2004/04310-K:2004/16298-T:01.07.2004
Bu nedenle işverenler, işçilerin yıllık ücretli izinlerini gösterir izin kayıt belgesi düzenlemelidir.
İZİN KULLANMA DÖNEMİ
İşveren veya işveren vekilleri, izin kurulu veya bunun yerine geçenlere danışmak suretiyle işyerinde yürütülen işlerin nitelik ve özelliklerine göre, yıllık ücretli izinlerin, her yılın belli bir döneminde veya dönemlerinde verileceğini tayin edebilir. Bunu işyerinde ilan eder.
İşçi hak ettiği yıllık ücretli iznini, kullanmak istediği zamandan en az bir ay önce işverene yazılı olarak bildirir. İşveren veya işveren vekilleri, izin kuruluna veya bunun yerine geçenlere bildirir. İşçi yıllık izin talebinde, adını soyadını, varsa sicil numarasını, iznini hangi tarihler arasında kullanmak istediğini ve ücretsiz yol izni isteyip istemediğini yazar.
İzin kurulu veya işveren, işçinin istediği izin kullanma tarihi ile bağlı değildir. Ancak, izin sıra ve nöbetleşmesini göstermek üzere söz konusu kurulca düzenlenecek çizelgeler işçinin talebi ve iş durumu dikkate alınarak hazırlanır. Aynı tarihe rastlayan izin isteklerinde; işyerindeki kıdem ve bir önceki yıl iznini kullandığı tarih dikkate alınarak öncelikler belirlenir. Yol izni alanlar bu süreyi kullanmadan işe dönerlerse, işveren bunları anılan sürenin bitiminden önce işe başlatmayabilir.
YILLIK İZİN BAKIMINDAN ÇALIŞILMIŞ GİBİ SAYILAN HALLER
İşçi yıllık ücretli izni kullanırken hastalanacak veya kaza geçirecek olur ve bu nedenle kendisine ilgili sağlık kuruluşları tarafından sağlık izni verilirse, sağlık izni ile yıllık izin iç içe girmez. Yıllık ücretli izin hakkı askıya alınır.
Kadın işçilerin, doğumdan önce ve sonra çalıştırılmadıkları günler sekizer hafta olarak sınırlandırılmasına rağmen, kadın işçinin sağlık durumuna veya işin niteliğine göre doktor raporuyla bu süreler uzatılabilir. Uzatılmış bu süreler yıllık ücretli iznin hesabında çalışılmış gibi sayılır. Ancak isteği halinde kadın işçiye on altı haftalık sürenin tamamlanmasından veya çoğul gebelik halinde 18 haftalık süreden sonra altı aya kadar verilecek ücretsiz izin yıllık ücretli izin hakkının hesabında dikkate alınmaz.
İşçinin iş sözleşmesi devam ederken muvazzaf askerlik hizmeti dışında manevra veya herhangi bir kanundan dolayı ödevlendirilmesi sırasında işine gidemediği günlerde yıllık ücretli izne hak kazanmak için geçmesi gereken bir yıllık sürenin hesabında dikkate alınır. Ancak geçen tüm süre değil yılda en fazla 90 günü hesaba katılır.
İşyerinde zorlayıcı sebepler yüzünden işin aralıksız bir haftadan çok tatil edilmesi sonucu olarak işçinin çalışmadan geçirdiği zamanın on beş günü işçinin yeniden işe başlaması şartıyla yıllık ücretli izne hak kazanmada göz önünde bulundurulur.
Yıllık ücretli izin günlerinin hesabında izin süresine rastlayan ulusal bayram, hafta tatili ve genel tatil günleri izin süresinden sayılmaz. Yıllık ücretli izin süresine rastlayan hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil ücretleri ayrıca ödenir.
İş kanununa göre işçiye verilmiş bulunan yıllık ücretli izin süresi yıllık ücretli izin bakımından çalışılmış gibi sayılır.
SÖZLEŞMENİN SONA ERMESİNDE İZİN ÜCRETİ
İş sözleşmesinin, herhangi bir nedenle sona ermesi halinde işçinin hak kazanıp da kullanmadığı yıllık izin sürelerine ait ücreti, sözleşmenin sona erdiği tarihteki ücreti üzerinden kendisine veya hak sahiplerine ödenir. Bu ücrete ilişkin zamanaşımı iş sözleşmesinin sona erdiği tarihten itibaren başlar. İşveren tarafından iş sözleşmesinin feshedilmesi halinde bildirim süresiyle, işçiye verilmesi zorunlu yeni iş arama izinleri yıllıkücretli izin süreleri ile iç içe giremez
.Yargıtay 9.HD-E:2005/28459-K:2006/13257-T:11.05.2006
İŞÇİYE YARIM GÜNLÜK YILLIK İZİN VERİLMESİ
4857 sayılı İş Kanunu’na göre, yıllık ücretli izinlerin öngörülen süreler içinde işveren tarafından sürekli bir şekilde verilmesi zorunludur. Yıllık ücretli iznin işveren tarafından bölünemeyeceği kural olarak kabul edilmiş olmakla birlikte tarafların anlaşması ile bir bölümünün on günden aşağı olmamak üzere en çok üçe bölünebileceği yasa hükmüdür.
Yasal düzenleme gereği yıllık iznin bölünerek kullanılabilmesi için tarafların anlaşması, en fazla 3’e bölünebilmesi ve bir bölümünün 10 gün olması zorunluluğu getirilmiştir. 4857 sayılı İş Kanunu 103.maddesinde yıllık ücretli iznin bu şartlara aykırı olarak bölünmesi halinde işverenliğe bu durumdaki her işçi için 2011 yılında 219 TL idari para cezasının uygulanacaktır.
Yıllık iznin bölünmesi konusunda taraflar anlaşmış, iznin bir bölümü 10 gün olarak kullanılmış ve/veya kullanılacak, iznin geri kalan kısmı nasıl bölünecektir? Bu hususta yasal düzenleme özel bir hüküm getirmemiştir.
Böyle bir durumda tarafların anlaşmış olmaları şartıyla kanaatimce işçiye yarım gün yıllık ücretli izin verilebilir. Sözgelimi 14 gün yıllık ücretli izni bulunan bir işçi, yıllık ücretli izninin bir bölümünü 10 gün, bir bölümünü yarım gün ve kalan bir bölümünü 3,5 gün olarak işverenle anlaşmış olmaları şartıyla kullanabilir.
Örneğin: İşçi A…14 gün izin hakkı vardır. Yıllık izninin 10 günlük bölümünü Haziran ayında kullanmıştır. Bu yıl Ramazan Bayramı tatili 29 Ağustos Pazartesi günü saat:13.00’den sonra, Cumhuriyet Bayramı tatili ise 28 Ekim Cuma günü saat:13.00’den sonra başlamaktadır. İşverenin onaylaması şartıyla yarım günlük iznini kullanıp, Ramazan Bayramı tatilini 26 Ağustos Cuma günü mesai bitiminden, diğer 3,5 günlük iznini de Cumhuriyet Bayramı tatilinde kullanıp, tatilini 24 Ekim Pazartesi günü mesai bitiminden başlatabilir. Bu şekliyle İşçi A…yıllık iznini yasal düzenlemeye uygun olarak kullanmış sayılacaktır.
SONUÇ
Yıllık ücretli izin hakkı İş Kanununa tabi olarak çalışan işçilere uygulanır. İşçinin işyerinde yıllık izne hak kazanabilmesi için girdiği tarihten başlayarak deneme süresi de dâhil olmak üzere 1 yıl çalışması gerekmektedir.
Yıllık ücretli izin işveren tarafından bölünemez. İzin süreleri ancak tarafların anlaşması ile bir bölümü on günden aşağı olmamak üzere en çok üçe bölünebilir. Yıllık iznin bölünmesi konusunda taraflar anlaşmış, iznin bir bölümü 10 gün olarak kullanılmış ya da kullanılacaksa, iznin geri kalan kısmı nasıl bölünebileceği konusunda yasal düzenlemede özel bir hüküm yoktur. Bu durumda tarafların bu konuda anlaşmış olmaları halinde kanaatimce işçilere yarım gün yıllık ücretli izin verilebilir. 14 gün yıllık ücretli izni bulunan bir işçi, yıllık ücretli izninin bir bölümünü 10 gün, bir bölümünü yarım gün ve kalan bir bölümünü 3,5 gün olarak işverenin uygun göreceği bir zamanda kullanabilir.
İşverenlerin kendi tasarrufları ile Ramazan ve Kurban Bayramı ile Cumhuriyet Bayramı tatillerinde ver-dikleri yarım günlük izinler yıllık ücretli izin sayılmaz, idari izin sayılır.
İşverenlerin geçmiş yıllara ait işçilerin birikmiş izinlerini iç yönetmelik, genelge vb. işlemlerle kaldırmaya yönelik eylemleri yasal uygulamaya aykırıdır. İşçi de, işveren de yıllık izin hakkından feragat edemez.
Cumhur Sinan ÖZDEMİR
Diyaloğ Dergisi Ağustos 2011 Süryay Sürekli Yayınlar Ticaret ve Sanayi AŞ
http://www.huseyinust.com/Thread-Isveren-Isciye-Yarim-Gun-Yillik-Izin-Verebilirmi
