Birden Fazla İhale Konusu İşlerin, Devamlı İşyeri Dosyasından Bildirilmesi Durumunda İlişiksizlik Belgesi Nasıl Alınır? Asgari işçilik uygulaması; bir işin yürütümü için gerekli olan en az sigortalı sayısına, sigorta primine esas kazanç tutarına ve çalışma süresine uygun olarak işverence Sosyal Güvenlik Kurumu’na yeterli işçilik bildirip bildirilmediğinin tespitine yönelik uygulama olup,
I- GİRİŞ
kayıtdışı istihdamın önlenmesi ve Sosyal Güvenlik Kurumu’nun gelirlerinin artırılmasını amaçlamaktadır. Makalemizde, birden fazla ihale konusu işin, devamlı işyeri dosyasından bildiriminde, asgari işçilik hesabının nasıl yapılacağını açıklamaya çalışacağız. www.ozdogrular.com
II- DEVAMLI İŞYERİ DOSYASINDAN YAPILAN İŞLERDE ASGARİ İŞÇİLİK UYGULAMASI
Devamlı mahiyetteki işyerlerinde ihale konusu iş dolayısıyla yapılan asgari işçilik uygulamasıyla ilgili Sosyal Güvenlik Kurumu Prim ve İdari Para Cezası Borçlarının Hakedişlerden Mahsubu Ödenmesi ve İlişiksizlik Belgesinin Aranması Hakkında Yönetmelikte değişiklik yapıldı. Söz konusu değişiklik ile ihale konusu işle ilgili olarak ünitece yapılacak araştırma işlemi sonucunda, Sosyal Güvenlik Kurumu’na yeterli işçilik bildirilmiş olduğunun veya Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından belirlenecek yöntemlere göre, ihale konusu işin işverene ait devamlı işyeri sigortalıları ile yapıldığının anlaşılması halinde, işverenlerin ve varsa alt işverenlerinin defter ve belgeleri incelenmeden ilişiksizlik belgesi alınabilmesine imkan tanınmıştır.
Devamlı mahiyetteki işyeri sigortalıları ile yapılan veya piyasadan hazır halde alınıp satılan mallara ilişkin ihale sözleşme veya şartnamesinde ihale konusu işte çalışacak kişi/gün sayısının belli olması veya idarece ihale konusu işte kimlerin çalıştığının ismen Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü/Sosyal Güvenlik Merkezine bildirildiği hallerde, yine ihale konusu işte çalıştırılması gereken kişi/gün sayısı kadar Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirim yapıldığının veya idarece ihale konusu işte çalıştırıldığı bildirilen kişilerin sigortalılıklarının sağlandığının anlaşılması halinde, ayrıca bir teftiş gereği duyulmayacak, işverenin ihale konusu iş süresince prim borcunun da bulunmaması halinde ilişiksizlik belgesi verilebilecektir. Bu uygulama ile işverenlerin ilişiksizlik belgesini çok daha kısa sürede bir teftiş görmeden alabilmesi sağlanmıştır.
İdare tarafından ihale konusu iş ile ilgili (ihale konusu işin başlayış ve bitiş tarihleri dikkate alınarak), çalışacak kişi/gün sayısı, sigortalıların prime esas kazançları, işverenin Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirmediği veya eksik bildirdiğinin tespit edilmesi halinde, İşverenden bir ay içinde ilgili döneme ait, asıl veya ek aylık prim ve hizmet belgesi düzenlenmesi istenecek ve her bir ay için, 5510 sayılı Kanun’un 102. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinin (4) numaralı alt bendi uyarınca; belgenin asıl veya ek nitelikte olup olmadığı ve işverence düzenlenip düzenlenmediği dikkate alınmaksızın, aylık asgari ücretin iki katı tutarında idari para cezası uygulanacaktır (Burada ihale konusu işin yapıldığı işyerinin devamlı mahiyette bir işyeri olduğunun ve devamlı mahiyetteki işyerinin faaliyet konusunun ihale konusu işe uygun olduğu varsayılmaktadır).
Diğer bir husus, İhale sözleşme veya şartnamesinde ihale konusu işte çalışacak kişi/gün sayısının belli olmaması ve idarece de ihale konusu işte kimlerin çalıştırıldığının ismen Kurum’a bildirilememesi halinde; ihale konusu işin devamlı mahiyetteki işyeri sigortalıları ile yapılıp yapılmadığı hususunda, ihale konusu işin yapıldığı süre zarfında devamlı mahiyetteki işyerinden Kurum’a bildirilmiş olan sigorta primine esas kazanç tutarının, bildirilmesi gereken sigorta primine esas kazanç tutarının altında olup olmadığı geçici mahiyetteki işyeri dosyalarındaki araştırma işleminde olduğu gibi araştırılacak, bu şekilde yapılacak araştırma işlemi sonucunda, ihale konusu işin yapıldığı dönemde Kurum’a yeterli işçilik bildiriminde bulunulduğunun anlaşılması halinde, denetim elemanı incelemesine gönderilmeksizin ihale konusu işin yapıldığı döneme ilişkin borcunun da bulunmaması halinde işverene ilişiksizlik belgesi verilebilecektir. Bunu örneklerle açıklamaya çalışalım.
Örnek-1: (A) kamu kuruluşunun yapmış olduğu ihalenin istihkak tutarı 200.000 TL İhaleyi alan firmanın bildirmesi gereken prime esas kazanç tutarının 15.000 TL olduğunun, araştırma işlemi sonucunda ihale konusu işin yapıldığı dönemde bildirilen prime esas kazanç tutarının 16.000 TL olduğu varsayıldığında, ihale konusu işin devamlı mahiyetteki işyeri sigortalıları ile yapılıp yapılmadığı hususunda denetim elemanı incelemesine gönderilmeksizin, ihale konusu işin yapıldığı döneme ilişkin borcunun da bulunmaması halinde işverene ilişiksizlik belgesi verilecektir.
Devamlı işyeri dosyasından bir den fazla ihaleli işin yapıldığını varsayalım.
Örnek-2: - İstihkak tutarı 50.000 TL olan (A) ihale konusu işinin 01.04.2010 ila 15.05.2010 tarihleri,
- İstihkak tutarı 70.000 TL olan (B) ihale konusu işinin 10.05.2010 ila 28.06.2010 tarihleri
arasında yapıldığı, söz konusu işlerin asgari işçilik oranlarının % 10 olduğu, ay içerisinde eksik çalışması olmayan 8 sigortalıdan dolayı;
2010/Nisan ayı için 12.000 TL,
2010/Mayıs ayı için 15.000 TL,
2010/Haziran ayı için 14.000 TL
Kurum’a prime esas kazanç bildiriminde bulunulduğu ve işverenin, (A) ihale konusu işinden dolayı ilişiksizlik belgesi verilmesini talep ettiği, (B) ihale konusu işlerinden dolayı henüz ilişiksizlik belgesi istemediği varsayıldığında; (A) ihale konusu işinden dolayı Kurum’a bildirilmesi gereken asgari işçilik miktarı, [(A) İhale konusu işinin istihkak tutarı X Asgari işçilik oranı (%25 eksiği) = Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirilmesi gereken asgari işçilik tutarı] şeklinde hesaplanacaktır.
Buna göre, (A) ihale konusu işinden dolayı Kurum’a bildirilmesi gereken işçilik miktarı; 50.000 x %7,5 (% 10’un % 25 eksiği) = 3.750,00 TL olacaktır.
Söz konusu tutar, (A) ihale konusu işin yapıldığı 01.04.2010 ila 15.05.2010 tarihleri arasında Kurum’a bildirilen, 01.04.2010-30.04.2010 tarihleri arasında 30 gün ihale konusu işten dolayı faaliyet gösterildiğinden 12.000 TL 01.05.2010-15.05.2010 tarihleri arasında [2010/Mayıs ayında 15 gün ihale konusu işten dolayı faaliyet gösterildiğinden (15.000 / 30 x 15)] = 7.500,00 TL olmak üzere toplam 11.250,00 TL sigorta primine esas kazanç tutarı ile karşılaştırılacaktır.
(A) İhale konusu işinin yapıldığı dönemde Kurum’a bildirilen sigorta primine esas kazanç tutarı (11.250,00 TL), Kurum’a bildirilmesi gereken asgari işçilik tutarından (3.750,00 TL) fazla olduğundan, (A) ihale konusu işinin devamlı işyeri sigortalıları ile yapılıp yapılmadığı hususunda incelemeye sevk edilmeksizin, işverenin ihale konusu işin yapıldığı döneme ilişkin olarak Kurum’a borcunun da bulunmaması halinde ilişkisizlik belgesi verilecektir.
İşverenin (A) ihale konusu işinden dolayı ilişiksizlik belgesini aldıktan sonra (B) ihale konusu işinden dolayı ilişiksizlik belgesinin verilmesini talep ettiği varsayıldığında, (B) ihale konusu işinden dolayı Kurum’a bildirilmesi gereken asgari işçilik miktarı; 70.000,00 x % 7,5 (% 10’un % 25 eksiği) = 5.250,00 TL olacaktır.
Söz konusu tutar, (B) ihale konusu işinin yapıldığı 10.05.2010 ila 28.06.2010 tarihleri arasında Kurum’a bildirilen; 10.05.2010-30.05.2010 tarihleri arasında [2010/Mayıs ayında 21 gün ihale konusu işten dolayı faaliyet gösterildiğinden (15.000 / 30 x 21)] = 10.500,00 TL 01.06.2010-28.06.2010 tarihleri arasında [2010/Temmuz ayında 28 gün ihale konusu işten dolayı faaliyet gösterildiğinden (14.000/30 x 28)] = 13.066,67 TL olmak üzere toplam 10.500 TL + 13.066,67 TL = 23.566,67 TL ile karşılaştırılması gerekmekle birlikte, 10.05.2010 ila 15.05.2010 tarihleri arasında (A) ihale konusu işi ile (B) ihale konusu işi birlikte yapıldığından ve (A) ihale konusu işi ile ilgili olarak yeterli işçiliğin bildirilip bildirilmediği araştırılarak işverene ilişiksizlik belgesi verildiğinden, belirtilen tarihler arasındaki işçiliğin mükerrer olarak dikkate alınmaması için söz konusu dönemde (A) ihale konusu işi için dikkate alınmış olan işçilik tutarının düşülmesi gerekmektedir.
Buna ilişkin hesaplama; [(A) ihale konusu işi için Kurum’a bildirilmesi gereken işçilik tutarı] / [(A) ihale konusu işinin faaliyet süresi] x [çakışan gün sayısı] = Düşülecek tutar, şeklinde yapılacaktır.
Buna göre; 7.500 / 45 x 6(10.05.2010-15.05.210 devresi) = 999,99 TL işçilik tutarının, 23.566,67 TL’den düşülmesi gerekmektedir.
Bu durumda, (B) ihale konusu işinin yapıldığı dönemde Kurum’a bildirilmiş olan işçiliğin; 23.566,67 – 999,99 = 22.566,68 TL’si dikkate alınacak olup, bu tutar (B) ihale konusu işi için Kurum’a bildirilmesi gereken asgari işçilik tutarından (5.250,00 TL) fazla olduğundan, (B) ihale konusu işinin devamlı işyeri sigortalıları ile yapılıp yapılmadığı hususunda incelemeye sevk edilmeksizin, işverenin ihale konusu işin yapıldığı döneme ilişkin olarak Kurum’a borcunun da bulunmaması halinde ilişkisizlik belgesi verilecektir (Verdiğimiz örnekte ihale konusu işin yapıldığı işyerinin devamlı mahiyette bir işyeri olduğunun ve devamlı mahiyetteki işyerinin faaliyet konusunun ihale konusu işe uygun olduğu varsayılmaktadır). www.ozdogrular.com
III- SONUÇ
Asgari işçilik uygulaması, bir işin yürütümü için gerekli olan en az sigortalı sayısı bu sigortalılara ödenen ez az ücret olarak tanımlayabiliriz. Asgari işçiliğin tarihsel gelişiminde ortaya çıkmasının en temel sebebi kayıt dışı istihdamın önüne geçmektir.
İhale konusu işlerin devamlı işyeri dosyasından bildirilmesi durumunda teftiş görmeden ilişiksizlik belgesi iki farklı şekilde alınabilir. Birincisi; ihale konusu işte çalışacak kişi/gün sayısının belli olması veya idarece ihale konusu işte kimlerin çalıştığının ismen Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü/Sosyal Güvenlik Merkezine bildirildiği hallerde, yine ihale konusu işte çalıştırılması gereken kişi/gün sayısı kadar Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirim yapıldığının veya idarece ihale konusu işte çalıştırıldığı bildirilen kişilerin sigortalılıklarının sağlandığının anlaşılması halinde, ikincisi ise, ihale konusu işin devamlı mahiyetteki işyeri sigortalıları ile yapılıp yapılmadığı hususunda, ihale konusu işin yapıldığı süre zarfında devamlı mahiyetteki işyerinden Kurum’a bildirilmiş olan sigorta primine esas kazanç tutarının, bildirilmesi gereken sigorta primine esas kazanç tutarının altında olup olmadığı geçici mahiyetteki işyeri dosyalarındaki araştırma işleminde olduğu gibi araştırılacak, bu şekilde yapılacak araştırma işlemi sonucunda, ihale konusu işin yapıldığı dönemde Kurum’a yeterli işçilik bildiriminde bulunulduğunun anlaşılması halinde, denetim elemanı incelemesine gönderilmeksizin ihale konusu işin yapıldığı döneme ilişkin borcunun da bulunmaması halinde işverene ilişiksizlik belgesi verilebilecektir. Asgari işçilik uygulamasında işverenin, işin emsaline, niteliğine, kapsam ve kapasitesine göre işin yürütümü açısından gerekli olan sigortalı sayısı prime esas kazanç tutarı Sosyal Güvenlik Kurumu müfettişleri tarafından yapılmakta iken(1), bu araştırmanın Sosyal Güvenlik İl Müdürlükleri/Sosyal Güvenlik Merkezleri tarafından araştırılması işverenler tarafından memnuniyetle karşılandığı kanaatindeyiz. www.ozdogrular.com
Hakan HASTÜRK*
E-Yaklaşım
(*) SGK, Pendik Sosyal Güvenlik Merkezi Müdür Yrd., Sosyal Güvenlik Denetmeni
(1) Mustafa KESKİN - Naci ŞAHİN, Sosyal Güvenlik Mevzuatı Açısından İşveren Yükümlülükleri ve Uygulama Esasları.
