.
İş Sağlığı ve Güvenliği Yasa Tasarısı-3: Kanunun kapsamı
.
Geçtiğimiz hafta Anayasa Mahkemesi raportörlerinin verdiği görüşler ile Anayasa Mahkemesi'nin vermiş olduğu kararların bugüne kadar yerleşik hukuk ilkelerini ve anlayışını alt üst etmesi nedeniyle, bir eleştiri yazısı yazmış ve İş Sağlığı ve Güvenliği Yasa Tasarısı'nın getirdiği hükümlere ara vermiş idik. Bu arada Tasarı'nın genel kurulda da kabul edildiğini ve imza için Cumhurbaşkanı'na gönderildiğini öğrendik. Bu nedenle Cumhurbaşkanı'nın imzasından sonra muhtemelen önümüzdeki hafta yürürlüğe girecek yasanın hükümlerini incelemeye devam ediyoruz.
İş sağlığı ve güvenliğine ilişkin getirilen hükümler 4857 sayılı İş Kanunu'nun kapsamına dahil sanayi, hizmet, tarım sektörü dahil tüm çalışanları kapsamamaktadır. Kapsama alanının genişletilmesi, onaylanan uluslararası sözleşmeler ve Avrupa Birliği iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına uyum sürecine uygun olarak, ülkemizdeki farklı statülere sahip çalışanların da mesleki sağlık ve güvenliklerinin korunması için daha kapsayıcı düzenlemelerin yürürlüğe konulması ihtiyacından kaynaklanmıştır.
Yasa, Avrupa Birliği'nin 1989 yılında kabul ettiği ve sınırlı istisnası dışında bütün çalışanları kapsayan (işçi, memur, kamu görevlisi, gemi adamı, gazeteci, hakim, savcı gibi farklı statülere sahip kişileri "çalışan" olarak tanımlayan) 89/391/ EEC sayılı Çerçeve Direktifi ile ulusal ihtiyaçlar esas alınarak hazırlanmıştır. İş yaşamında yer alan tüm istihdam edilmiş kişileri kapsayacak şekilde, kamu ve özel sektör ayrımı veya özel kanunlardaki statüler bakımından ayrım yapılmadan bir “çalışan” tanımı getirilmiş, bu sayede iş sağlığı ve güvenliği mevzuatının uygulama alanı genişletilerek Avrupa Birliği mevzuatına uyum sağlanmıştır.
Söz konusu düzenlemelerde (Direktif ve Uluslararası sözleşmelerin hükümleri) hem kamu ve hem de özel sektör olmak üzere bütün faaliyet alanlarına (sanayi, tarım, ticaret, idari işler, hizmet, eğitim, kültür, eğlence vb.) uygulanması vurgulanmaktadır. AB Direktifi, yalnızca, silahlı kuvvetler veya mahalli kolluk kuvvetleri (polis ve jandarma vb.) gibi belirli özel kamu hizmetlerinde veya direktifin hükümleri ile kaçınılmaz bir şekilde çatışan koruma ve önleme faaliyetleri alanlarında uygulanmamaktadır. Nitekim, tasarıda “istisnalar” ile ilgili 3. maddede bu husus dikkate alınmaktadır.
Diğer yandan bu maddede sayılan istisnalar dışında kalan ve "çalışan" olarak nitelendirilenlerle birlikte, bir mesleği öğrenmek için eğitim gören çıraklar ve stajyer olarak tanımlananlar ile tarımda ve orman işlerinde çalışanların tamamı da kapsama dahil edilmiştir. Üstelik, kanunun uygulama alanındaki çalışanlar; geçici veya daimi, kısmi veya tam zamanlı çalışan gibi bir ayrıma tabi tutulmamış; tüm hizmet sözleşmeliler kapsama dahil edilmiştir.
Bununla birlikte, Avrupa Birliği direktifleri ve ILO Sözleşmeleri tüm sektörler ve tüm çalışanları kapsamasına rağmen ülkelere bazı istisnalar getirme hakkını tanımaktadır. Bu nedenle Kanunun istisnası olarak; uygulama dışında kalacak faaliyet alanları ile kendi adına bağımsız çalışanlar bu maddede ayrıca düzenlenmiştir. Buna göre, Türk Silahlı Kuvvetleri ve genel kolluk kuvvetleri ile Milli İstihbarat Teşkilatı Müsteşarlığı'nın esas amacı olan kendine özgü faaliyetleri yanında normal hayat ve faaliyetlerini durduran veya kesintiye uğratan ve acil müdahaleyi gerektiren durumlar ile toplumun tamamı veya belli kesimleri için fiziksel, ekonomik ve sosyal kayıplar doğuran doğal, teknolojik veya insan kaynaklı olaylara sivillerin korunması ve/veya kurtarılması amacıyla müdahalelerde esas görevi bulunan çalışanların bu faaliyetleri de Kanunun istisnaları arasında yer almaktadır.
Tasarıda istisnalar 3. maddede şu şekilde hükme bağlanmıştır:
“Bu Kanun hükümleri;
a) Türk Silahlı Kuvvetleri'nin, genel kolluk kuvvetlerinin ve Milli İstihbarat Teşkilatı Müsteşarlığı'nın eğitim, operasyon, tatbikat ve benzeri kendine özgü faaliyetlerinde,
b) Afet ve acil durum birimlerinin müdahale faaliyetlerinde,
c) Ev hizmetlerinde,
ç) Çalışan istihdam etmeksizin kendi nam ve hesabına mal ve hizmet üretimi yapanlar hakkında, uygulanmaz”.
Haftaya yasa hükümlerini açıklamaya devam edeceğiz.
Prof. Dr. Fevzi DEMİR
http://www.gozlemgazetesi.com/yazarlar/prof-dr-fevzi-demir/1098-is-sagligi-ve-guvenligi-yasa-tasarisi-3-kanunun-kapsami.html
