KIDEM TAZMİNATI TAVAN MİKTARIN ÜSTÜNDEN ÖDENEBİLİRAli Tezel com. Sitesinden yazılarınızı günlük olarak takip ediyoruz.Öncelikle bizleri sizinle tanıştırmış olan Ali Bey’e teşekkür ediyoruz.
İşyerimiz Türkiye’de kurumsal alanda öncü bir şirkettir. İş Kanununa tabiyiz.Üst düzey çalışanlar özel sözleşme ile çalışıyorlar.İşçi ve işveren arasında düzenlenen iş sözleşmelerine ''kıdem tazminatlarının sözleşmede yazılı brüt maaş tutarı üzerinden ödenir'' yönünde hüküm konulması talepleri var.Genel Müdürlüğümüz bu konuda nasıl bir yol izleyeceğimiz hakkında Mali Koordinatörümüzden ve İnsan Kaynakları Müdürlüğünden görüş istemektedirler.Bu konuda bilgilendirmenizi rica ederim.İsmi Saklı.
Çalışanlar arasında yıllarca en sıkıntılı problemlerin başında yüksek maaşlı yada toplu sözleşme ile belirlenen maaş alanların kıdem tazminatlarının tavan ile sınırlandırılarak hak kaybına uğramalarıdır.
Bu konu aslında 12.Eylül.1980 döneminde kurulan hükümet tarafından işverenlerin dayatması ile hayata geçirilmiştir.
30 yılı aşan süredir,bu konuda yasal düzenleme yapılmadığı gibi çalışanlarda mağdur edilmiştir.4857 sayılı İş Kanunun yürürlüğe girmesi ile biraz da olsa bu sorun bireysel yada toplu sözleşme ile delinme imkanına kavuşmuştur.
Fakat yeterli değildir.
Kıdem Tazminatı ödenmesi için öncelikle bazı şartların oluşması gerekiyor.
a)Kıdem tazminatı için en az bir yıllık kıdeme sahip olunacak,
b)Kanun’da gösterilen fesih hallerinden biriyle sözleşmesi sona erecek,
c)İşçinin ölümünde kanuni mirasçılarına ödenecek,
Bu işlemleri işverenleri tarafından yapılacaktır.
O halde Kanun’dan doğan kendine özgü bir ödeme yükümlülüğü olarak Kıdem Tazminatını tanımlarız.
.
Kıdem Tazminatı 1475/14.Maddesine Göre Ödenecektir.
1.)İşveren Tarafından süresi belirsiz olan bir iş sözleşmesini İş Kanunu’nun 17. maddesine göre, fesih bildirimi süresi vererek veya bu sürelere ilişkin ücreti peşin ödeyerek ihbar tazminatı ödemekle yükümlü olarak fesheder 17. maddeye göre yapılan tüm işveren fesihlerinde, en az bir yıllık kıdeme sahip işçinin kıdem tazminatı hakkı vardır.
4857 sayılı İş Kanunu’nun 25. maddesinde gösterilen haklı sebepler varsa, sözleşmeyi derhal feshedebilir.
25/II. maddesindeki, işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan hâlleri sebebiyle yapılan fesihlerde kıdem tazminatı ödenmez.Diğer hallerde Kıdem Tazminatı ödenir.
2.)4857/24.Maddesine göre İşçinin Haklı nedenle iş akdi feshi ile bu hakkını kullanabilir. 24. maddesinde gösterilen sebeplerle sözleşmeyi derhâl feshetmişse, en az bir yıllık kıdemi olmak kaydıyla, kıdem tazminatına hak kazanır.
3.) Muvazzaf askerlik hizmeti dolayısıyla bir yıllık kıdemi var ise Kıdem Tazminatına hak kazanır.
4. )Bağlı bulundukları kanunla kurulu kurum veya sandıklardan yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı yahut toptan ödeme almak amacıyla Kıdem Tazminatına hak kazanır.
5.) 506 Sayılı Kanunun 60 ıncı maddesinin birinci fıkrasının (A) bendinin (a) ve (b) alt bentlerinde öngörülen yaşlar dışında kalan diğer şartları veya aynı Kanunun Geçici 81 inci maddesine göre yaşlılık aylığı bağlanması için öngörülen sigortalılık süresini ve prim ödeme gün sayısını tamamlayarak kendi istekleri ile işten ayrılmaları nedeniyle, Kıdem Tazminatına hak kazanır.
6.) Kadının evlendiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde kendi arzusu ile sona erdirmesi Kıdem Tazminatına hak kazanır.
7.) İşçinin ölümü nedeniyle son bulması hallerinde Kıdem Tazminatına hak kazanır.
30 Günlük Ücret Tutarında Kıdem Tazminatı Ödenecektir:
İşçinin işe başladığı tarihten itibaren hizmet akdinin devamı süresince her geçen tam yıl için işverence işçiye 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenir. Bir yıldan artan süreler için de aynı oran üzerinden ödeme yapılır.
İşçinin Hizmet Süresi:
İşçilerin kıdemleri, hizmet akdinin devam etmiş veya fasılalarla yeniden akdedilmiş olmasına bakılmaksızın aynı işverenin bir veya değişik işyerlerinde çalıştıkları süreler göz önüne alınarak hesaplanır. İşyerlerinin devir veya intikali yahut herhangi bir suretle bir işverenden başka bir işverene geçmesi veya başka bir yere nakli halinde işçinin kıdemi, işyeri veya işyerlerindeki hizmet akitleri sürelerinin toplamı üzerinden hesaplanır.
Kıdemin başlangıcı, iş sözleşmesinin yapıldığı tarih değil, işçinin fiilen işe başladığı tarihtir. Kıdemin sonu ise, işçinin ölüm tarihi veya fesih bildirimi süresinin bittiği tarih ya da haklı sebeple derhâl fesihlerde feshin bildirildiği tarihtir.
Kıdem Tazminatına Esas Alınan Ücret:
Kıdem tazminatının hesaplanması, son ücret üzerinden yapılır. Parça başı, akort, götürü veya yüzde usulü gibi ücretin sabit olmadığı hallerde son bir yıllık süre içinde ödenen ücretin o süre içinde çalışılan günlere bölünmesi suretiyle bulunacak ortalama ücret Kıdem tazminatın hesabına esas tutulur.
Zamlı Ücret Uygulamasında Uyulacak Esas:
Son bir yıl içinde işçi ücretine zam yapıldığı takdirde, tazminata esas ücret,işçinin işten ayrılma tarihi ile zammın yapıldığı tarih arasında alınan ücretin aynı süre içinde çalışılan günlere bölünmesi suretiyle hesaplanır.
Yıl İçindeki Diğer Hak Edişlerde Kıdem Tazminatı Hesabına Dahil Edilir:
Kıdem tazminatına esas olacak ücretin hesabında ücrete ilaveten işçiye sağlanmış olan para ve para ile ölçülmesi mümkün sözleşme ve 4857 sayılı kanundan doğan menfaatler de gözönüne alınır.
Kıdem Tazminatında Esas Zamanında Ödeme Yatar:
Kıdem tazminatının zamanında ödenmemesi nedeniyle açılacak davanın sonunda hakim gecikme süresi için, ödenmeyen süreye göre mevduata uygulanan en yüksek faizin ödenmesine hükmeder. İşçinin mevzuattan doğan diğer hakları saklıdır.
Sözleşme İle 30 Günlük Süre Artırılabilinir:
Kıdem tazminatı ile ilgili 30 günlük süre hizmet sözleşmeleri veya toplu iş sözleşmeleri ile işçi lehine değiştirilebilir.
5434 sayılı ES Kanunu İle Kıdem Tazminatına Çelme Takılıyor:
Toplu sözleşmelerle ve hizmet akitleriyle belirlenen kıdem tazminatlarının yıllık miktarı, Devlet Memurları Kanununa tabi en yüksek Devlet memuruna 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu hükümlerine göre bir hizmet yılı için ödenecek azami emeklilik ikramiyesini geçemez.
2011 Yılı için bu miktar:2.731,85 TL. olarak sınırlama getirilmiştir.
İşçi Ölümü Halinde Kıdem Tazminatı Kanuni Mirasçılarına Ödenir:
İşçinin ölümü halinde hak edilen kıdem tazminatı tutarı, kanuni mirasçılarına ödenir.
Kanuni Mirasçı Olmaması Durumunda Kıdem Tazminatı Devlet’e Ödenir:
Vefat eden işçinin Medeni Kanun esaslarına göre Kanuni Mirasçısı olmaması durumunda Devlet adına Hazineye irat olarak kayıt edilir.
SONUÇ:
Yukarıdaki şartlara göre İşçi bir yılı doldurmuş ise Kıdem Tazminatını almaya hak kazanacaktır.Bu rakam ise bir tavan uygulamasına tabi olmuştur.Bu sınırlamada işverenlerin baskısı ile ortaya atılmış.12 Eylül 1980 yılı askeri ihtilali ile işverenler tarafından işçilere dayatmasıdır.
Aşağıda bu dayatma maddesine ulaşıyoruz.
(10/12/1982 - 2762/1 md.) Ancak, toplu sözleşmelerle ve hizmet akitleriyle belirlenen kıdem tazminatlarının yıllık miktarı, Devlet Memurları Kanununa tabi en yüksek Devlet memuruna 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu hükümlerine göre bir hizmet yılı için ödenecek azami emeklilik ikramiyesini geçemez.
30 yıldır işverenlerin baskısı ile bu madde hiçbir hükümet tarafından yeniden düzenlenerek kanun maddesi haline getirilmemiştir.
İşin bu boyutu işçi sendikaları tarafından zaman zaman dile getirilse de güçlü bir lobiye sahip olan işveren sendikaları tarafından bugünlere kadar ertelenmiştir.
Tavan sınırlaması getirilse de bireysel yada toplu iş sözleşmeleri ile bu uygulama deliniyor.
Tavanı aşan miktar ödenirse karşımıza Vergisi ve SGK primlerinin ödenmesi de gerekir.
Örneğin:
Çalışanlarınızdan Ahmet Bey’e Bireysel iş sözleşmesi yapılarak. İşten Ayrılması yada çıkartılması esnasında Kıdem Tazminatı miktarını belirlenen tavan rakamı ile değil Brüt Maaşla Kıdem Tazminatı ödemeyi sözleşmede hüküm altına almışsanız aşağıdaki yolu izleyerek ödeme yapabilirsiniz.
1.YOL
2011 yılı için öngörülen Tavan Miktarı olan 2.731,85 TL değil de Brüt maaşı olan 5.000 TL. olarak ödeme yapmanız halinde;
10 Yıl Kıdemi olan işçinize ödemeyi 50.000 TL. olarak yaparsanız.
Kıdem Tazminatını yasal tavan sınırlaması ile 10x2.731,85=27.318,50 TL. sadece Damga Vergisi kesilecektir.Geri Kalan Para Ödenecektir.Bunun içinde Hesap Pusulanızda bu miktarı Kıdem Tazminatı olarak göstermeniz yasal kayıtlara almanız gerekiyor.
2.YOL
50.000-27.318,50=22.681,50 TL.miktarı ise İkramiye veya İşçi Ek Ödeme adı altında hesap pusulasını hazırlayarak Gelir Vergis,Damga Vergisi,SGK Tavanı tamamlayacak şekli ile SGK primi de hesaplanarak geri kalan kısmı işçiye ödenecektir.
Bu durumda örnekte irdelediğimiz gibi taraflar arasında bireysel yada toplu iş sözleşmesi ile bu hükümler kararlaştırılmış ise Yasal Miktarlar dan sınırlanan tavan miktarı kadar damga vergisi,aşan kısmı ise Gelir,damga vergisi ve SGK primi kesilecektir.
VEDAT İLKİ
vedat.uzman@gmail.com
http://alitezel.com/tezel/index.php?sid=yazi&id=5014
