Taşıtların Şirketin Aktifine Kayıtlı Olarak Kullanılması Maliyeti İle Kiralama Yoluyla Kullanılması Maliyetinin KarşılaştırılmasıBilindiği üzere, şirketler mutat faaliyetlerini (taşıma, iş seyahati, pazarlama, personel taşıma hizmetleri, makama araç tahsisi vs.) sürdürebilmeleri için, taşıma araçlarına gereksinim duyarlar.
I- GİRİŞ
Bu taşıtlar, yük taşıyan kamyonlar ve kamyonetler ile yalnızca, insan taşımasına yönelik, binek otomobil, minibüs, otobüs, kaptıkaçtı gibi motorlu araçlardır. Şirketin söz konusu taşıtları satın alma yoluyla iktisabı halinde, varlık olarak, şirketin aktifinde, “duran varlıkları” içinde yer alır. GVK’nın 40/5. bendi ve Gelir Vergisi Kanunu’nun ticari kazancın tespitine ilişkin hükümlerine atıf yapan KVK’nın 6/2. bendine göre, söz konusu taşıtların işte kullanılmaları şartıyla giderleri, yasal giderler mahiyetindedir. Hangi giderlerin yasal gider mahiyeti taşıdığı, hangi giderlerin işle ilgili giderler olmadığı konusu, yazımızın konusu dışında olup, tartışılmayacaktır. Söz konusu taşıtın satın alma yoluyla iktisabı durumunda, taşıtın iktisap bedeli ile ilgili doğrudan ve müteferrik giderler ile trafikte faaliyetini sürdürebilmesi için gerekli olan tüm ödemeler (trafik sigortası zeyilnamesi, Motorlu Taşıtlar Vergisi, Fenni muayene, Egzoz emisyon ölçümü), kasko sigorta bedeli, servis, tamir, bakım ve onarım giderleri, lastik yenileme harcamaları gibi tüm ödemeler, şirket tarafından karşılanarak gider yazılır.
Günümüzde, şirketlerin giderek büyümesi, taşıtların iş yükü ve çeşitliliğini artırarak, birden fazla sayıda taşıtların varlığına gereksinimi ortaya çıkarmıştır. Bu durum, giderek, taşıtların şirketlerin aktiflerinde önemli bir yer tutmasına yol açtığı gibi, yukarıda anılan masraflardan ötürü de önemli bir harcama ile karşı karşıya kalmalarına yol açmıştır.
Öte yandan, özellikle çok sayıda taşıt gereksinimine ihtiyaç duyan şirketler, söz konusu taşıtların satın alma yoluyla iktisabı yerine, anılan harcamalardan kaçınmak amacıyla, kiralama yoluna gitmektedirler.
Şirketin gereksinim duyduğu taşıtların, kiralama yoluyla şirketin işlerine tahsis edilmesi halinde, taşıtın mülkiyeti hakkı kiraya veren şirkete ait olup, bu şirketin aktifinde yer alacaktır. Dolaysıyla, taşıtın mülkiyet hakkına ilişkin tüm vergisel yükler ve aksi sözleşmede kararlaştırılmadıkça sigortalara ait yükler, kiraya veren tarafından karşılanacaktır. Genelde, uygulamada, yukarıda bahsi geçen tüm harcamalar kiraya veren şirket tarafından karşılanmakta, yapılan kira sözleşmesi gereği kiralayan şirket, yalnızca, sözleşmede belirtilen kira bedelini ve KDV’yi ödemektedir.
Son zamanlarda, şirketler için taşıtların satın alma yoluyla iktisabı suretiyle kullanılması durumunun maliyeti ile kiralama suretiyle işletmede kullanılması maliyetinin karşılaştırılması konusu güncel hale gelmiş ve kiralama yoluyla taşıtların işletmede kullanılmasının şirketler için daha akılcı bir yol olduğu hususunda görüşler belirtilmiştir. Ancak bu görüşler, karşılaşabildiğimiz kadarıyla, sağlıklı bir aritmetik mukayeseye dayanmadan doğrudan genel bir değerlendirmeye dayanmaktadır.
Biz makalemizde, karşılaştırmanın sağlıklı olabilmesi için konuya örnek olarak aldığımız taşıtlarla ilgili verilerin gerçeği yansıtması için, güncel değerler olmasına özellikle dikkat ettik. Bu verilerden hareket ederek, iki hali de gerek vergisel yükler ve diğer yükler açısından aritmetik olarak mukayese ederek bir sonuca ulaşmaya çalıştık. www.ozdogrular.com
II- ÖRNEK OLAY
(A) A.Ş. yönetim kurulu, biri üst derece yöneticisine, diğeri de şirketin mutad faaliyetlerinin sürdürülmesine tahsis amacıyla, iki binek otomobilin şirkette kullanılması konusunda karar verecektir. Ancak, söz konusu taşıtların satın alma yoluyla kullanılması veya kiralama suretiyle kullanılması hususu yönetim kurulunca değerlendirilmektedir.
Şirketin söz konusu binek otomobilleri satın alma yoluyla iktisabı durumunda katlanacağı maliyetler ile kiralama yoluyla katlanacağı maliyetlere ilişkin veriler aşağıda belirtilmiştir.
Öte yandan, karşılaştırma yapmadan önce, şirketin, satın almayı tercih etmesi halinde, azalan bakiyeler usulünde amortisman ayırmayı ve 3. yılın sonunda da binek otomobillerini satacağını, kiralamanın tercih edilmesi halinde, süresinin de 3 yıl olacağı varsayımlarını göz önünde bulundurmamız gerekmektedir. Burada şu hususa dikkati çekmek isteriz. Binek otomobillerin üçüncü yılın sonunda satılacağı varsayımına, azalan bakiyeler usulüne göre amortisman ayırmayı tercih eden bir şirkette, üç yılda ayrılan amortisman tutarının, ayni süre içinde ayrılan normal amortisman tutarından daha fazla olması nedeniyle yer verilmiştir. Bu hesaplamalar; daha önce yayımlanan maka lemiz(1)de ayrıntılı olarak belirtilmiştir.
Ayrıca, söz konusu şirket; VUK’un 270. maddesine göre, ihtiyarilik hakkını kullanarak, ÖTV’yi genel yönetim giderlerine ve yine ödenen KDV’yi de, KDVK’nın 30/b bendi uyarınca ve KDVK’nın 58. maddesinin mufhumu muhalifinden hareketle ve 23 seri no.lu KDV Genel Tebliği’nden hareketle taşıtın maliyetine atmıştır.
Söz konusu taşıtların her birinin yılda 30.000 KM yol kat ettiğini, her 15.000 KM’de düzenli servislerinin yaptırıldığını, her 60.000 KM’de de lastiklerinin yenilendiğini ve düzenli olarak vizelerinin yaptırıldığını ve kullanılan 3 yılda taşıtların servis ve lastiklerinin yenilenmeleri dışında, önemli bir harcamanın yapılmadığı varsayıyoruz. www.ozdogrular.com
A- TAŞITLARIN SATIN ALMA YOLUYLA İKTİSABI HALİNDE, KATLANILACAK VERGİSEL YÜKLER VE DİĞER YÜKLER
Şirketin, üst dereceli yöneticisine tahsis edeceği binek otomobil ile şirketin genel yönetim hizmetlerine tahsisi edeceği binek otomobilin satın alma yolu ile iktisabı ve kullanılmasına ilişkin harcamaların dökümü şöyledir (yükler, üç yıllık olarak hesaplanmıştır): Ayrıca, şirket (X) taşıtı için, 36 ay vade ile 100.000 TL, (Y) taşıtı için de, aynı vade ile 25.000 TL taşıt kredisi kullanmıştır. Faiz oranı aylık % 1.29’dur.
(X) Taşıtı (Yöneticiye Tahsis Edilecek Binek Otomobil);
- Fatura Bedeli.............................. 100.700 TL
- ÖTV......... 32.010 TL
- KDV........ 15.365 TL
- Kasko Bedeli.................................. 8.500 TL
- Trafik sigortası............................... 1.250 TL
- MTV................................................ 5.208 TL
- Trafik Fenni Muayene Bedeli......... 160 TL
- Egzoz Emisyon Ölçümü..................... 30 TL
- Taşıt Kredi Faizi........................... 46.440 TL
- Servis Bedeli.................................. 6.000 TL
- Lastik Yenileme Bedeli 2.000 TL
(Y) Taşıtı (Genel Yönetim Hizmetlerine Tahsis Edilecek Binek Otomobil);
- Fatura Bedeli ............................... 28.500 TL
- ÖTV........... 6.500 TL
- KDV.......... 4.325 TL
- Kasko Bedeli ................................. 3.250 TL
- Trafik sigortası ................................. 800 TL
- MTV ............................................... 1.885 TL
- Fenni Muayene Ücreti .................... 160 TL
- Egzoz Emisyon Ölçümü .................... 30 TL
- Taşıt Kredi Faizi .......................... 11.600 TL
- Yıllık Servis Bedeli ........................ 3.000 TL
- Lastik Yenileme Bedeli ................. 1.400 TL
Yukarıda anılan binek otomobilleri, üçüncü yılı müteakip dördüncü yılın Ocak ayında, sırasıyla (KDV dahil) 52.000 TL ve 20.000 TL bedelle satılmışlardır. www.ozdogrular.com
B- TAŞITLAR İÇİN ÖDENECEK KİRA BEDELLERİ
Yukarıda bahsi geçen binek otomobillerin kiralanmasına ilişkin taraflar arasında yapılan sözleşmeye göre; Kiralanma süresi üç yıl (36 ay) olup, üst dereceli yöneticisine tahsis edilen binek otomobilin aylık kira bedelinin 2.230 + KDV, genel yönetim hizmetlerine tahsis edilen binek otomobilin kira bedelinin de 890 + KDV’dir. Yine, yapılan kira sözleşmesine göre, söz konusu binek otomobillerin, trafik sigortaları, kasko sigortaları, MTV’leri, her 15.000 KM’de yapılacak servis giderleri ve 60.000 KM lastiklerin yenilenme bedelleri, egzoz emisyon ölçümü, fenni muayyene ücreti, gibi benzeri harcamalar kiraya veren şirket tarafından karşılanacaktır. www.ozdogrular.com
III- KARŞILAŞTIRMAYA İLİŞKİN HESAPLAMALAR VE DEĞERLENDİRMELER
A- SATIN ALMA HALİ
1- ÖTV, KDV ve Faizlerin Yarattığı Kurumlar Vergisi Tasarrufu
Bilindiği üzere, Vergi Usul Kanun’un 270. maddesi uyarınca, yürürlükten kaldırılan taşıt alım vergisinin yerine kaim olan Özel Tüketim Vergisi(ÖTV)’nin, satın alınan taşıtın maliyetine veya doğrudan giderlere atılması konusunda ihtiyarilik hakkı mevcuttur. Yukarıda belirttiğimiz üzere, şirket doğru bir vergi yönetiminin sonucu, söz konusu vergiyi doğrudan giderlere atmıştır. Bu durumda, her iki taşıt için doğrudan giderlere atılan ÖTV tutarı; 38.510 TL’dir. Doğrudan giderlere atılan söz konusu vergiler için şirketin taşıtı iktisap yılında sağladığı kurumlar vergisi tasarrufu; 38.510 x 0.20 = 7.702 TL’dir.
Öte yandan, yukarıda açıklandığı üzere, idarenin yaklaşımına uygun olarak, binek otomobillerin KDV’leri de taşıtın maliyetine atılacaktır. Taşıtın maliyetine atılması aşağıda hesaplanacağı üzere, ayrılan hızlandırılmış amortisman tutarına isabet eden kurumlar vergisi kadar tasarrufu sağlayacaktır. Aynı şekilde, şirketin her iki taşıt için aldığı taşıt kredilerin faizlerinin; VUK’un 163 seri no.lu Genel Tebliği uyarınca, taşıtların aktifleştirme yılına isabet edenlerini taşıtın maliyetine, takip eden yıllarda da maliyete veya doğrudan finansman giderlerine atılmasında ihtiyarilik hakkı mevcuttur. Bu durumda, yine aşağıda hesaplanacağı üzere, iktisap yılına isabet eden faizlerin hızlandırılmış amortismana isabet eden kısmı kadar kurumlar vergisi tasarrufu sağlanacaktır. Takip eden yıllara isabet eden faizler doğrudan finansman giderlerine atılacağı için, bu giderlere isabet eden kurumlar vergisi kadar tasarruf edilecektir.
2- Azalan Bakiyeler Usulüne Göre Amortisman Ayrılmasının (Hızlandırılmış Amortisman) Sağladığı Kurumlar Vergisi Tasarrufu
- Taşıtların Fatura Bedeli (ÖTV ve KDV Hariç) 71.000 TL
- Maliyete Atılan KDV....... 19.690 TL
- İlk Yıl Maliyete
Atılacak Faiz Tutarı............ 19.346 TL
- Amortisman Konusu Tutar 110.036 TL
(Aktifte kayıtlı Olacak Tutar)
- Üç Yılda Ayrılacak Amortisman Tutarı; (Amortisman oranı 0,20 x 2 = 0.40)
1. Yıl 110.036 44.014 TL
2. Yıl 66.022 26.408 TL
3. Yıl 39.614 15.845 TL
Toplam Amortisman
Tutarı ............................... 86.267 TL
- KDV’ye İsabet Eden Amortisman Tutarı; 19.690/110.036 x 86.267= 15.437
- KV Tasarrufu; 15.437 x 0.20= 3.087 TL
- Faizlere İsabet Eden Amortisman Tutarı; 19.346/110.036 x 86.267= 15.167
- KV Tasarrufu; 15.167 x 0.20= 3.033 TL
3- Diğer Yüklerin Doğrudan Giderlere Atılması ve Sağlanan KV Tasarrufu
- Yazımızın II/A Örnek olay bölümündeki vergiler dışındaki ve doğrudan giderlere atılacak üç yıla ilişkin söz konusu iki taşıta ait yükler toplamı; 26.580 TL’dir. Diğer taraftan, yukarıda belirttiğimiz gibi, aktifleştirme yılından sonra doğrudan finansman giderlerine atılacak taşıt kredisi faizlerinin toplamı; (58.040-19.346=) 38.694 TL’dir.
- Doğrudan giderlere atılan yüklerin sağladığı KV tasarrufu; (26.580 + 38.694=) 65.274 x 0.20 = 13.055 TL’dir.
- Her iki taşıt için ödenen MTV’leri, MTVK’nın 14. maddesi uyarınca, kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak kabul edilmediği için, söz konusu verginin herhangi bir kurumlar vergisi tasarrufu yoktur.
4- Taşıtların Satılmasından Dolayı Şirketin Sağlayacağı Net Kâr (KV Sonrası)
Yazımızın II/A bölümünde anılan taşıtların, üçüncü yılı takip eden yılın ilk ayında, KDV dahil toplam 72.000 TL’ye satıldığını belirtmiştik. Yine söz konusu taşıtlar için üç yılda ayrılan amortisman tutarı (III/A-b); 86.267 TL’dir.
Bu durumda söz konusu taşıtların satışından elde edilen net kârın hesabı aşağıdaki gibi olacaktır (İkinci el binek otomobilleri için KDV oranı % 1’dir.);
- KDV Hariç Toplam Satış Bedeli; (72.000/1.01=) 71.287 TL
- Taşıtların Toplam Net Değeri; (110.036- 86.267=) 23.769 TL
- Kâr; (71.287-23.769=) 47.518 TL
- Vergi Sonrası Kâr; 47.518-(47.518*0.20)= 38.014 TL
5- Taşıtların Şirkete Net Maliyeti
Yazımızın III/A-1, 2, 3 ve 4. bölümündeki tespitleri esas alarak, şirketin satın alma halini tercih etmesi halinde, karşılaşacağı net maliyet yükünün hesaplaması aşağıdaki gibi olacaktır.
KV Tasarrufu ve Satıştan Doğan Net Kâr
- ÖTV’nin KV Tasarrufu................. 7.702 TL
- Amortisman KV Tasarrufu......... 17.253 TL
- Diğer Yüklerin KV Tasarrufu..... 13.055 TL
- Satıştan Doğan Net Kâr............. 38.014 TL
TOPLAM...................... 76.024 TL
Taşıtların İktisap Maliyeti ve Diğer Yükler Toplamı
- Taşıtların İktisap Maliyeti (ÖTV + KDV + Faiz) 187.240 TL
- Diğer Yükler Toplamı...... 26.580 TL
- MTV................................ 7.093 TL
TOPLAM ................... 220.913 TL
Anılan taşıtların satın alma yoluyla şirkette 3 yıl süre ile kullanılması halinde, karşılaşacağı net Maliyet; (220.913 - 76.024=) 144.889 TL’dir. www.ozdogrular.com
B- KİRALAMA HALİ
Yazımızın II/A Bölümünde belirttiğimiz üzere, anılan taşıtların kiralanması suretiyle şirkette kullanılma tercih edildiğinde, her iki taşıtın aylık kira bedeli toplam (2.230 + 890=) 3.120 TL + KDV’dir. Kiralamada ödenen KDV’ler, kiracı şirket tarafından indirim konusu yapıldığı için, hesaplamalara dahil edilmeyecektir. Şirketin, 36 ay için ödeyeceği toplam kira bedeli; 3.120x36= 112.320 TL’dir.
Şirketin, taşıtlar için ödediği kira bedelleri doğrudan gider yazıldığı için, sağlanacak kurumlar vergisi tasarrufu; 112.320*0.20= 22.464 TL’dir.
Bu durumda, kiralama halinin şirkete net maliyeti (112.320-22.464=) 89.856 TL’dir. www.ozdogrular.com
IV- SONUÇ
Yukarıdaki ayrıntılı hesaplamalarımızdan görüleceği üzere, şirketin yönetim kurulu, anılan taşıtların satın alma yoluyla şirkette 3 yıl süre ile kullanılmasının tercih etmesi halinde, 144.889 TL net maliyet ile karşılaşırken, aynı taşıtların üç yıl süre ile genel ve güncel olan kira sözleşmesine göre şirkette kullanılması sonucu katlanacağı net maliyet 89.856 TL’dir. Görülüyor ki, kiralama hali, satın alma haline göre, (144.889-89.856=) 55.033 TL şirkete bir tasarruf imkanı sağlamaktadır. Bunun da ihmal edilmeyecek kadar bir tutar olduğu açıktır. Bu durumda, şirketlerin şirket faaliyetlerinde kullanılmak üzere, kiralamayı tercih etmeleri rasyonel bir karar olacaktır(2). www.ozdogrular.com
Ferhat FAHRAN*
Yaklaşım
