Yapı Denetim Faturaları Asgari İşçilik Hesabında Dikkate Alınır mı?5510 sayılı Yasa’nın 85. maddesine göre işverenlerin, işin emsaline, niteliğine, kapsam ve kapasitesine göre işin yürütümü açısından gerekli olan sigortalı sayısının, çalışma süresinin veya prime esas kazanç tutarının altında bildirimde bulunduğunun tespiti halinde, işin yürütümü açısından gerekli olan asgarî işçilik tutarı;
.
I- GİRİŞ
yapılan işin niteliği, kullanılan teknoloji, işyerinin büyüklüğü, benzer işletmelerde çalıştırılan sigortalı sayısı, ilgili meslek veya kamu kuruluşlarının görüşü gibi unsurlar dikkate alınarak tespit edilmektedir.
Kamu idareleri, döner sermayeli kuruluşlar kanunla kurulan kurum ve kuruluşlar ile bankalar tarafından ihale mevzuatına göre yaptırılan işlerden ve özel nitelikteki inşaat işlerinden dolayı bu işleri yapan işveren tarafından yeterli işçilik bildirilmiş olup olmadığı Kurum’ca ayrıca araştırılmaktadır. Bu araştırma sonucunda yeterli işçiliğin bildirilmemiş olduğu anlaşılırsa, eksik bildirilen işçilik tutarı üzerinden hesaplanan prim tutarı takip edilmekte fark işçilik tutarına ait primlerin ödenmemesi, taahhütname verilmemesi veya Kurum’ca işyerinin denetlenmesine gerek görülmesi durumunda Kurum’ca inceleme yapılmaktadır.
Kurum’ca yapılan incelemede işverenin yeterli işçilik bildirip bildirmediği araştırılırken işçilikli faturaları dikkate alınmaktadır. İşçilikli faturalardan yapı denetim faturalarının işçilik hesabında dikkate alınıp alınmadığı makalemizin konusudur. www.ozdogrular.com
II- İŞÇİLİKLİ FATURALAR NASIL DİKKATE ALINMAKTADIR?
Serbest Muhasebeci Malî Müşavirler İle Yeminli Malî Müşavirlerce İşyeri Kayıtlarının İncelenmesi Hakkında Yönetmelik(1)te işçilikli faturalar ile ilgili;
“- Alt işverenler tarafından yapılan işler hariç olmak üzere, ünitesi ve işyeri sicil numarası belirtilmek kaydıyla, işin bazı bölümlerini yapan Kanun kapsamındaki diğer işverenlerden alınmış faturalara dayanılarak yapılan malzemeli işçilik ödemeleri,
- Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı olanların bu durumları, Türkiye Cumhuriyeti Kimlik Numarası/Sosyal Güvenlik Sicil Numarası belirtilmek kaydıyla, işin bazı bölümlerinin yanında sigortalı çalıştırmadan bizzat yapan iş sahiplerinden alınmış faturalara ve gider belgelerine dayanılarak yapılan malzemeli işçilik ödemeleri,
- Aynı faturada hem malzeme ve hem de işçilik tutarı kayıtlı ise, her iki tutar birbirinden ayrı kaydedilmiş olsa bile, toplam fatura tutarı,
- Malzeme bedelinden ayrı olarak nakliye bedelinin kesin bir şekilde belirlendiği faturalara dayanılarak yapılan nakliye ödemeleri,
- Kurum’a mükerrer prim ödenmesinin önüne geçilmesi bakımından, hafriyat ve nakliyat işleri için diğer firma veya şahıslardan alınmış faturalı ödemeler dikkate alınmamak kaydıyla, Kurum’da tescilli bir işyerinden sevk ve idare edilen makine parkına sahip işverenlerin, bu parktaki araçlarında çalışanların incelemesi yapılmakta olan ihale konusu işe ilişkin işyerinden Kurum’a bildirilmemiş olduğu saptanmak ve bu durum işyeri kayıtlarıyla doğrulanmak şartıyla, düzenlenecek raporda açıkça ve ayrıntılı olarak ortaya konulan, faturaya dayanmayan, hak ediş raporlarından tespit olunan hafriyat ve nakliyat bedelleri, işverene ödenen toplam istihkak tutarından veya maliyet bedelinden düşülerek Kurum’a bildirilmesi gereken asgari işçilik miktarı yeniden hesaplanır ve
- İşveren kayıtlarından bazı sigortalılara Kanun’un 82. maddesi uyarınca belirlenen sigorta primine esas kazanç üst sınırının üzerinde ücret ödendiği tespit edilebiliyorsa, ücret tediye bordrolarında kayıtlı brüt ücretler ile üst sınır arasındaki fark ve salt işçilik içeren faturalı işçilik ödemeleri, işin asgari işçilik oranı uygulanmak suretiyle hesaplanan asgari işçilik tutarından düşülerek inceleme yapılır.”
denilmektedir. www.ozdogrular.com
III- YAPI DENETİM FATURALARI
Yapı denetimi 4708 sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanunla düzenlenmiştir. Kanun’a göre yapı denetim kuruluşu “Bakanlıktan aldığı izin belgesi ile münhasıran yapı denetimi görevini yapan, ortaklarının tamamı mimar ve mühendislerden oluşan tüzel kişi”dir ve görevleri;
a) Proje müelliflerince hazırlanan, yapının inşa edileceği arsa veya arazinin zemin ve temel raporları ile uygulama projelerini ilgili mevzuata göre incelemek, proje müelliflerince hazırlanarak doğrudan kendilerine teslim edilen uygulama projesi ve hesaplarını kontrol ederek, ilgili idareler dışında başka bir kurum veya kuruluşun vize veya onayına tabi tutulmadan, ilgili idareye uygunluk görüşünü bildirmek,
b) Yapı denetimini üstlendiğine dair ilgili idareye taahhütname vermek, yapı ruhsatının ilgili bölümünü imzalamak, bu yapıya ilişkin bilgileri yapı ruhsatı düzenleme tarihinden itibaren yedi gün içinde Bakanlığa bildirmek,
c) Yapının, ruhsat ve ekleri ile mevzuata uygun olarak yapılmasını denetlemek,
d) Yapım işlerinde kullanılan malzemeler ile imalatın proje, teknik şartname ve standartlara uygunluğunu kontrol etmek ve sonuçlarını belgelendirmek, malzemeler ve imalatla ilgili deneyleri yaptırmak,
e) Yapılan tüm denetim hizmetlerine ilişkin belgelerin bir nüshasını ilgili idareye vermek, denetimleri sırasında yapıda kullanılan malzeme ve imalatın teknik şartname ve standartlara aykırı olduklarını belirledikleri takdirde, durumu bir rapor ile ilgili idareye ve il sanayi ve/veya ticaret müdürlüklerine bildirmek,
f) İşyerinde, iş güvenliği ve işçi sağlığı konusunda gerekli tedbirlerin alınması için yapı müteahhidini yazılı olarak uyarmak, uyarıya uyulmadığı takdirde durumu ilgili bölge çalışma müdürlüğüne bildirmek,
g) Ruhsat ve eklerine aykırı uygulama yapılması halinde durumu üç iş günü içinde ilgili idareye bildirmek,
h) Yapının ruhsat eki projelerine uygun olarak kısmen veya tamamen bitirildiğine dair ilgili idareye rapor vermek,
ı) Zemin, malzeme ve imalata ilişkin deneyleri, şartname ve standartlara uygun olarak laboratuarlarda yaptırmaktır.
Bu kuruluşların düzenlediği faturalar “yapı denetimi faturaları” dır.
Yapı Denetimi Hakkında Kanun’un 5. maddesinde “hizmet bedeli” nin nasıl hesaplanacağı açıklanmıştır. Kontrol etme, sonuçları belgeleme, deney yapma ve muayene ve deney ücreti adı üzerinde tamamı hizmet karşılığı olup yapı denetim şirketinin kullandığı üretim malzemesi (girdisi) yoktur. Bu nedenle fatura tutarının tamamı salt işçilik faturası niteliğindedir. www.ozdogrular.com
IV- YAPI DENETİM FATURALARI, ASGARİ İŞÇİLİK HESABINDA DİKKATE ALINIR MI?
1- Çevre ve Şehircilik (Bayındırlık ve İskan) Bakanlığı Metrekare Birim Fiyatları Üzerinden Yapılan İncelemeler
Yapı Denetimi Hakkında Kanun’un 5. maddesinde “Asgarî hizmet bedeli, yapı yaklaşık maliyetinin % 3’üdür. Yapım süresi, iki yılı aşan yapılarda, bu oran, her altı ay için % 10 artırılır, iki yıldan kısa süren yapılarda ise her altı ay için % 5 azaltılır.” denilmektedir. Dolayısıyla yapı hizmetleri sırasında sarfedilen işçilik miktarları Bayındırlık Bakanlığı’nca yapılar için belirlenen birim maliyetlerin tespitinde dikkate alınmayan bir kalemdir. Bu nedenle yapı denetim ile ilgili faturalar metrekare birim fiyatları üzerinden yapılan incelemelerde dikkate alınmamaktadır. www.ozdogrular.com
2- Defter Maliyeti Üzerinden Yapılan İncelemeler
Şirketler ve kooperatifler tarafından gerek mülk edinmek ve gerekse satmak amacıyla yapılan bina inşaatı işyerleri için işçilik değerlendirilmesinde yaklaşık maliyet bedeli esas alınmakla birlikte; yasal uygulamalara uygun geçerli şirket ve kooperatif kayıtlarından saptanacak maliyet tutarının yaklaşık maliyet bedelinden fazla bulunması halinde, kayıtlardan saptanan maliyet bedeli dikkate alınmaktadır.
Kooperatif ve şirketlerin, inşaatın anahtar teslimi veya bir bölümünün bir müteahhide yaptırmış olması halinde işçilik değerlendirilmesi yine yukarıda açıklandığı şekilde yaklaşık maliyet esası ve yasal kayıtlardaki maliyet tutarı karşılaştırmak suretiyle fazla olan maliyet dikkate alınarak uygulanmaktadır. Bu durumda yapı denetimi giderleri toplam inşaat maliyetinin içinde olduğundan yapı denetimi faturalarının işçilikli fatura olarak dikkate alınması gerekmektedir.
Sigorta Teftiş Kurulu Başkanlığı’nın 27.04.2006 tarih ve 325812 sayılı yazısında “Yapı denetim kuruluşlarının görevlerinin belirtildiği söz konusu Kanun’un 2. maddesinin (d) fıkrasında yapım işlerinde kullanılan malzemeler ile imalat proje, teknik şartname ve standartlara uygunluğunu kontrol etme ve sonuçlarını belgelendirme, malzemeler ve imalatla ilgili deneyleri yapma gibi faaliyetler yapı denetimi ile her türlü muayene ve deney ücretinin sahil olduğu hususları belirtilmiştir. Bu itibarla söz konusu faturalar malzemeli işçilik faturası niteliğindedir.” denilmektedir. Bu nedenle yapı denetimi faturaları defter maliyeti üzerinden yapılan incelemelerde malzemeli işçilik faturası olarak dikkate alınmaktadır. www.ozdogrular.com
V- SONUÇ
Bina inşaa eden işverenler 4708 sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanun’un amir hükümleri gereği inşaatlarını yapı denetim kuruluşlarınca denetlenmektedirler. Bu kuruluşlar ise gördükleri hizmetin karşılığını işverenlere fatura etmektedirler. Bu hizmet tamamı işçilik olan bir hizmet olup fatura salt işçilik faturasıdır. Yapı denetim kuruluşunun hizmet bedeli ise yapı yaklaşık maliyeti esas alınarak hesaplanmaktadır.
Ancak yapılan incelemelerde yapı yaklaşık maliyeti üzerinden değerlendirme yapıldığı durumlarda maliyet kalemi içerisinde yapı denetimi kalemi bulunmadığından bu faturalar dikkate alınmamaktadır.
Bina inşaa eden işveren aynı zamanda defter tutan vergi mükellefi ise bu durumda defter maliyeti ile yapı yaklaşık maliyeti karşılaştırılarak yüksek olan tutar dikkate alınmaktadır. Asgari işçilik miktarının hesabında defter maliyetinin esas alınması halinde yapı denetimi giderleri maliyet unsurları içerisinde olduğundan bu giderle ilgili faturalar dikkate alınmakta ancak Kurum’ca malzemeli işçilik faturası olarak değerlendirilmektedir.
www.ozdogrular.com
Serdar GÜNAY*
Yaklaşım
