Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar’ın Uygulanmasına İlişkin Sigorta Prim Desteği I- GİRİŞ
Söz konusu teşvik sistemiyle, bölgesel gelişmişlik farklılıklarının azaltılması, rekabet gücünü artıracak, teknolojik ve Ar-Ge içeriği yüksek büyük ölçekli yatırımlara destek olmak, sektörel kümelenmeyi desteklemek ve desteklenecek yatırım konularında ekonomik ölçek kriterini öne çıkarmak hedeflenmektedir.
5921 sayılı Kanunla getirilen yatırımlar, esas itibariyle Devlet yardımı kapsamındaki yatırımlar için yatırımın karakteristik değerlerini ihtiva eden, yatırımın bu değerler ve tespit edilen şartlara uygun olarak gerçekleştirilmesi halinde üzerinde kayıtlı destek unsurlarından istifade imkanı sağlayan teşvik belgeli yatırımlardır. Bu yatırımlar; Ar-Ge yatırımları, büyük ölçekli yatırımlar, çevre yatırımları ve sabit yatırımları kapsamaktadır.
İncelememizde, yatırımcıya sağlanan destek unsurlarında sigorta primi işveren hissesi desteği üzerinde durulacaktır. www.ozdogrular.com
II- YASAL DÜZENLEME
5921 sayılı Kanunla 5510 sayılı Kanun’a Ek 2. madde eklenmiştir. Söz konusu madde hükmünde, “Yatırımlarda Devlet yardımları hakkında kararlar çerçevesinde teşvik edilen yatırımlara bağlı olarak gerçekleştirilecek istihdam için, 5510 sayılı Kanun’un 81. maddesinde sayılan ve 82. maddesi uyarınca belirlenen prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan sigorta primlerinin işveren hisselerinin tamamına kadar olan kısmı Hazine’ce karşılanır. Hazine’ce karşılanacak tutarın uygulama süresini, karşılama oranını ve kapsamını; yatırımın sektörü, büyüklüğü ve bulunduğu illere göre farklılaştırmaya Bakanlar Kurulu yetkilidir.
İşveren hissesine ait primlerin karşılanabilmesi için işverenlerin, çalıştırdıkları sigortalılarla ilgili olarak 5510 sayılı Kanun uyarınca aylık prim ve hizmet belgelerini yasal süresi içerisinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na vermesi ve sigortalıların tamamına ait sigorta primlerinin sigortalı hissesine isabet eden tutarın Hazine’ce karşılanmayan işveren hissesine ait tutarını ödemiş olması şarttır. Bu maddeye göre işveren tarafından ödenmesi gereken primlerin geç ödenmesi halinde, Hazine’den Sosyal Güvenlik Kurumu’na yapılacak ödemenin gecikmesinden kaynaklanan gecikme zammı, işverenden tahsil edilir.
Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Hazine Müsteşarlığı tarafından belirlenir.” denilmektedir.
Sözü edilen Yatırımlarda Devlet Yardımı Hakkında Karar’ın uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Hazine Müsteşarlığı’nca hazırlanan 2009/1 sayılı Tebliğ’de açıklanmış olup, devamında 2010/2 sayılı Tebliğ ve 2011/1 sayılı Tebliğle konu hakkında gerekli düzenlemelere gidilmiştir. www.ozdogrular.com
III- YATIRIMLARDA DEVLET YARDIMLARI HAKKINDA KARAR’DA ÖNGÖRÜLEN PRİM TEŞVİK SİSTEMİNDEN YARARLANMA KOŞULLARI
A- KAPSAMA GİREN İŞYERLERİ
Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararın Uygulanmasına İlişkin 2009/1 sayılı Tebliğ’de öngörülen sigorta primi işveren hissesi desteğinden, Hazine Müsteşarlığı’nca düzenlenen teşvik belgesinin tamamlama vizesinin yapıldığı (yatırımın yapıldığı) işyerlerinden dolayı yararlanılabilecektir.
2009/1 sayılı Tebliğ’de öngörülen sigorta primi işveren hissesi desteğinden, gerçek kişiler, adi ortaklıklar, sermaye şirketleri, kooperatifler, iş ortaklıkları, kamu kurum ve kuruluşları ve kamu kuruluşu niteliğindeki meslek kuruluşları, dernekler ve vakıflar ile yurt dışındaki yabancı şirketlerin Türkiye’deki şubeleri yararlanabilecektir. Söz konusu teşvik uygulamasında, diğer teşvik uygulamalarının aksine, özel nitelikteki işyerlerinin yanı sıra resmi nitelikteki işyeri işverenleri de istifade edecektir. www.ozdogrular.com
B- TEŞVİKTEN YARARLANACAK SİGORTALILAR
2009/1 sayılı Tebliğ’in 20. maddesinin 1. fıkrası uyarınca bahse konu sigorta primi işveren hissesi desteğinden, büyük ölçekli yatırımlar ile bölgesel uygulama kapsamında desteklenen yatırımlardan tamamlama vizesi yapılmış teşvik belgesinde kayıtlı istihdamı aşmamak kaydıyla;
● Komple yeni yatırımlarda, teşvik belgesi kapsamında gerçekleşen yatırımla sağlanan,
● Diğer yatırım cinslerinde yatırımın tamamlanmasını müteakip, yatırıma başlama tarihinden önceki son altı aylık dönemde Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü’ne verilen aylık prim ve hizmet belgesinde bildirilen ortalama işçi sayısına ilave edilen
sigortalılardan dolayı yararlanmak mümkündür.
Örneğin; Hazine Müsteşarlığı’nca düzenlenen “Sosyal Güvenlik Primi İşveren Hissesi Desteğinden Yararlanacak Olan ve Tamamlanma Vizesi Yapılmış Bulunan Firmalara Ait Bilgiler” başlıklı tabloda kayıtlı (A) Anonim şirketine ilişkin, yatırımın cinsinin komple yeni yatırım olduğu, mevcut istihdamın olmadığı, ilave istihdamın 15 kişi olduğu varsayıldığında, söz konusu işyeri için sigorta primi işveren hissesi desteğinden yararlanılması sırasında Hazine Müsteşarlığı’nca mevcut istihdam şartı aranılmadığından, işveren sigorta prim desteğinden 15 sigortalıya kadar yararlanabilecektir. www.ozdogrular.com
C- İŞVERENLERİN KURUM’A YASAL ÖDEME SÜRESİ GEÇİRİLMİŞ BORCUNUN BULUNMAMASI
İşverenlere Verilen Devlet Yardımı, Teşvik ve Desteklerde Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan Alınacak Borcu Yoktur Belgesinin Düzenlenmesine İlişkin Usul ve Esaslara Dair Tebliğ’in 6. maddesinde 4857 sayılı İş Kanunu gereğince 16 yaşından büyük işçiler için belirlenen aylık asgari ücretin brüt tutarına kadar olan borçların destek ve teşviklerin verilmesinde dikkate alınmayacağı belirtilmiştir. Bu itibarla, kapsama giren işyerlerinde dolayı 2009/1 sayılı Tebliğ’de öngörülen prim desteğinden yararlanabilmek için işverenin Türkiye genelinde yasal ödeme süresi geçmiş sigorta primi, işsizlik sigortası primi, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borçlarının toplamının aylık brüt asgari ücretten fazla olmaması veya fazla olmakla birlikte söz konusu borçların 6183 sayılı Kanun’un 48. maddesine istinaden tecil ve taksitlendirilmiş ya da çeşitli kanunlar gereğince yeniden yapılandırılmış olması gerekmektedir. www.ozdogrular.com
D- AYLIK PRİM VE HİZMET BELGELERİNİN YASAL SÜRESİNDE KURUM’A VERİLMESİ
Sigorta prim desteğinden yararlanılabilmesinin bir diğer koşulu, işverenlerin aylık prim ve hizmet belgelerini 25510 no.lu Kanun numarasını seçmek suretiyle yasal süresi içinde Kurum’a göndermiş olmalarıdır. Aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal süresi geçirildikten sonra Kurum’a gönderilmesi halinde söz konusu teşvikten yararlanma imkanı bulunmamaktadır. www.ozdogrular.com
E- SİGORTA PRİMLERİNİN YASAL SÜRE İÇİNDE ÖDENMESİ
2009/1 sayılı Tebliğ’de öngörülen sigorta primi işveren hissesi desteğinden yararlanılabilmesi için, gerek 25510 no.lu Kanun numarası, gerekse diğer teşvik kanunları, gerekse kanun numarası seçilmeksizin Kurum’a yasal süresi içinde gönderilmiş aylık prim ve hizmet belgelerinden dolayı tahakkuk etmiş sigorta primlerinin işveren hissesinin devlet tarafından karşılanmayan kısmı ile sigortalı hissesinin tamamının yasal süresinde ödenmesi şarttır. www.ozdogrular.com
IV- SİGORTA PRİM DESTEĞİNDEN YARARLANILACAK SÜRE VE DESTEK TUTARININ HESAPLANMASI
A- TEŞVİKTEN YARARLANMA SÜRESİ
2009/1 sayılı Tebliğ’in 20. maddesi 5. fıkrasında, “Sigorta primi işveren hissesi desteği uygulamasına, 12. maddede yer alan işletmeye geçiş tarihinin SGK’ya bildirilmesini takip eden aydan itibaren başlanır. Uygulamanın ilk başladığı ay esas alınarak teşvik belgesinde belirtilen süre kadar yararlandırıldıktan sonra uygulamaya son verilir.” hükmü yer almaktadır.
Yine Hazine Müsteşarlığı’nca hazırlanan 2011/1 sayılı Tebliğ ile 01.01.2011 tarihinden geçerli olmak üzere;
| Bölgeler | 31.12.2011 tarihine kadar başlanılan yatırımlar | 01.01.2012 tarihinden sonra başlanılan yatırımlar | İllerin Bölgelere Göre Dağılımı |
| I | 2 yıl | - | İstanbul, Tekirdağ, Edirne, Kırıkkale, İzmir, Bursa, Eskişehir, Bilecik, Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova, Ankara. |
| II | 3 yıl | - | Balıkesir, Çanakkale, Aydın, Denizli, Muğla, Antalya, Isparta, Burdur, Adana, Mersin. |
| III | 5 yıl | 3 yıl | Konya, Karaman, Hatay, K.Maraş, Osmaniye, Kırıkkale, Aksaray, Niğde, Nevşehir, Kırşehir, Manisa, A.Karahisar, Kütahya, Uşak, Kayseri, Sivas, Yozgat, Zonguldak, Karabük, Bartın, Samsun, Tokat, Çorum, Amasya, G.Antep, Adıyaman, Kilis. |
| IV | 7 yıl | 5 yıl | Kastamonu, Çankırı, Sinop, Trabzon, Ordu, Giresun, Rize, Artvin, Gümüşhane, Erzurum, Erzincan, Bayburt, Ağrı, Kars, Ardahan, Iğdır, Van, Muş, Bitlis, Hakkari, Malatya, Elazığ, Bingöl, Tunceli, Ş.Urfa, Diyarbakır, Mardin, Batman, Şırnak, Siirt. |
Yukarıda belirtilen tablodaki süre kadar yararlanılacak olup, yararlanılan sigorta primi işveren hissesi desteği tutarının, bölgesel uygulama kapsamında desteklenen yatırımlarda gerçekleşen sabit yatırım tutarının I. bölgede % 6’sını, II. bölgede % 8’ini, III. bölgede % 10’unu ve IV. bölgede % 14’ünü; büyük ölçekli yatırımlarda ise I. bölgede % 2’sini, II. bölgede % 3’ünü, III. bölgede % 5’ini ve IV. bölgede % 7’sini geçemeyeceği, bölgesel desteklerden yararlanan yatırımlar kapsamındaki KOBİ’ler için bu oranlara tüm bölgelerde 5’er puan ilave edileceği düzenlenmiştir.
Buna göre, söz konusu teşvikten yatırımlarına 01.01.2011 tarihinden önce başlamış olan işverenler, komple yeni yatırımlarda teşvik belgesi kapsamında yatırımlarla sağlanan, diğer yatırım cinslerinde (tevsi, modernizasyon, entegrasyon yatırımlarında) ise Tebliğ’de belirtilen şekilde hesaplanan ortalama işçi sayısına ilave edilen sigortalılardan dolayı yararlanabilecektir.
Yatırımlarına 01.01.2011 tarihinden sonra başlamış olan işverenler;
● Bölgesel uygulama kapsamında desteklenen yatırımlarda, sabit yatırım tutarının I. bölgede % 6’sını, II. bölgede % 8’ini, III. bölgede % 10’unu ve IV. bölgede % 14’ünü; işletmenin KOBİ olması halinde I. bölgede % 11’ini, II. bölgede % 13’ünü, III. bölgede % 15’ini ve IV. bölgede % 19’unu,
● Büyük ölçekli yatırımlarda, sabit yatırım tutarının I. bölgede % 2’sini, II. bölgede % 3’ünü, III. bölgede % 5’ini ve IV. bölgede % 7’sini
aşmamak kaydıyla, komple yeni yatırımlarda teşvik belgesi kapsamında gerçekleşen yatırımla sağlanan, diğer yatırım cinslerinde ise Tebliğ’de belirtilen şekilde hesaplanan ortalama işçi sayısına ilave edilen sigortalılardan dolayı yararlanabilecektir. www.ozdogrular.com
B- YARARLANILACAK TEŞVİK TUTARININ HESAPLANMASI
Kapsama giren sigortalıların, prime tabi tutulacak kazançlarının 5510 sayılı Kanun’un 82. maddesi uyarınca belirlenen prime esas kazanç alt sınırına kadar olan kısmına isabet eden sigorta priminin işveren hissesi Hazine’ce karşılanacaktır.
5510 sayılı Kanun’un 81. maddesi birinci fıkrası (ı) bendinde yer alan, “Bu fıkra ve diğer ilgili mevzuatla sağlanan sigorta prim desteklerinin aynı dönem için birlikte uygulanması halinde, bu destek öncelikle uygulanır.” hükmüne istinaden, 2009/1 sayılı Tebliğ kapsamına giren bir sigortalı için öncelikle beş puanlık prim indiriminden yararlanılacak, sonra anılan Tebliğ’de öngörülen sigorta primi işveren hissesi desteğinden yararlanılacaktır.
Örnek-1: Modernizasyon yatırımı yapan ve kısa vadeli sigorta kolları prim oranı % 2 olan (A) Anonim Şirketinin mevcut sigortalı sayısına ilave olarak işe aldığı sigortalının ay içindeki prim ödeme gün sayısının 30, prime esas kazanç tutarının da 1.000,00 TL olduğunu varsaydığımızda;
* 1.000,00 x 5/100 = 50,00 TL; 5510 sayılı Kanun’un 81/I-ı maddesinde öngörülen beş puanlık prim desteğinden yararlanılacak tutar,
* 796,50 x 15,5/100 = 123,46 TL; 2009/1 sayılı Tebliğ’e göre sigorta primi işveren hissesinden yararlanılacak tutar (İşverenin % 11 MYÖ, % 7,5 genel sağlık sigortası ve % 2’de kısa vadeli sigorta kolları prim oranı ile toplam 20,5 olarak prim yükü bulunmakta olup, % 5 indirim sonucu destekten yararlanacağı işveren prim oranı % 15,5 olarak hesaplanacaktır),
* 1.000,00 x 34,5/100 = 345,00 TL tutarlı toplam prim yükünün 50,00 TL’lik kısmı ile 123,46 TL’lik kısmı Hazine Müsteşarlığı’nca karşılanacaktır. İşverenin ödeyeceği prim tutarı ise 171,54 TL (345,00 - 173,46 = 171,54 TL) olarak hesaplanacaktır.
Örnek-2: Aksaray ilinde (III. bölge) faaliyet gösteren ve yatırıma 01.01.2011 tarihinden sonra başlamış olan (A) Anonim Şirketinin Hazine Müsteşarlığı’nca düzenlenen teşvik belgesinde, sigorta prim desteğinden beş yıl süreyle yararlanabileceği, yatırımın bölgesel bir yatırım olduğu ve sabit yatırımlarının tutarının 1.542.500,00 TL (bunun 1.000.000,00 TL’sinin makine/teçhizat yatırımı, 542.500,00 TL’sinin diğer harcamalar olduğu) olduğunu varsaydığımızda;
* 1.542.500,00 x 10/100 = 154.250,00 TL (İşveren tarafından beş yıllık süre içinde yararlanılacak -azami- sigorta prim desteği; bölgesel uygulama kapsamında desteklenen yatırımlarda, sabit yatırım tutarının III. bölgede % 10’u aşılamayacaktır). www.ozdogrular.com
V- SONUÇ
Yatırımların yapılan yasal düzenlemeler ile teşvik edilmesinde, genellikle ilave istihdam sağlaması ve böylelikle tali etki yaratarak işsizliğin önlenmesi amaçlanmaktadır. Bölgelerin gelişmişlik düzeyleri dikkate alınarak az gelişmiş bölgelerde yapılacak yeni yatırımlar veya ilave yatırımlar daha uzun sürelerle desteklenerek bölgesel gelişmişlik farklılıkları giderilmeye çalışılmaktadır.
Nitekim 5921 sayılı Kanunla 5510 sayılı Kanun’a Ek 2. madde olarak eklenen ve Hazine Müsteşarlığı’nca çıkarılan Tebliğlerde uygulama esasları belirlenen söz konusu teşvikte de iller dört bölgede gruplandırılmış, yatırımlar 2 yıldan başlayarak 7 yıla kadar teşvik kapsamında desteklenmektedir. Bölgesel uygulama kapsamındaki yatırımlar, büyük ölçekli yatırımlar, komple yeni yatırımlar, modernizasyon ve entegre yatırımları farklı oranlarda destek kapsamına alınmıştır. www.ozdogrular.com
Beyazıt ABLAY*
Yaklaşım
