I- GİRİŞ
İşyerlerinin tescilinde esas alınacak tehlike sınıfları, kısa vadeli sigorta kolları prim oranları ve tehlike sınıfının tespitine ilişkin usul ve esaslar Kısa Vadeli Sigorta Kolları Prim Tarifesinde[1] açıklanmıştır. İşyerinde yapılan işe uygun tehlike sınıfının doğru tespiti, iş kazası ve meslek hastalığı riskine karşılık olarak alınacak primin hesaplanması açısından önemli olduğu gibi aynı zamanda işyeri tescili açısından da ayrı bir önem taşımaktadır.
Bu makalede, tehlike sınıfı tespitinin usul ve esasları çerçevesinde Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından işyeri tescilinin nasıl yapıldığı ele alınarak, işverenler açısından uygulamanın değerlendirilmesi yapılacaktır. Ancak, 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında çalışan sigortalıların, kısa vadeli sigorta kollarına tabi olmamaları nedeniyle, 4/c sigortalılarının çalıştırıldıkları işyerlerinin tesciline ilişkin esaslar bu makale kapsamında olmayıp, aşağıda yalnızca 4/a sigortalılarının istihdam edildiği işyerlerinin tescilleri incelenecektir.
II- 01.10.2008 TARİHİNDEN İTİBAREN İŞYERİ TANIMINDA MEYDANA GELEN DEĞİŞİKLİK
Bilindiği üzere, 01.10.2008 tarihinde yürürlüğe giren 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda işyeri, sigortalı sayılanların maddî olan ve olmayan unsurlar ile birlikte işlerini yaptıkları yerler; sigortalı ise, kısa ve/veya uzun vadeli sigorta kolları bakımından adına prim ödenmesi gereken veya kendi adına prim ödemesi gereken kişi olarak tanımlanmıştır
.
Diğer taraftan, 506 sayılı Kanun’un mülga 2. maddesiyle, hizmet akdine istinaden çalışan kişilerin sigortalı olarak tanımlanması nedeniyle, işyerinde hizmet akdine istinaden işçi çalıştırılmaksızın yürütülen işlerin yapıldığı yerler 506 sayılı Kanun açısından işyeri sayılmadığından bu tür işyerleri Sosyal Sigortalar Kurumu tarafından tescil edilmemiş, diğer bir ifade ile işyeri adına işyeri dosyası oluşturulmamıştır.
Ancak, 5510 sayılı Kanun ile sigortalı kavramının, kısa ve/veya uzun vadeli sigorta kolları bakımından adına prim ödenmesi gereken veya kendi adına prim ödemesi gereken kişi olarak tanımlanması nedeniyle 01.10.2008 tarihinden itibaren sigortalı kavramı[2] 4/a, 4/b ve 4/c statüsünde çalışanları da içine alarak genişlemiştir. Sigortalı kavramının genişlemesine paralel olarak 5510 sayılı Kanun’daki işyeri tanımı da genişlemiş; 01.10.2008 tarihinden itibaren yanında işçi çalıştırmayan, 4/b sigortalılarının işlerini yürüttükleri yerlerde işyerinden sayılmaya başlanmıştır.
Yanında işçi çalıştırmaksızın, kendi çalışmaları ile işlerini yapan 4/b sigortalılarının işlerini yaptıkları yerler işyeri sayılmakla birlikte, bu tür işyerleri için Sosyal Güvenlik Kurumu’nda işyeri dosyası tescil edilmemekte, yani işyeri sahibinden işyeri bildirgesi talep edilmemektedir. Bu durumda, söz konusu işyerleri için işyeri dosyası tescil edilmediğinden işyeri üzerinden tehlike sınıfı belirlemesi yapılmamakta, ancak 4/b sigortalısının yaptığı işe tehlike sınıfı verilerek, % 20 malullük, yaşlılık, ölüm sigortası primi ile % 12,5 genel sağlık sigortası primine ilave olarak kısa vadeli sigorta kolları primi alınmaktadır.
Halihazırda, Sosyal Güvenlik Kurumu, 4/a sigortalılarının çalıştığı işyerlerini tescil etmek için 26 haneli işyeri sicil numarası üreterek her bir işyeri için, işyerini görev alanı içine alan İl/Merkez Müdürlüğü bünyesinde işyeri dosyası oluşturmaktadır.
III- İŞYERİ TESCİLİNDE ÖNEM TAŞIYAN KAVRAMLAR İLE NACE REV.2 İLE UYUMLAŞTIRILMIŞ KISA VADELİ SİGORTA KOLLARI PRİM TARİFESİNİN İNCELENMESİ
İşverenin, işyeri bildirgesinin (8) nolu “Yapılan İşin Niteliği” bölümünde beyan ettiği, işyerinde yaptığı iş tanımına uygun işkolu kodu[3], tehlike sınıfı ve prim oranı işyeri dosyasının tescili esnasında İşyeri Tescil Servisinde görevli personel tarafından yapılmaktadır. Kısa Vadeli Sigorta Kolları Prim Tarifesinde, her bir işkolu kodu için, 1 ila 12 arasında değişen on iki tehlike sınıfı ile % 1 - % 6,5 arasında değişen prim oranı belirlenmiş olup, yapılan işe uygun işkolu kodunun tespiti ile birlikte işyerinin tehlike sınıfı ve kısa vadeli sigorta kolları prim oranı da belirlenmiş olmaktadır. Kısa Vadeli Sigorta Kolları Prim Tarifesinde;
· İşkolu kodu: İşyerinde yapılan veya sigortalının yaptığı işin, prim tarifesine göre hangi işkoluna tabi olduğunu belirleyen ve bu tarife eki listenin sınıf sütununda belirtilen kodları,
· Tehlike sınıfı: İşkollarının, iş kazası ve meslek hastalığı bakımından gösterdiği tehlikenin ağırlığına göre belirlenen on iki tehlike sınıfını,
· Kısa vadeli sigorta kolları prim oranı: Yapılan işin iş kazası ve meslek hastalığı bakımından gösterdiği tehlikenin ağırlığına göre % 1 ilâ % 6,5 arasında belirlenen oranı
olarak tanımlanmıştır. Bir işin kısa vadeli sigorta kolları prim oranı, tabi olduğu tehlike sınıfının ikiye bölünmesi sonucunda bulunacak rakama 0,5 değerinin eklenmesi suretiyle bulunur.
Örnek:
· Tehlike sınıfı I olan bir işyerinin kısa vadeli sigorta kolları prim oranı (1/2+0,5)…….. % 1
· Tehlike sınıfı II olan bir işyerinin kısa vadeli sigorta kolları prim oranı (2/2+0,5)……. % 1,5
· Tehlike sınıfı IX olan bir işyerinin kısa vadeli sigorta kolları prim oranı (9/2+0,5)…… % 5
olarak uygulanmaktadır.
Kısa Vadeli Sigorta Kolları Prim Tarifesinde yer alan işkolu kodu ve tanımları (faaliyet tanımları) belirlenir iken, NACE[4] Rev.2 Avrupa Topluluğunda Ekonomik Faaliyetlerin İstatistiki Sınıflaması’nda yer alan 615 adet faaliyet kod ve tanımının (kamu faaliyetlerine ilişkin olan 9 faaliyet tanım ve kodu haricindeki) 606 adet faaliyet kodu ve tanımı birebir kullanılmaktadır. Ayrıca, NACE Rev.2 sınıflamasında yer almayan ancak 01.10.2008 tarihinden önceki İş Kazası ve Meslek Hastalığı Prim Tarifesinde yer alan 51 adet faaliyet tanımı da söz konusu Tarifeye alınmış, böylece 01.10.2008 tarihinden itibaren toplam 657 adet faaliyet tanımından oluşan Kısa Vadeli Sigorta Kolları Prim Tarifesi esas alınarak işyeri tescilleri yapılmaktadır.
İşkolu kodu ile tehlike sınıf ve prim oranının belirlenmesine ilişkin usul ve esaslar ilk kez 1965 tarihli “İş Kazaları ile Meslek Hastalıkları Sigortası Prim Tarifesi” ile belirlenmiştir. Bilahare, aynı usul ve esaslar 18.03.1981 tarihli Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan “İş Kazaları ile Meslek Hastalıkları Sigortası Prim Tarifesi” ve halen yürürlükte olan “Kısa Vadeli Sigorta Kolları Prim Tarifesi”[5] ile de aynen korunmuştur.
İşkolu kodu ile tehlike sınıf ve prim oranının belirlenmesine ilişkin usul ve esaslar Kısa Vadeli Sigorta Kolları Prim Tarifesinin 6, 7 ve 8. maddelerinde açıklanmıştır. Buna göre;
“Bir işyerinde yürütülen ve esas işin ayrıntısı ve tamamlayıcısı mahiyetinde olan bütün işlerin sigorta primleri, esas işin tabi tutulduğu prim haddine göre hesaplanır. Ancak, esas işin ayrıntısı ve tamamlayıcısı sayılan işler, sigortalıları birbirine karışmayacak şekilde, ayrı ve bağımsız olarak yürütüldüğü ve Kurumda ayrı bir işyeri olarak tescil edilmiş olduğu takdirde her biri kendi tehlike sınıfının prim haddine tabi olur (md. 6).
Aynı işveren tarafından, aynı işyerinde yürütülen ve mahiyetleri bakımından ayrı özellikler gösteren ve farklı tehlike sınıflarına dahil olan bütün işler, işyerinde en yüksek tehlike sınıfına giren işin prim oranına tabi olur (md. 7).
Tarife eki listede gösterilmeyen işler, mahiyetleri ve iş kazası ile meslek hastalığı tehlikesinin ağırlığı gözönünde bulundurulmak suretiyle kendisine en yakın işkolunun dahil olduğu prim oranına tabi olur (md. 8).”
hükümleri çerçevesinde işyerlerinin tehlike sınıf ve prim oranları belirlenmektedir.
Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından tescil edilen her bir işyeri için tek bir işkolu kodu ve dolayısıyla tek bir tehlike sınıfı ve prim oranı belirlenmektedir. Bu nedenle, bir işyeri için ilk kez tespit edilecek işkolu kodu (tehlike sınıf ve prim oranı) aslında yeni bir işyeri dosyasının tescili anlamına gelmektedir.
Tehlike sınıfı açısından işyeri tescili ele alındığında, işyerlerinde yapılan işin;
· Esas işin ayrıntısı ve tamamlayıcısı mahiyetinde olup olmadığı,
· Esas işin ayrıntısı ve tamamlayıcısı mahiyetinde ise sigortalıların birbirine karışmayacak şekilde, ayrı ve bağımsız olarak yürütülüp yürütülmediği,
· Aynı işveren tarafından yapılıp yapılmadığı,
· Aynı işyerinde yapılıp yapılmadığı,
· Yürütülmekte olan esas işin mahiyetinden farklı bir iş olup olmadığı
hususunun önem taşıdığı görülmektedir.
A- ESAS İŞ ( İŞYERİNİN ANA FAALİYET KONUSU)
Esas iş, diğer bir ifade ile işyerinin ana faaliyet konusu mevzuatta açıkça tanımlanmadığı gibi, ana faaliyet konusunun tanımı Kurumlar açısından da farklılıklar arz etmektedir. Örneğin, Gelir İdaresi Başkanlığı, vergi mevzuatı açısından, ana faaliyet konusunu işyerinde en fazla ciro elde edilen iş olarak; Türkiye İstatistik Kurumu, NACE sınıflaması açısından, işyerinin toplam katma değerine en fazla katkıda bulunan ve top-down[6] metoduyla belirlenen faaliyet olarak; TOBB ise NACE sınıflama sistemini esas alarak belirlediği faaliyeti, yani işyerinin katma değerine en fazla katkı yapan faaliyeti “esas iş” olarak ele almaktadır.
Sosyal Güvenlik Kurumu açısından “esas işin” tanımı nedir? sorusuna verilebilecek cevaba ilişkin olarak, ilk akla gelen ise en fazla sigortalının istihdam edildiği faaliyetin “esas iş” olarak tanımlanabileceği olsa da, birincil ve ikincil mevzuat olarak sınıflandırılan sosyal güvenlik mevzuatında esas işin ne olduğu ve nasıl tespit edileceği açık olarak belirtilmemiştir.
Ancak, Sosyal Sigortalar Kurumu’nun 16 sayılı Genelgesi’nde bir işin esas işin ayrıntısı ve tamamlayıcısı sayılabilmesi için gereken şartlar sayılmıştır. Buna göre bir işin, esas işin ayrıntısı ve tamamlayıcısı sayılabilmesi için;
· Birinin tatili halinde diğerinin sekteye uğraması ve işyerinde gaye olan faaliyetin ve iktisadî bütünlüğün meydana gelememesi,
· Bu işlerin ve görüldüğü yerlerin birbirine sıkı sıkıya bağlı ve tâbi olması,
· Her birinin müstakil en ana gaye ve neticeyi meydana getirememesi, ancak, hep birlikte bütünü teşkil etmesi gerekmektedir.
Esas işin ayrıntısı ve tamamlayıcısı olan işler için belirtilen şartlardan hareketle, “Esas İş”[7] in kısaca;
· İşyerinde yürütülen bütün işlerin, söz konusu esas işin, elde edilmesi için organizasyonun bir parçası olarak bir araya geldiği ve hizmet ettiği,
· İşletmenin iktisadi olarak var oluş amacı olarak tanımlanabilecek,
· İşyerinde yürütülen işlerden bir ya da bir kaçının geçici olarak durması yada hiç yapılmaması halinde hiç elde edilemeyen yada istendiği şekilde elde edilemeyen,
· İşyerinin mevcudiyeti ile elde edilmek istenen en son nihai amacı tanımlayan faaliyet
olarak tanımlanabileceği düşünülmektedir.
B- ESAS İŞİN AYRINTISI VE TAMAMLAYICISI NİTELİĞİNDE OLAN İŞLER
Sosyal Sigortalar Kurumu’nun, 16 sayılı Genelgesi’ne göre bir işin, esas işin ayrıntısı ve tamamlayıcısı sayılabilmesi için;
· Birinin tatili halinde diğerinin sekteye uğraması ve işyerinde gaye olan faaliyetin ve iktisadî bütünlüğün meydana gelememesi,
· Bu işlerin ve görüldüğü yerlerin birbirine sıkı sıkıya bağlı ve tâbi olması,
· Her birinin müstakil en ana gaye ve neticeyi meydana getirememesi, ancak, hep birlikte bütünü teşkil etmesi
gerekmektedir.
Bu bağlamda, esas işin ayrıntısı ve tamamlayıcı olan işin, ana gaye olan işten ayrılması halinde, esas işin sekteye uğraması, istenen iktisadi sonucun elde edilememesi, tek başına yapılması halinde işyerinin kuruluş gayesini yerine getirememesi gerekmektedir. Ayrıca, işlerin bir birine bağlılığının yanında, işlerin görüldüğü yerlerinde yapılan iş çerçevesinde bir birine tabi olması gerekmektedir.
Örnek-1: Ekmek üretimi yapılan bir işyerinde aynı zamanda üretilen ekmeğin araçla dağıtımının yapılması halinde, işyerinde amaçlanan esas iş yani ana gaye ekmek üretilmesidir. Ekmek dağıtımının yapıldığı araç ile üretimin yapıldığı yer birbirine tabidir. Üretilen ekmeğin bir gün araçla dağıtımının sağlanamaması, işyerinin amaçladığı faaliyet olan ekmek üretimi sekteye uğratmakta, istenen iktisadi sonuç elde edilememektedir.
Örnek-2: Paketli dondurulmuş sebze imalatı yapan bir işyerinin, bir bölümünde sebze üretimi yapılır iken, diğer bir ünitesinde üretilen sebzelerin temizlenerek yenilebilir hale getirilmesi, başka bir ünitesinde ise dondurularak paketlenmesi işi yapılıyor olduğunu düşünelim. Söz konusu üretim sürecindeki bütün yerler bir birine tabidir. Bir işin yapılmaması ve dolayısı ile o yerin üretim sürecinden çıkarılması “esas işin” yani paketli dondurulmuş sebzenin imalatını sekteye uğratmaktadır. Bu durumda, “esas” iş paketli dondurulmuş sebze imalatı iken, sebzenin yetiştirilmesi, temizlenmesi, dondurulması ve paketlenmesi esas işin ayrıntısı ve tamamlayıcısı niteliğinde olacaktır.
IV- ESAS İŞİN AYRINTISI VE TAMAMLAYICISI NİTELİĞİNDE OLAN İŞLERİN YAPILDIĞI İŞYERLERİNİN TESCİLİ
Kısa Vadeli Sigorta Kolları Prim Tarifesinin 6. maddesinde, bir işyerinde yürütülen ve esas işin ayrıntısı ve tamamlayıcısı mahiyetinde olan bütün işlerin sigorta primlerinin esas işin tabi tutulduğu prim haddine göre hesaplanacağı belirtilerek, esas iş ile ayrıntısı ve tamamlayıcısı mahiyetinde olan bütün işlerin tek bir tehlike sınıfına, tek bir işyeri dosyasında işlem görmesi esası benimsenmiştir.
Bununla birlikte, söz konusu maddenin devamında, esas işin ayrıntısı veya tamamlayıcısı niteliğinde olan işlerin,
a) Sigortalıları birbirine karışmayacak şekilde, ayrı ve bağımsız olarak yürütülmesi,
b) Kurumda ayrı bir işyeri olarak tescil edilmiş olması halinde
her bir işin kendi tehlike sınıfında işlem göreceği belirtilerek, her bir iş için ayrı işyeri dosyasının tescil edilmesi esası benimsenmiştir. Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin[8] 27. maddesinde de, esas işin ayrıntısı veya tamamlayıcısı niteliğinde olan ve sigortalıları birbirine karışmayan işlerin ayrı ve bağımsız olarak yürütüldüğü yerlerin de bağımsız işyeri sayılacağı belirtilmiştir.
Esas işin ayrıntısı ve tamamlayıcısı niteliğinde olan işlerin tescilindeki ana kural, bu işler için ayrı bir işyeri dosyası tescil edilmeden, esas iş için tescil edilen işyeri dosyası üzerinden işlemlerin yürütülmesidir. Bu durumda, tüm işler esas işin tabi olduğu tehlike sınıf ve prim oranına tabi olacaktır. İstisna kural ise, esas işin ayrıntısı ve tamamlayıcısı niteliğinde olan işlerin sigortalıları birbirine karışmayacak şekilde ayrı ve bağımsız olarak yürütülmesi ve Kurum’da ayrı bir işyeri olarak tescil edilmesi halinde, her bir iş için ayrı işyeri dosyası tescil edilmesi olup, SSİY’nin 27. maddesi de bu tür işlerin yapıldığı yerlerin ayrı bir işyeri sayılacağı belirterek, ayrı işyeri dosyasının tesciline imkan sağlamıştır.
Ancak burada incelenmesi gereken husus, Tebliğ’in 6. maddesindeki, “Ancak, esas işin ayrıntısı ve tamamlayıcısı sayılan işler, sigortalıları birbirine karışmayacak şekilde, ayrı ve bağımsız olarak yürütüldüğü ve Kurum’da ayrı bir işyeri olarak tescil edilmiş olduğu takdirde her biri kendi tehlike sınıfının prim haddine tabi olur” cümlesindeki, “… Kurum’da ayrı bir işyeri olarak tescil edilmiş olduğu takdirde..” ifadesi olup söz konusu ifade madde hükmünün uygulanmasına esneklik getirmektedir.
Sosyal Güvenlik Kurumu’nda işyeri tescilleri işverenin beyanına göre veya Kurum’un yaptıracağı incelemeler neticesinde elde edeceği bilgilere ya da diğer kamu kurum ve kuruluşlardan alacağı bilgilere göre re’sen yapılmaktadır. Bu durumda, esas işin ayrıntısı veya tamamlayıcısı niteliğinde olan ve sigortalıları birbirine karışmayacak şekilde, ayrı ve bağımsız olarak yürütülen bir işin işveren tarafından ayrı bir işyeri olarak tescil ettirilmemiş olması ya da re’sen tescil edilmemiş olması halinde, esas işin ayrıntısı ve tamamlayıcısı olan işler “esas iş” için tescil edilen işyeri dosyasından işlem görebilecektir.
SSİY’nin 27. maddesinde, Kurum’da ayrı bir işyeri olarak tescil edilme şartı öngörülmeden, esas işin ayrıntısı veya tamamlayıcısı niteliğinde olan ve sigortalıları birbirine karışmayan işlerin ayrı ve bağımsız olarak yürütüldüğü yerler bağımsız işyeri olarak belirtilmiştir. İlk bakışta Yönetmelik ve Tebliğ hükmü arasında bir uyumsuzluk varmış gibi gözükse de, “...bağımsız bir işyeri sayılır ifadesi” esas işin ayrıntısı veya tamamlayıcısı niteliğinde olan ve sigortalıları birbirine karışmayan işlerin ayrı ve bağımsız olarak yürütüldüğü yerlerinde ayrı ayrı tescil edilmesine imkan sağlamıştır.
Esasen, ayrıntı ve tamamlayıcı nitelikteki olup sigortalıları bir birine karışmayan, ayrı ve bağımsız yürütülen işlerin, “esas iş” için tescil edilen işyeri dosyasından yani tek bir işyeri dosyasından işlem görmesi, işvereni birden fazla e-bildirge kullanıcı kodu, bir den fazla şifre ve her bir işyeri için ayrı ayrı bildirim yükümlülüklerini yerine getirme gibi bürokratik bir süreçten kurtaracaktır. Ancak bu durumda, esas işin ayrıntısı ve tamamlayıcısı niteliğinde olup sigortalıları bir birine karışmadan ayrı ve bağımsız yürütülen işlerin, farklı tehlike sınıflarına tabi olması halinde işverenin ödeyeceği kısa vadeli sigorta kolları priminin maliyeti artacağında, işverence ayrı işyeri dosyası tescili yoluna gidilebilecektir.
Örnek: 500 kişinin çalıştığı ve (V) tehlike sınıfında olan yatak imalatı yapan bir fabrikanın, imalat bölümünde çalışanlar ile karışmayan, fabrikanın büro faaliyetini yürüten 50 kişinin ayrı olarak çalıştığını varsayar ve büro işinin tehlike sınıfını (I) olarak ele alır isek;
Büro işyerinde çalışanların, yatak imalatı için tescil edilen işyeri dosyasından yani (V) tehlike sınıfı ve % 3 kısa vadeli sigorta kolları primi üzerinden bildirilmesi halinde, 50 işçinin işverene bir aylık kısa vadeli sigorta kolları prim maliyeti (2011/Haziran ayı Asgari Ücreti üzerinden) 796,50x %3 = 23.90 ve 50 kişi x 23.90 = 1.195,00 TL olacaktır. Bir yıllık maliyeti ise yaklaşık 59.750,00 TL olacaktır ki bu hesaplama asgari ücret üzerinden yapılmıştır.
Büro işyerinin işverence ayrı bir işyeri olarak tescil edilmiş olması halinde ise bir aylık kısa vadeli sigorta kolları prim maliyeti 796,50x %1 = 7.96 ve 50 kişi x 7.96 = 398,00 TL.
Bir yıl için ise 398,00 x 12 = 4.776,00 TL olacaktır. Görüleceği üzere, büro işyerinin ayrı bir işyeri olarak tescil ettirilmesi ile bir yılda yaklaşık 54.974,00 TL kar sağlamış olacaktır.
Ancak, unutulmamalıdır ki, esas işin ayrıntısı ve tamamlayıcısı niteliğinde olan ve sigortalıları bir birine karışmadan ayrı/bağımsız yürütülen işlerin, tehlike sınıflarının aynı olması halinde tüm işlerin, esas iş için tescil edilen işyeri dosyasından işlem görmesinde işveren aleyhine bir durum olmayacaktır.
V- AYNI İŞVEREN TARAFINDAN, AYNI İŞYERİNDE YÜRÜTÜLEN, MAHİYETLERİ VE TEHLİKE SINIFLARI FARKLI OLAN İŞLERİN YÜRÜTÜLDÜĞÜ İŞYERLERİNİN TESCİLİ
Kısa Vadeli Sigorta Kolları Prim Tarifesinin 7. maddesinde, aynı işveren tarafından, aynı işyerinde yürütülen ve mahiyetleri bakımından ayrı özellikler gösteren ve farklı tehlike sınıflarına dahil olan bütün işlerin, işyerinde en yüksek tehlike sınıfına giren işin prim oranına tabi olacağı belirtilerek, işyeri ile ilgili işlemlerin tehlike sınıfı en yüksek iş için tescil edilecek işyeri dosyası üzerinden yürütüleceği esası benimsenmiştir.
Aynı işyerinde yürütülen mahiyetleri bakımından ayrı özellik gösteren ve tehlike sınıfları farklı olan işlerin en yüksek tehlike sınıfına tabi olması neticesinde bu tür işler için tek bir işyeri dosyası tescil edilecektir. Görüldüğü üzere, burada, esas işin ayrıntısı ve tamamlayıcısı niteliğinde olan işlerde olduğu gibi sigortalıların karışması veya karışmaması önem taşımamaktadır. Aynı işverene ait olup aynı işyerinde yapılan ancak mahiyetleri bakımından ayrı özellik gösteren işler tehlike sınıfı en yüksek iş için tescil edilmiş olan işyeri dosyasında işlem görecektir.
Örnek: (A) kişisinin İstanbul Yolu NO: 45 Ankara adresinde tehlike sınıfı (V) olan petrol İstasyonu ile tehlike sınıfları (I) olan lokanta ve turistik eşya satışı işi işyerlerinin olduğunu varsaydığımızda; lokanta ve turistik eşya işleri petrol satışı işinin ayrıntısı ve tamamlayıcısı olamayacağından, iktisadi amaç ve mahiyeti farklı olduğundan her biri ayrı ayrı iş ve işyeridir. Ancak mahiyeti farkı üç işinde aynı yerde ve aynı işveren tarafından yürütülmesi nedeniyle Kısa Vadeli Sigorta Kolları Prim Tarifesinin yedinci fıkrası gereğince tehlike sınıfı en yüksek olan ve petrol satışı işin tescil edilen işyeri dosyasından işlem görecektir. Bu durumda işveren lokanta ve turistik eşya satışından dolayı çalıştırdığı sigortalılar için (V) tehlike sınıfı üzerinden kısa vadeli sigorta kolları primi ödeyecektir.
VI- İKİ FARKLI İŞVEREN TARAFINDAN, AYNI İŞYERİNDE YÜRÜTÜLEN, MAHİYETLERİ VE TEHLİKE SINIFLARI FARKLI OLAN İŞLERİN YÜRÜTÜLDÜĞÜ İŞYERLERİNİN TESCİLİ
Aynı işyerinde yürütülen ancak işverenleri, mahiyetleri ve tehlike sınıfı farklı olan işlerin her biri için ayrı ayrı işyeri dosyası tescil edilecektir. Burada önemli olan, yapılan işin mahiyetinin ve tehlike sınıfının farklı olmasından ziyade işverenlerin farklı olmasıdır. Ancak, alt işverenlik niteliğinde yapılan işlerin mahiyet bakımından farklı olamayacağı, esas işle bağlantılı bir iş olması gerektiğinden, alt işverenler asıl işverene ait işyeri dosyasından verilen alt işveren kodu üzerinden işlem görmesi gerekecektir.
Örnek: (A) kişinin arkadaşına ait emlak komisyonculuğu yapılan işyerinin kirasına ortak olarak aynı adreste böcek ilacı satışı işi yaptığını varsaydığımızda, işverenleri ayrı olması nedeniyle her bir işyeri için ayrı işyeri dosyası tescil edilecektir.
VII- SONUÇ
Esas iş ile ayrıntı ve tamamlayıcı nitelikteki iş tanımı ile tehlike sınıfı tespitinin doğru yapılarak işyeri tescilinin sağlanması, işverenlerin prim maliyetleri açısından önem taşıdığı kadar Sosyal Güvenlik Kurumu işyeri ve sigortalı kayıtlarının doğru oluşarak, doğru istatistik yayımlanması açısından da büyük önem taşımaktadır.
Bununla birlikte, yanında hizmet akdine istinaden çalışanı olmayan, 5510 sayılı Yasa’nın 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendine tabi olanların (bağımsız çalışanların), işlerini yürüttükleri yerlerde işyerinden sayıldığından, bu tür işyerlerinin tescilinin de, 4/a sigortalılarının çalıştırıldığı işyerlerinin tescili ile benzer hale getirilmesi kısa vadeli sigorta kolları prim uygulamasına da yeknesaklık getirecektir.
(*) SGK, Sosyal Güvenlik Uzmanı
[1] 29.09.2008 tarih ve 27012 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
[2] Yazı içinde geçen 4/b ve 4/c ifadeleri 5510 sayılı Kanun’a göre sigortalılık statülerini ifade etmekte olup, 657 sayılı Kanun’daki 4/b ve 4/c statüsünü ifade etmemektedir.
[3] Kısa Vadeli Sigortalı Kolları Prim Tarifesi esas alınarak belirlenmektedir.
[4] Nomenclature des Industries e’tab lies dans les Communaute’s Europeen nes
[5] 29.09.2008 tarih ve 27012 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak 01.10.2008 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
[6] Yöntem hakkında ayrıntılı bilgi için Nace Rev.2 Avrupa Topluluğunda Ekonomik Faaliyetlerin İstatistiki Sınıflaması
[7] Tanım, yapılan değerlendirmeler neticesinde yazarın oluşturduğu bir “esas iş” tanımıdır.
[8] 12.05.2010 tarih ve 27579 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
Yazar:Ekrem GÜLCEMAL*
E-Yaklaşım / Temmuz 2011 / Sayı: 223
NACE REV.2 İLE UYUMLAŞTIRILMIŞ KISA VADELİ SİGORTA KOLLARI PRİM TARİFESİNE GÖRE İŞYERİ TESCİLİNİN ESASLARI
Başlıklı Makalenin Tüm Yasal Hakları
Yazarı: Ekrem GÜLCEMAL / (SGK Uzmanı) ne ait olup E-Yaklaşım Temmuz 2011 Sayı 223 de yayınlanmıştır
yildirimercan.blogspot.com/
twitter.com/vergivekanunlar
http://vergivekanunlar.blogspot.com/
