Gayri Maddi Haklar ve Örtülü Kazanç Dağıtımı / Intangible Rights and Disguised Profit DistributionGayri maddi haklar, sinema filmleri, radyo-televizyon yayınlarında kullanılan filmler ve bantlar dahil olmak üzere edebi, artistik, bilimsel her nevi telif hakkının veya her nevi patentin, alameti farikanın, desen veya modelin, planın, gizli formül veya üretim yönteminin veya sınai, ticari, bilimsel tecrübeye dayalı bilgi birikiminin kullanma imtiyazı, kullanma hakkı veya satışı ile sınai, ticari, bilimsel teçhizatın kullanma imtiyazı veya kullanma hakkını ifade etmektedir. Başka bir ifadeyle, gayri maddi haklar patent, ticari marka, ticari unvan, tasarım ya da model gibi sınaî varlıkların kullanım hakkı ile edebi, sanatsal eserlerin mülkiyet hakları ile ticari bilgi birikimi (know how) ve ticari sırlar gibi fikri hakları kapsamaktadır.
.
Gayri maddi haklar özellikleri nedeniyle ticari gayri maddi haklar ve pazarlama amaçlı gayri maddi haklar olmak üzere iki grup altında değerlendirilmektedir. Ticari gayri maddi haklar bir malın üretiminde ya da bir hizmetin sağlanmasında kullanılan patentler, know-how, dizaynlar ve modeller ile müşterilere transfer edilen ya da ticari faaliyetin işletiminde kullanılan (bilgisayar yazılım programları gibi) ticari varlık niteliğine sahip gayri maddi hakları ifade etmektedir.
Pazarlama amaçlı gayri maddi haklar ise, bir ürün ya da hizmetin ticari amaçlı olarak kullanımına yardımcı olan ticari markalar ve ticari unvanlar, müşteri listeleri, dağıtım kanalları ile ilgili ürün açısından önemli bir promosyon değerine sahip nevi şahsına münhasır isimler, semboller ya da resimler gibi gayri maddi hakları ifade etmektedir.
.
İlişkili kişilerin kendi aralarında gerçekleştirdikleri ve gayri maddi hakların da dahil olduğu mal veya hizmet alım ya da satım işlemlerinde bedel, emsallere uygunluk ilkesine göre tespit edilecektir.
.
Gayri maddi haklara ilişkin emsallere uygun bedelin belirlenmesinde öncelikle gayri maddi hakkı devreden ile devralan taraf ayrı ayrı değerlendirilmelidir. Gayri maddi hakka ilişkin emsallere uygun bedel devreden yönünden; karşılaştırılabilir nitelikteki kontrol dışı bir işlemde, gayri maddi hakkın sahibinin söz konusu hakkı başkasına devretmeyi kabul edebileceği bedel olmalıdır. Devralan yönünden emsallere uygun bedel, karşılaştırılabilir ilişkisiz bir kurumun faaliyetlerinde kullanmayı düşündüğü gayri maddi hak için ödemeyi kabul ettiği tutarı ifade etmelidir.
.
Gayri maddi hakların devri, bir gayri maddi varlığın doğrudan satışına ilişkin olabileceği gibi, imzalanan bir lisans anlaşması sonucunda gayri maddi varlığa ilişkin hakkın karşılığında bir royalti (gayri maddi hak bedeli) ödemesi biçiminde de gerçekleşebilir.
.
İlişkili kişiler arasında gerçekleştirilen işlemlerde gayri maddi hakların yer alması halinde, emsallere uygunluk ilkesinin uygulanabilmesi için kontrol altındaki işlemler ile kontrol dışı işlemler arasında karşılaştırılabilirlik analizinin yapılması gerekmektedir. Daha sonra gayri maddi hakkın alım ya da satım işleminde kullanılacak en uygun transfer fiyatlandırması yöntemi belirlenecektir.
.
Bir gayri maddi hakkın satışı ya da lisanslanması işlemlerine yönelik olarak emsallere uygun bedel tespit edilirken karşılaştırılabilir fiyat yöntemi kullanılabilir. Bu yönteme göre, aynı gayri maddi hakkın sahibi, benzer bir gayri maddi hakkın karşılaştırılabilir şartlarda ilişkisiz kuruluşlara hangi fiyattan transfer edildiğini veya lisans hakkının verildiğini belirleyebiliyorsa, bu fiyat ya da bedel emsallere uygun fiyat/bedel olarak kullanılabilecektir.
Gayri maddi haklar içeren ürünlerin satışında da karşılaştırılabilir fiyat yöntemi uygulanabilecektir. Gayri maddi hakların (örneğin bir ticari markanın) pazarlanması söz konusu olduğunda, uygulanacak olan karşılaştırılabilirlik analizinde, müşteri tarafından kabul edilebilirlik, coğrafi önem, pazar payı, satış hacmi ve ilgili diğer unsurların dikkate alınması gerekir. Ticari gayri maddi haklar söz konusu olduğunda ise karşılaştırılabilirlik analizinde ayrıca ilgili gayri maddi haklar (koruma altındaki patent ya da diğer tür münhasırlık içeren gayri maddi haklar) ve Ar-Ge işlevlerinin taşıdıkları önemin de dikkate alınması gerekmektedir.
.
Ancak karşılaştırılabilir kontrol dışı işlemlerin bulunamadığı yüksek düzeyde değerli gayri maddi hakların yer aldığı işlemlerde, emsallere uygun bedelin tespitinde karşılaştırılabilir fiyat yönteminin dışındaki diğer yöntemlerin kullanılabilmesi mümkündür.
Intangible Rights and Disguised Profit Distribution
The term “intangible rights” refer to the use of, the right to use, or the sale of any copyright of literary, artistic, or scientific work including royalties in respect of motion pictures and works on film, tape, or other means of reproduction for use in connection with radio or television broadcasting, any patent, trademark, design or model, plan, secret formula or process, or for information concerning, industrial, commercial or scientific experience. In other words, intangible rights refer to the right of use of industrial property such as patents, trademarks, trade names, designs and models, and the ownership rights of literary and artistic works and intellectual property such as know how and trade secrets.
Intangible rights (royalties) are examined under two main topics; namely, intangible rights used for commercial purposes and intangible rights used for marketing purposes. Commercial rights refer to patents, know-how, designs and models that are used in the production of goods and the procurement of services and intangible rights that are in the nature assets, that are transferred to the clients, or that are used in the operation of commercial activities (such as, computer software). Intangible rights used for marketing purposes consist of trademarks and trade names, customer lists, distribution channels which help the commercial utilization of goods and services, consisting of intangible assets like names, symbols, symbols or images.
.
In purchase and sale transactions conducted among the related parties and which include intangible assets, the cost shall be determined in accordance with the arm’s length principle.
.
During the arm’s length values relating to the intangible rights, primarily, the transferor and the transferee of the concerned immovable asset should be assessed separately. From the standpoint of the transferor, the arm’s length value should be the price that the owner of an intangible asset would agree to transfer the right to a third party in an uncontrolled transaction. From the standpoint of the transferee, the arm’s length value should be the price that an independent enterprise (unrelated party) would agree to pay in comparable circumstances, for the acquisition of an intangible asset that it is planning to use in its operations.
.
The transfer of intangible rights, may be relevant to the direct sale of an intangible asset, or may be conducted in the form of the payment of a royalty in consideration of the exercise of an intangible right pursuant to a license agreement that is concluded.
.
In cases when intangible rights are included within the transactions that are conducted between related parties, for the applicability of the arm’s length principle, a comparability analysis should be performed between the controlled transactions and uncontrolled transactions. Subsequently, the mot appropriate transfer pricing method to apply on the transaction concerning purchase or sale of the intangible right shall be determined.
.
The Comparable Price Method could be applied during the determination of the arm’s length price regarding the sale or licensing of an intangible right. According to this method, if the owner of the same intangible right can determine the price that is applied in the transfer of a similar intangible right to non-related enterprises under comparable conditions, this price or cost may be used as the arm’s length price/cost.
.
Comparable price method may also be used during the sale of products that contain intangible assets. In cases when r-the marketing of intangible rights (for example, a trademark) is in question, in the comparability analysis to be applied, certain other factors such as acceptability, geographical significance, market share, sales volume and similar factors should be taken into consideration. When the commercial intangible rights are in question, the scope of the comparability analysis shall also include other factors such as the relevant intangible rights (patents under protection or intangible rights that require other types of exclusivity) and the significance of the R&D functions.
However; in transactions that involve intangible rights with value, where uncontrolled transactions are not available, other methods besides the comparable price method, may also be used in the determination of the arm’s length value.
HASAN YALÇIN
YMM
http://www.muhasebevergi.com/content.aspx?id=635
