Mücbir sebep ilanı ne anlam ifade ediyor? Yeterli mi?
23.10.2011 tarihinde Van’da meydana gelen deprem felaketi sosyal ve ticari hayatı olumsuz yönde etkilemiş ve büyük ölçüde maddi ve manevi zarara yol açmıştır.
Maliye Bakanlığı’nın 24.10.2011 tarihinde yaptığı açıklama ile Van ilinin tamamında, Bitlis ilinin Adilcevaz ilçesinde ve Ağrı ilinin Patnos ilçesi vergi uygulamaları bakımından mücbir sebep hali ilan edilmiştir.
Mücbir sebep halinin 23.10.2011 tarihinde başladığı kabul edilmiştir. Mücbir sebep halinin sona erdiği tarih ise depremin etkilerinin ne kadar süreceği bilinemediğinden ileride Maliye Bakanlığı tarafından yeniden belirlenecektir.
Beyanname verme ve ödeme süreleri uzadı
23 Ekim 2011 tarihinden itibaren verilmesi gereken tüm beyannameler ile bildirimlerin verilme ve ödeme süreleri ileride belirlenecek bir tarihe kadar uzatılmıştır.
Mücbir sebep halinin başladığı 23.10.2011 tarihinden önce tahakkuk etmiş olup, vadesi bu tarihten sonrasına rastlayan her türlü vergi, ceza ve gecikme faizinin ödeme süresi ileride belirlenecek bir tarihe kadar uzatılmıştır.
İkmalen, re’sen veya idarece tarh edilen ve vadesi mücbir sebep ilan olunan tarihten sonrasına rastlayan her türlü vergi, ceza ve gecikme faizinin ödeme süresi ileride belirlenecek bir tarihe kadar uzatılmıştır.
Ayrıca, Bitlis ilinin Adilcevaz ilçesi dışındaki ilçeleri ile Ağrı ilinin Patnos ilçesi dışındaki ilçelerinde faaliyette bulunan mükelleflerin Eylül/2011 vergilendirme dönemine ilişkin olarak verilmesi gereken katma değer vergisi ile muhtasar beyannamelerinin verilme ve ödeme süreleri ile Ba-Bs bildirimlerinin verilme süresi de 14 Kasım 2011 tarihine kadar uzatılmıştır. Bu bölgeler için mücbir sebep ilan edilmemiş olup sadece ilgili beyannamelerin verilme ve ödeme süresi belli bir tarihe kadar uzatılmış olmaktadır.
Mücbir sebep nedir?
Mükellef veya sorumlunun iradesi dışında, vergi ödevlerinin süresinde yerine getirilmesine engel olan nedenlere "mücbir sebepler" denilmektedir.
Vergi Usul Kanununda düzenlenen bu müessese ile elinde olmayan nedenlerle vergi ödevlerini yerine getiremeyen iyi niyetli mükellef ve vergi sorumluları korunmuş olmaktadır.
VUK' nun 13’üncü maddesi uyarınca mücbir sebep halleri;
— Vergi ödevlerinden her hangi birinin yerine getirilmesine engel olacak derecede ağır kaza, ağır hastalık ve tutukluluk;
— Vergi ödevlerinin yerine getirilmesine engel olacak yangın, yer sarsıntısı ve su basması gibi afetler;
— Kişinin iradesi dışında vukua gelen mecburi gaybubetler;
— Sahibinin iradesi dışındaki sebepler dolayısıyla defter ve vesikalarının elinden çıkmış bulunması;
gibi hallerdir.
Dikkat edileceği üzere, kanun maddesinde mücbir sebep halleri sadece tadadi olarak sayılmamış, “gibi haller” ifadesi ile benzer durumların da mücbir sebep hali olarak değerlendirilebilmesine imkan tanınmıştır. Benzer durumlara güncel bir örnek, son Libya olayları dolayısıyla ilgili mükellefler için mücbir sebep hali ilanıdır.
Aynı kanunun 15’inci maddesinde ise 13’üncü maddede yazılı mücbir sebeplerde nher hangi birinin bulunması halinde bu sebep ortadan kalkıncaya kadar süreler işlemeyeceği belirtilmiş, bu hükmün uygulanması için mücbir sebebin malum olması veya ilgililer tarafından ispat veya tevsik edilmesi gerektiği belirtilmiştir.
Aynı madde uyarınca; Maliye Bakanlığı, mücbir sebep sayılan haller nedeniyle; bölge, il, ilçe, mahal veya afete maruz kalanlar itibarıyla mücbir sebep hali ilan etmeye ve bu sürede vergi ödevlerinden yerine getirilemeyecek olanları tespit etmeye yetkilidir. Bu yetki vergi türleri ve işyerleri itibarıyla; beyannamelerin toplulaştırılması, yeni beyanname verme süreleri belirlenmesi ve beyanname verme zorunluluğunun kaldırılması şeklinde de kullanılabilmektedir.
Bakanlığın açıklama yapması gerekli miydi?
Van’da meydana gelen deprem herkesçe malum olan ve kanunda belirtilen afet hallerinden olduğu için afetten etkilenen kişiler için bakanlığın ayrıca açıklama yapmasına gerek yoktur.
Bakanlık açıklamasının etkisi, mücbir sebep halini belirtilen bölgelerde yaşayan tüm kişiler için geçerli hale getirmesidir. Bu doğrultuda, depremden doğrudan etkilenmeyen kişiler dahi mücbir sebep kapsamına alınmış olmaktadır.
Sadece belirtilen bölgeler ile sınırlı mı?
Doğal afetlerin mücbir sebep hali olarak kabulü için, afetin vergi ödevlerinin yerine getirilmesine engel olacak derecede olması gerekli ve yeterlidir.
Maliye Bakanlığı tarafından 23.10.2011 tarihinde yapılan açıklama bu durumu teyid etmekte, ayrıca kapsamı Van ilinin tamamı, Bitlis ilinin Adilcevaz ilçesi ve Ağrı ilinin Patnos ilçesi ile sınırlı olmak üzere depremden etkilenen veya etkilenmeyen herkes için geçerli hale getirmektedir. Dolayısıyla ilgili kişiler için ayrıca tevsike gerek kalmamaktadır.
Buna karşılık belirtilen bölgelerde yer almamakla birlikte afetten etkilendiğini iddia eden kişilerin varlığı halinde bu durumun tevsiki şartıyla ilgili kişiler de mücbir sebep kapsamına alınabilir.
Mücbir sebep halinin sonuçları
— Mücbir sebeplerle vergi ödevlerinin yerine getirilememesi halinde, vergi ödevine ilişkin süre durmakta; mücbir sebep halinin sona ermesinden itibaren süre kaldığı yerden işlemeye devam etmektedir. Örneğin; Van ilinde kayıtlı mükellefler 24 Ekim 2011 tarihine kadar verilmesi gereken 2011 Eylül ayına ilişkin KDV beyannamesini ileride mücbir sebebin sona erdiği tarih belirlendiğinde işlemeyen sürenin dikkate alınmasıyla bulunacak beyanname verme süresi içinde bağlı bulunduğu vergi dairesine verecektir. Mükellefin bu süre içerisinde defter ve belgelerine ulaşamaması, belgelerinin zayi olması veya bu belgelere ulaşamayacağını anlaması halinde bu süre içerisinde bağlı olduğu vergi dairesine başvurarak bölgedeki faaliyetlerine ilişkin katma değer vergisi matrahının takdirini talep etmesi gerekecektir.
— Sadece kanuni süreler değil, önceden belirlenmiş olması halinde idari süreler de (pişmanlık, uzlaşma, cezalarda indirim vb.) durmaktadır.
— Mücbir sebep halinde, tarh zamanaşımı, işlemeyen süreler kadar uzamaktadır.
— Ödeme süresi işlemeyen süre kadar uzamaktadır. Dolayısıyla beyan edilmesi gereken vergilere ilişkin olarak afet tarihinden önce verilen beyannameler üzerine tahakkuk eden, ancak afet tarihi itibariyle ödeme süresi geçmemiş olan vergiler de mücbir sebep nedeniyle uzayan beyanname verme süresinin son gününe kadar ödenebilecektir. Örneğin; Van ilinde kayıtlı bir mükellef son bildirim tarihi henüz gelmemiş herhangi bir beyannamesini ( 24 Ekim’de verilecek “Eylül Ayı KDV Beyannamesi” vb.) deprem tarihinden önce vererek tahakkuk işlemini yaptırmış, ancak bu beyannameye istinaden tahakkuk eden vergiyi henüz ödememiş ise; bu durumda mükellef, mücbir sebep nedeniyle uzayacak KDV beyanname verme süresinin son gününe kadar borcunu ödeyebilecektir.
— Mücbir sebeplerden herhangi birinin vukua geldiği malum ise veya tevsik ve ispat olunursa vergi cezası kesilmemektedir.
Mücbir sebebin dikkate alınmadığı durumlar
— Mücbir sebep hali vergiyi doğuran olayı etkilemez, mükellefiyeti veya sorumluluğu ortadan kaldırmaz.
— Mücbir sebep, mükellefin inceleme elemanına defter belge ibraz yükümlülüğünü ortadan kaldırmaz.
— Mücbir sebep halinde, mükellefle ilgili tüm süreler değil, sadece mücbir sebebin etkilediği vergi ödevine ait süreler durmaktadır.
— Mücbir sebep hali ceza zamanaşımı süresini durdurmamaktadır.
— Mücbir sebep hali dava açma sürelerini durdurmamaktadır.
Olası ilave düzenlemeler
Van’da yaşanan depremin etkilerinin sadece mücbir sebep ilanı ile giderilemeyeceği açıktır. Zira, mücbir sebep ilanı yaraların sarılmasından ziyade yükümlülüklerinin ertelenmesini ifade ediyor.
Muhtemeldir ki, yakın zamanda Maliye Bakanlığı tabii afetlere uğrayan mükelleflerle ilgili olarak Vergi Usul Kanunu’nda yer alan terkin ve fevkalade amortisman uygulamasına ilişkin yapılacak işlemler konusunda da gerekli açıklama ve düzenlemeleri yapacaktır.
Olası bir düzenleme ile deprem öncesi vergilendirme dönemlerine ilişkin tahakkuk etmiş ve vadesi geldiği halde ödenmemiş alacaklardan vazgeçilmesi gündeme gelebilir. Bu taktirde depremzedelere gerçek bir fayda sağlanmış olacaktır. E&Y Türkiye
Temennimiz budur.
www.ozdogrular.com
