Yeni Sayıştay Kanunu Neleri Beraberinde Getirdi
A- YENİ SAYIŞTAY KANUNUN NELERİ İHTİVA EDİYOR
832 sayılı Sayıştay Kanunu 3/12/2010 tarih ve 6085 sayılı Yeni Sayıştay Kanunu ile tamamen değiştirildi. Yeni sayıştay kanunu ile kamu hukukunun geçerli olduğu her alanda moder denetim teknikleri kullanılarak mali sistemin debnetlenebilir ve sürdürülebilir olması için gerekli kurumsal çerçeve ortaya konmuştur.
Yargı reformu diyince kimsenin aklına Sayıştay gelmiyor. Yargıda yapılan önemli reformlardan biri olan 6085 sayılı Kanunla Sayıştay’ın işlevlerinde çarpıcı bir gelişme sağlanıyor, Sayıştay’ın yapacağı denetim ve incelemelerle daha once hayal dahi edilemeyen alanlar kamu denetiminin içine alınıyor(askeri kurumları, mahalli idareler şirketlerini denetlemek gibi).
.
B- YENI SAYIŞTAY KANUNU NELER GETIRMEKTEDIR
6085 sayılı Kanun ne getiriyor bakalım. İlk olarak, Kanunun amaç ve tanımları ve kavramları 5018 sayılı Kanunla uyumlu hale getirildi. Tanımlar başlıklı 2.maddesinde (a) Sayıştay denetimi: Düzenlilik ve performans denetimini olarak ifade edilmiştir. Ancak Kanunun 7.maddesinin altıncı bendinde, “(6) Sayıştay tarafından gerçekleştirilen performans denetimleri mali ve hukuki sorumluluk doğurmaz.” Hükmü bu denetimi denetim yapılan kurumları ve şirketlerin kullandıkları kaynakları mevzuata ve moder yönetim ilkelerine uygun yapıp yapmadıklarınının tesbitini ve almaları gereken önlemleri adeta bir yönetim danışmanı gibi fonksiyonları ihtiva ediyor.
6085 sayılı kanunun 2/d maddesinde “(d) Performans denetimi: Hesap verme sorumluluğu çerçevesinde idarelerce belirlenen hedef ve göstergeler ile ilgili olarak faaliyet sonuçlarının ölçülmesini,” aynı kanunu 2.maddesinin (b) bendinde yer alan “Düzenlilik denetimi: Mali denetim ve uygunluk denetimini” ifade etmektedir. 2/c maddesinde tanımlanan mali denetim kayıt ve raporlama ile ilgili olup, ekonomik değeri milyar dolarları bulan belediye şirketlerinin mali tabloları ve mali tablolarının hazırlama esaslarını bilinmesi ve yapılacak hilelerin önlenmesi için bu denetimin nekadar büyük önem arz ettiği gelecek zamanda görülecektir. Eski kanunda sayıştayın böyle bir inceleme yapmadığı bilinen bir durumdur.
Sayıştay denetçilerince düzenlenen raporlarda eskiden “mali denetim” raporlar ele alınmadığı ve tenkit ve tavsiyelerde bulunulmadığı bilinmektedir. Yeni yapıda durum tamamen değişmiş ve mali denetim en etkin bir şekilde kullanılacaktır. Aynı kanunu 2/ç maddesindeki, “(ç) Uygunluk denetimi: Kamu idarelerinin gelir, gider ve mallarına ilişkin hesap ve işlemlerinin kanunlara ve diğer hukuki düzenlemelere uygunluğunun incelenmesine ilişkin denetimi,”, kamu görevlileri için etkinliğini en yüksek denetim dürüdür. Kanunun 2/e bendindeki “(e) Hesap yargılaması: Kanunlarla belirlenen sorumluların hesap ve işlemlerinin mevzuata uygun olup olmadığının yargılama yoluyla kesin hükme bağlanmasını ve bununla ilgili kanun yollarını,” ifade eder ve aslında uygunluk denetiminin bir sonucu olarak görülebilir.
.
C- YENI KANUNLA BELEDIYE ŞIRKETLERI DENETIM KAPSAMINA ALINMIŞTIR
Yeni sayıştay kanununun 2/ı maddesinde tanımlanan “(ı) Kamu idaresi: Kamu veya özel hukuk hükümlerine tabi olup olmadığına bakılmaksızın Sayıştay denetimine tabi tüm idare, kuruluş, müessese, birlik, işletme, bağlı ortaklık ve şirketleri,” tanımında yeni olan ise “şirketler” in kamu idaresi tanımı içinde gösterilmesidir. Nitekim Sayıştay’ın denetim alanına ilişkin 4.maddesinin 1/a maddesi kapsamında yer alan mahalli idarelere “b) (a) bendinde sayılan idarelere bağlı veya bu idarelerin kurdukları veya doğrudan doğruya ya da dolaylı olarak ortak oldukları her çeşit idare, kuruluş, müessese, birlik, işletme ve şirketleri (kamu payının yarıdan az olması halinde ortaklık hakları yönüyle),” şirketleri Sayıştay denetimine alınmıştır. Bu husus Kanunun 82/1-c maddesin pekiştirilerek, kapsamdaki tüm kamu kurum ve kuruluşlarının bundan önce istisna ve muafiyet sağlayan hükümlerini devre dışı bırakmaktadır. Madde de “Bu Kanunun geçici maddelerindeki hükümler saklı kalmak kaydıyla; c) Diğer kanunların Sayıştay denetiminden istisna veya muafiyet tanıyan hükümleri ile bu Kanuna aykırı hükümleri, Yürürlükten kaldırılmıştır.” Hükmü bu işlevi görecektir.
D- ÜYE SEÇIMINDE MALIYE BAKANLIĞININ ROLÜ ETKINLIĞI
Sayıştay’a üye seçiminde yeni Kanunun 15.maddesinde yapılan düzenlemede, ”(1) Sayıştay üyelerinin beşte üçü Sayıştay meslek mensuplarından, geriye kalanların en az yarısı Maliye Bakanlığı meslek mensuplarından olmak üzere bu Kanunun 12 nci maddesinde nitelikleri belirlenen diğer adaylar arasından seçilir. Üyeliklerde boşalma olması halinde daire başkanlığı kadroları da dahil olmak üzere boşalan kontenjan için seçim yapılır” maddesinde yer alan, Sayıştay’dan seçilen beşte üç üyeden sonra kalan üyelerin en az yarısının Maliye Bakanlığı mensuplarından seçilmesi ilkesi çok anlamlıdır. Gerek kamu ve gerekse özel sektörde seçkin dedetçilerin maliye bakanlığı tandaslı olması ve bu işin duayyenlerinin maliye orjinli olması yapılacak düzenlilik denetiminde istenilen sonucun alınması açısında çok olumlu olmuştur.
E-ANKARA DIŞINDA DENETIM GRUBU KURULMASI
BU yasal düzenlemede yeni bir değişiklik ise Denetim ve denetim destek grup başkanlıklarının Ankara dışında da kurulabilmesidir. Böylece Sayıştay’ın bizzat kendisi taşra örgütleri olan ciddi bir denetim teşkilatı haline gelmektedie. Sayıştay Kanunun 32/6 maddesindeki, “(6) Sayıştay Başkanının teklifi ve Sayıştay Genel Kurulunun kararı ile gerek görülen illerde denetim grup başkanlıkları kurulabilir.” Düzenlemesi Sayıştay’ın etkin denetimine hizmet edecek Sayıştay denetçilerinin grup kurdukları illerde denetledikleri kurumlarla daha yakından tanıma imkanı verecektir.
F- DENETİMİN FONKSİYONUNDA MEYDANA GELEN DEĞİŞİM
Yeni sayıştay kanununun Denetimin genel esasları başlığında verilen 35.maddesinin “(1) Denetimin genel esasları şunlardır: a) Denetim; kamu idarelerinin hesap, mali işlem ve faaliyetleri ile iç kontrol sistemlerinin incelenmesi ve kaynakların etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak kullanılmasının değerlendirilmesidir demek suretiyle kamu denetimine yeni bir vizyon getirmektedir.
Kamu idarelerinin kaynaklarını “etkili, ekonomik, verimli” kullanılmasınının ölçütleri oluşturulmasına parallel yapılacak bu kapsamdaki denetim faaliyetleri uzun dönemde yüklü miktarlarda kamu kaynağının tasarruf edilmesine vesile olacağı değerledirmekteyiz.
.
G- SONUÇ
Eskiyen ve mevcut yapiya cevap vermeyen ve eskiden öyle kırk elli yılda bir değiştirilebilen Kanunlar reforumcu hükümetler sayasinde bugün kolay bir şekilde değiştirilmektedir. Bunlardan biride 1967 yılında yayımlanan 832 sayılı Sayıştay Kanunu kaldırılarak yeniden bir kanun çıkarılarak efektif bir kurumsal yapı ortaya konmuştur.
Abdullah EKİNCİ
SMMM
abdullahekinci25@gmail.com
http://muhasebenet.net/haber.php?haber_id=744
