İnşaat Taahhüt İşlerinde Vergi Ve Muhasebe Uygulamaları Açısından Özellikli Durumlar
İnşaat ve onarım işleri, malzeme ve işçilik kullanılarak yeni bir yapının oluşturulması veya mevcut yapının temeli haricinde harap olan kısımlarının tamir edilip yenileme faaliyetlerinin yapılmasını ifade etmektedir.
.
İnşaat ve onarım işleri, özel inşaatlar şeklinde veya Resmi ve Özel kurumlara taahhüt şeklinde yapılabilir. İnşaat taahhüt faaliyetlerinde, işi yapan müteahhit yüklenici konumunda olmakla beraber, inşaat ve onarım işini başkalarının nam ve hesabına yapmaktadır. Yüklenici şirketin, işin bitiminde ortaya çıkan ürün üzerinde herhangi bir tasarruf hakkı bulunmamaktadır. Vergi ve muhasebe uygulamalarında özel inşaatlar mamul üretimi olarak nitelendirilirken, taahhüt faaliyetleri hizmet üretimi olarak nitelendirilmektedir.
İşin başlamasından, bitiş aşamasına kadar yapılan imalatların parasal olarak değerlendirilmesi hakediş ile yapılmaktadır. Taahhüt faaliyetlerinde yükleniciler, yaptıkları imalatların karşılığında idare ile yaptıkları sözleşme doğrultusunda belirli periyotlar halinde geçici hakediş düzenleyip, ara istihkak ödemesi alabilirler. Hakediş raporu, yüklenici tarafından yapılan hizmet işlerinin bedellerinin hesabını, varsa bu bedelden yapılan indirimleri ve kesintileri gösteren ödemelere esas belgedir. Hakediş raporu detaylı olarak malzeme birim fiyatı, imalat adedi, işçilik fiyatı ve varsa fiyat farkı vb. unsurlar eklenerek yüklenicinin hakedişi düzenlendiği ana kadar ilgili şantiyede yaptığı imalat tutarını parasal olarak ifade eder. İşin bitiminde, işin net metrajları ve adetleri üzerinden düzenlenen hakediş raporuna ise Kesin Hakediş denir.
.
İnşaat taahhüt işlerinde imalatın belirli bir kısmının tamamlandığının tespiti, yüklenicinin düzenlediği hakediş raporunun idarece (işi yaptıran tarafından) onaylanması ile meydana gelir. Hakediş raporları, esas olarak yapılan işin karşılığının iş bitirildikçe müteahhide ödenmesi amacıyla düzenlenen belgeler olup, aynı zamanda işin belli bir kısmının yapıldığını da göstermektedir.
Taahhüt faaliyetlerinde projeler özelliklerine göre ikiye ayrılabilir.
a.) Yıllara Yaygın Olmayan İnşaat Ve Onarım İşleri (Aylara Yaygın İnşaat Ve Onarım İşleri)
b.) Yıllara Yaygın İnşaat Ve Onarım İşleri
YILLARA YAYGIN OLMAYAN İNŞAAT VE ONARIM İŞLERİ
İnşaat taahhüt projelerinin bir kısmı yıllara yaygın olmakla beraber bazı projeler aynı yıl içerisinde başlayıp bitebilir. Sözleşmede işin başlangıç ve öngörülen bitim tarihleri bellidir. Yıllara yaygın olmayan inşaat ve onarım işleri Gelir Vergisi Kanunu’nun 42.maddesi kapsamında değerlendirilemez, bu nedenle yıllara yaygın olmayan inşaat ve onarım işleri genel hükümlere tabidir. Kanaatimiz doğrultusunda bu tarz işlerin işin bittiği dönemde kar veya zarar hesabının yapılıp, ilgili dönemin geçici vergi beyanına konu olması ticari kazancın tespiti için doğru olan yaklaşım olsa da, böyle bir uygulama tenkit konusu olabilir. Zira mevcut yasal düzenlemeler doğrultusunda, yıllara yaygın inşaat ve onarım işleri geçici vergi kapsamına dahil edilmemiş olup, mükelleflerin bu işlerinden elde ettikleri kazançları dışında kalan ticari kazançları nedeniyle geçici vergi ödemek zorunda olduğu açıkça belirtilmiştir.
YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM İŞLERİ
Yıllara yaygın inşaat ve onarım işleri özel vergileme rejimine tabidir. Gelir Vergisi Kanununun 42.maddesi uyarınca yıllara yaygın inşaat ve onarım işlerinde kar ve zarar işin bittiği yıl tespit edilerek o yıla ait beyannamede gösterilir. Bir inşaat ve onarım işinin yıllara yaygın olarak değerlendirilebilmesi için;
· Faaliyet konusunun inşaat ve onarım işi olması
· İnşaat ve onarım işinin birden fazla yıla sirayet etmesi
· Resmi veya özel taahhütlere bağlı olarak yapılması gerekir.
İŞİN BAŞLANGIÇ VE BİTİM TARİHLERİ
İnşaat ve onarma işlerinde işin başlangıç ve bitim tarihleri oldukça önemlidir. İşin başlangıç tarihi, yapılan sözleşmede yer teslim tutanağı düzenleneceği yer almış ise yer teslim tutanağının imzalandığı tarih, sözleşmede yer teslimi belirtilmemiş ise sözleşmede belirtilen işin başlangıç tarihi oda belirtilmemiş ise sözleşme tarihi işin başlangıç tarihi olarak kabul edilir. İşin bitim tarihi ise, geçici ve kesin kabul usulüne tabi projelerde geçici kabul tutanağının idarece onaylandığı tarih, diğer hallerde işin fiilen tamamlandığı ve bırakıldığı tarih olarak kabul edilir.
TEVKİFAT UYGULAMASI
Vergi tevkifatı Gelir Vergisi Kanununun 94.maddesinde düzenlenmiştir. İlgili madde hükmü uyarınca yıllara yaygın inşaat ve onarım işlerinden bu işleri yapan gerçek veya tüzel kişilere ödenen istihkak bedellerinden ve avans ödemelerinden, istihkak sahiplerinin gelir veya kurumlar vergisinden mahsuben %3 oranında vergi kesintisi (stopaj) yapması zorunludur. Yıllara yaygın inşaat ve onarım işlerinde gelir vergisi tevkifatının matrahı bu işleri yapanlara ödenen istihkak bedelleridir.
YIL İÇERİSİNDE TAMAMLANMASI ÖNGÖRÜLEN PROJENİN BİTİM SÜRESİNİN UZAMASI DURUMUNDA VERGİ TEVKİFATI
İşin belirtilen sürede bitirilmeyip bir sonraki takvim yılına sarkması nedeniyle, yıllara sari inşaat vasfını kazandığı tarihten itibaren yapılacak nakden ve hesaben hakediş ödemeleri üzerinden Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 15'inci maddesinin (1/a) bendi uyarınca %3 oranında tevkifat yapılması gerekmektedir.Böyle bir durumda söz konusu iş ile ilgili ödenen geçici vergilerin, inşaat işinin tamamlandığı dönemin kurumlar vergisi beyannamesinden mahsup edilmesi gerekmektedir.
YILLARA YAYGIN İNŞAAT İŞİNİN FESHEDİLMESİ DURUMUNDA FESİH TARİHİNDEN SONRAKİ DÖNEMDE ÖDEMELERDE TEVKİFAT
Sözleşmenin feshedildiği tarih işin bitim tarihi olarak kabul edilecek olup, bu tarihten sonra işveren tarafından söz konusu iş nedeniyle yapılacak ödemeler üzerinden tevkifat yapılmayacaktır.
YILLARA YAYGIN İNŞAAT İŞİNE İLİŞKİN TAŞERONLA EK SÖZLEŞME YAPILMASI DURUMUNDA VERGİ TEVKİFATI
Birden fazla takvim yılına sirayet eden inşaat ve onarma işi kapsamında değerlendirilen aynı inşaat işine ilişkin olarak aynı taşeron firmayla yapılan ek sözleşmeye istinaden yapılacak hakediş ödemeleri üzerinden Kurumlar Vergisi Kanununun 15 inci maddesinin birinci fırkasının (a) bendi uyarınca %3 oranında kurumlar vergisi tevkifatı yapılması gerekmektedir.
YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARMA İŞLERİNDE ORTAK GİDER DAĞITIMI
Yıl içerisinde birden fazla inşaat ve onarım işinin birlikte yapılması halinde her yıla ait müşterek genel giderler bu işlere ait harcamaların birbirine olan nispetine göre dağıtılacaktır. Birden fazla inşaat ve onarım işi diğer işler ile birlikte yapılıyor ise, her yıla ait müşterek genel giderler bu işlere ait harcamalar ile diğer işlere ait satış veya hasılat tutarlarının birbirlerine olan nispeti dahilinde dağıtılacaktır. Ortak bir genel giderden bahsedilebilmesi için birden fazla yıllara yaygın inşaat ve onarma işinin olması ve-veya bu inşaat işi ile birlikte diğer işlerin yapılıyor olması gerekmektedir.
Örnek
Mükellef A, hepsi yıllara yaygın inşaat ve onarım işi yapmaktadır.
-A işinde 48.000-TL.
-B işinde ise 72.000-TL. Harcama yapmıştır.
İki ayrı iş için 10.000-TL. Genel gider yapılmıştır.
| İşler | Harcama | Oran | Genel Giderler |
| A İşi | 48.000-TL. | %40 | 4.000-TL. |
| B İşi | 72.000-TL. | %60 | 6.000-TL. |
| Toplam | 120.000-TL. | %100 | 10.000-TL. |
Şayet yıllara yaygın inşaat ve onarım işinin diğer işler ile birlikte yapılması durumunda diğer işlere ait satış veya hasılat tutarları hesaplamaya dahil edilecektir.
YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARMA İŞLERİNDE AMORTİSMANLARIN DAĞITIMI
GVK.43/3.maddesine göre ortak olarak kullanılan makine, tesisat veya ulaştırma araçlarının amortismanları bunların her bir işte kullanıldıkları gün sayısına göre inşaatın maliyetlerine dağıtılır. Yıl içinde tesisat, makine ve ulaştırma araçlarının satın alındığı tarihten önceki günlere isabet eden amortismanları, ortak genel giderlere eklenerek dağıtıma tabi tutulur. Tesisat, makine ve ulaştırma araçlarının kullanılmadıkları günlere isabet eden amortismanlarıda yine ortak genel giderlere eklenerek dağıtıma tabi tutulur.
YILLARA YAYGIN İNŞAAT İŞLERİ YEVMİYE KAYITLARI
MALİYET
DÖNEM İÇİ KAYITLARI
| Borç | Alacak | |
| 740-Hizmet Üretim Maliyeti | XX | |
| 191-İndirilecek KDV | XX | |
| 320-Satıcılar | XX | |
| XX | XX |
DÖNEM SONU KAYITLARI
| Borç | Alacak | |
| 170-Yıllara Yay.İnş.Ve Onarım Mal.Hsb. | XX | |
| 741-Hiz.Üre.Mal.Yans.Hsb. | XX | |
| 761-Pazarl.Sat.Dağ.Gid.Yans.Hsb.(760 hesaptan pay verilmesi) | XX | |
| 771-Genel Yön.Gid.Yans.Hsb.(770 hesaptan pay verilmesi) | XX | |
| 781-Finans.Gid.Yans.Hsb.(780 hesaptan pay verilmesi) | XX | |
| XX | XX |
| Borç | Alacak | |
| 741-Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı | XX | |
| 761-Pazarlama Satış Dağıtım Gid. Yansıtma Hesabı | XX | |
| 771-Genel Yönetim Gideri Yansıtma Hesabı | XX | |
| 781-Finansman Gideri Yansıtma Hesabı | XX | |
| 740-Hizmet Üretim Maliyeti Hesabı | XX | |
| 760-Pazarlama Satış Dağıtım Gideri Hesabı | XX | |
| 770-Genel Yönetim Gideri Hesabı | XX | |
| 780-Finansman Gideri Hesabı | XX | |
| XX | XX |
HAKEDİŞ BEDELLERİNİN KAYITLARI
| Borç | Alacak | |
| 120-Alıcılar | XX | |
| 295-Peşin Ödenen Vergi Ve Fonlar | XX | |
| 350-Yıllara Yaygın İnşaat Ve Onarım Hakediş Bedelleri | XX | |
| 391-Hesaplanan KDV | XX | |
| XX | XX |
GEÇİCİ KABUL TUTANAĞI ONAYLANDIĞINDA
| Borç | Alacak | |
| 622-Satılan Hizmet Maliyeti | XX | |
| 170-Yıllara Yaygın İnş.Ve Onarım Maliyeti | XX | |
| XX | XX |
| Borç | Alacak | |
| 350-Yıllara Yaygın İnşaat Ve Onarım Hakediş Bedelleri | XX | |
| 600-Yurtiçi Satışlar | XX | |
| XX | XX |
| Borç | Alacak | |
| 193-Peşin Ödenen Vergi Ve Fonlar | XX | |
| 295-Peşin Ödenen Vergi Ve Fonlar | XX | |
| XX | XX |
SONUÇ
İnşaat taahhüt faaliyetlerinde, hem yıllara yaygın olmayan inşaat işleri hem de yılllara yaygın inşaat işlerinin vergilendirme konusu önem arz etmektedir. Yıllara yaygın olmayan inşaat ve onarım işlerinde elde edilen gelirlerin ilgili geçici vergi döneminde belirtilmesi gerekmektedir. Yıllara yaygın inşaat ve onarım işleri yapan mükelleflerin ise bu işlerden sağlamış oldukları gelirler geçici vergi kapsamı dışında bırakılmıştır. Ancak geçici kabul yapıldıktan sonra kesin kabule kadar yapılan işlere ait hakedişlerin ve yapılan giderlerin ilgili dönem geçici vergi beyannamesine dahil edilmesi dolayısıyla söz konusu hakedişler dolayısıyla vergi tevkifatı yapılmaması gerekmektedir.
Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale yazılı veya elektronik ortamda kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak göstermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır .)
Emre Özerçen
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
emreozercen@hotmail.com
