Türev enstrümanlarının vergilendirilmesi Maliye Bakanlığı, forward, swap ve opsiyon sözleşmelerinden elde edilen gelirler ile Vadeli İşlemler ve Opsiyon Borsasından elde edilen gelirlerin, kurumlar, gelir ve gider vergileri açısından nasıl vergilendirileceğini yayımladığı tebliğlerle netleştirdi.
Maliye Bakanlığının "Kurumlar Vergisi Genel Tebliği", "Gider Vergileri Genel Tebliği", "Gelir Vergisi Genel Tebliği" Resmi Gazete’nin bugünkü sayısında yayımlandı.
Buna göre, daha önce vergileme esasları belirsiz olan türev enstrümanların kurumlar vergisi, gider ve gelir vergileri açısından nasıl vergilendirileceğine, tebliğlerde verilen örneklerle açıklık getirildi.
Kurumlar Vergisi Genel Tebliği’nde, Türkiye’de bir işyeri ve daimi temsilcisi olmayan dar mükellef kurumlarca yapılan forward ve para swapı işlemlerinden elde edilen kazancın niteliğinin ticari kazanç olduğu, bu kazançlar üzerinden Kurumlar Vergisi Kanununa göre vergi kesintisi yapılmayacağı belirtildi.
Bir işyeri veya daimi temsilcisi olmayan dar mükellef kurumlar açısından ise faiz swapı işlemlerinden elde edilen kazanç, alacak faizi olarak değerlendirilecek ve vergi kesintisi yoluyla Türkiye’de vergilendirilecek.
Yabancı devletler, uluslararası kurumlar veya yabancı bankalardan ya da bulunduğu ülkede mutad olarak kredi vermeye yetkilendirilmiş olup, sadece ilişkili bulunduğu kurumlara değil, tüm gerçek ve tüzel kişilere kredi veren kurumlara yapılacak faiz ödemeleri üzerinden yüzde 0, diğer kurumlara yapılacak faiz ödemeleri üzerinden yüzde 10 oranında vergi kesintisi yapılması gerekecek. Buna göre, Türkiye’de bir işyeri veya daimi temsilci aracılığıyla faaliyette bulunmayan dar mükellefiyete tabi banka ve finans kurumlarının bu işlemlerden doğan kazançları üzerinden vergi kesintisi yapılacak.
Öte yandan, yabancı banka ve finans kurumları dışında kalan ve Türkiye’de işyeri veya daimi temsilcisi bulunmayan dar mükellef kurumlar tarafından faiz swapı işlemlerinden elde edilen kazançların vergi kesintisine tabi olması durumunda, bu işlemlere yönelik olarak ayrıca vergi kesintisi yapılmayacak.
Tezgah üstü piyasalarda gerçekleştirilen opsiyon sözleşmelerinde, dar mükellef bir kurum tarafından, gerek opsiyon sözleşmesinden, gerekse opsiyon priminden elde edilen kazançlar, ticari kazanç olarak değerlendirilecek ve bu kazançlar üzerinden vergi kesintisi yapılmayacak.
Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsasında gerçekleştirilen vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinden elde edilen gelirler, vergi kesintisine tabi olup, bu gelirler üzerinden ayrıca vergi kesintisi yapılmayacak ve dar mükellef kurumlar tarafından bu işlemler nedeniyle elde edilen gelirlerin özel beyanname ile beyan edilmesi söz konusu olmayacak.
Türkiye’de bir işyeri ve daimi temsilcisi olmayan dar mükellef kurumlar tarafından, aracı kuruluş varantlarından elde edilen kazançlar ticari kazanç olarak değerlendirilecek ve bu kazançlar üzerinden de vergi kesintisi yapılmayacak.
-Gider Vergileri Genel Tebliği-
Gider Vergileri Tebliğinde de, türev ürünlere ilişkin işlemler ile diğer bazı sermaye piyasası işlemlerinin banka ve sigorta muameleleri vergisi (BSMV) yönünden vergilendirilmesine ilişkin açıklamalar yer aldı.
-Kambiyo işlemleri-
Fiziki teslimatla sonuçlanan döviz/TL ve döviz/döviz vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri neticesindeki kambiyo işlemlerinde BSMV oranı sıfır olarak uygulanacak. Öte yandan, söz konusu sözleşmelerin nakdi uzlaşı ile sonuçlanması durumunda ise sözleşme dolayısıyla lehe alınan paranın hesaplanması ve bu tutar üzerinden yüzde 5 oranında BSMV hesaplanması gerekecek.
-Vadeli İşlem ve Obsiyon Sözleşmeleri-
Vadeli İşlem ve Obsiyon Sözleşmelerinin de fiziki teslimatla sonuçlanması halinde, bu işlemler kambiyo işlemi olarak sıfır oranında BSMV’ye tabi olacak. Kambiyo satışında satış tutarı üzerinden hesaplanacak vergi dışında, ayrıca döviz alış kuru ve satış kuru arasındaki müspet fark üzerinden yüzde 5 oranında BSMV hesaplanmayacak.
Diğer taraftan, Türkiye’de kurulu borsalarda gerçekleştirilmeyen gerek döviz/TL gerekse döviz/döviz vadeli işlem sözleşmelerinin nakdi uzlaşı ile sonuçlanması halinde vadeli işlem sözleşmesi dolayısıyla lehe alınan paralar BSMV’ye tabi tutulacak.
-Forward işlemlerinin vergilendirilmesi-
Banka ve bankerler tarafından dövize veya diğer finansal varlığa dayalı olarak yapılan forward işlemlerinde sözleşme dolayısıyla lehe alınan paralar BSMV’ye tabi tutulacak. Ancak, fiziki teslimatla sonuçlanan döviz/TL ve döviz/döviz forward sözleşmelerinde ana işlem kambiyo işlemi olduğundan, BSMV oranı sıfır olarak uygulanacak. Sözleşmenin nakdi uzlaşı ile sonuçlanması halinde ise, sözleşme nedeniyle lehe alınan para üzerinden yüzde 5 oranında BSMV hesaplanacak.
Türkiye-de kurulu borsalarda yapılan foreks işlemleri dolayısıyla lehe alınan paraların tamamı yüzde 5 oranında BSMV’ye tabi tutulacak.
-Gelir vergisi genel tebliği-
Bu Tebliğde de Gelir Vergisi Kanunu kapsamında türev ürünlerden elde edilen gelirlerin vergilendirilmesine ilişkin açıklamalara yer verildi.
Sözleşmeye konu varlığın fiyat, miktar ve teslim tarihinin sözleşme tarihinde belirlendiği forward işlemlerinde, işlemin karla sonuçlanması durumunda, sözleşmeye baz alınan kıymetin piyasa fiyatına göre oluşan değeri ile işlem fiyatına (kullanım fiyatına) göre oluşan değeri arasındaki fark tevkifat matrahını oluşturacak.
Buna göre, forward sözleşmesinin hükmünden yararlanıldığı anda, sözleşmeye baz alınan kıymetin piyasa fiyatına göre oluşan değeri ile işlem fiyatına göre oluşan değeri arasındaki fark üzerinden sözleşmenin sona erdiği tarih itibarıyla bankalar ve aracı kurumlar tarafından tevkifat yapılacak.
Tarafların önceden anlaştıkları oran ve koşullarda belirli miktardaki para birimlerini değiştirmek suretiyle gerçekleştirdikleri para swapı işleminde, farklı para birimlerinin karşılıklı olarak değiştirilmesi sonucunda ortaya çıkan gelir tevkifat matrahını oluşturacak.
Buna göre, tevkifat matrahı, ilk değişim tarihindeki kura göre hesaplanan değer ile sözleşmede vadedeki değişim için belirlenen kura göre oluşan değer arasındaki farka eşit olacak.
Faiz swapı işlemlerinde, faiz ödemelerinin değişimi nedeniyle ödeme dönemleri itibarıyla hesaplanan net kazanç tutarları tevkifat matrahını oluşturacak.
Bu çerçevede, faiz ödemelerinin bir takvim yılı içerisinde karşılıklı olarak aynı tarihlerde gerçekleşmesi (çakışma) durumunda her bir ödeme tarihi itibarıyla hesaplanan net kazanç tutarı tevkifat matrahını oluşturacak.
Ödeme tarihlerinin bir kısmının çakışması durumunda ise, bir takvim yılı aşılmamak suretiyle ödemelerin çakıştığı tarihler itibarıyla, müşteri tarafından ödenen faiz tutarları ile müşteriye o tarihe kadar yapılan faiz ödemelerinin tamamı karşılaştırılmak suretiyle net kazanç tutarı tespit edilecek.
Ödeme dönemleri itibarıyla ortaya çıkan zararların ise, takvim yılı aşılmamak kaydıyla, 257, 258 ve 269 seri numaralı Gelir Vergisi Genel Tebliğlerinde yer alan açıklamalar çerçevesinde izleyen dönemlerde aynı tür işlemlerden doğan gelirlerden mahsubu mümkün olacak. Takvim yılı sonuna kadar mahsup edilemeyen zararlar ise ihtiyari beyanname yoluyla mahsup edilebilecek.
Belirli bir miktardaki varlığı (fiziksel emtia veya finansal varlık) belirli bir fiyattan gelecekte belirli bir tarihte satın alma veya satma hakkı sağlayan opsiyon sözleşmelerinde, satın alma veya satma hakkının kullanılması suretiyle gelir elde edilmesi halinde tevkifat matrahı, sözleşmeye baz alınan kıymetin piyasa fiyatına göre oluşan değeri ile işlem fiyatına göre oluşan değeri arasındaki farktan, ödenen opsiyon priminin düşülerek hesaplanacak.
Opsiyon Primi hesabı ise, prim ödemesinin yapıldığı tarihte geçerli olan kur üzerinden Türk Lirasına çevrilerek yapılacak.
Vadeli İşlemler ve Opsiyon Borsasında gerçekleştirilen vadeli işlemlerde ilişkin tevkifat, karın kesinleştiği aşamada gerçekleştirilecek olup, tevkifat matrahı, sözleşmelerin ters pozisyon alınarak vadeden önce kapatılması durumunda ilk sözleşme fiyatı ile ikinci sözleşme fiyatı arasındaki fark, vadede kapatılması durumunda ise kapanış fiyatı (vade tarihi uzlaşma fiyatı) ile sözleşme fiyatı arasındaki fark olacak.
(AA)
