Çalışma Hayatında Neler Oluyor?-IIÇALIŞMA HAYATIYLA İLGİLİ SON DEĞİŞİKLİKLER
1. İş Sağlığı ve Güvenliği
*İş Sağlığı ve Güvenliği Kanun Tasarısı; dağınık bir şekilde (180’den fazla tüzük/yönetmelik) olan İş Sağlığı ve Güvenliği alanını artık müstakil bir düzenleme haline getiriyor vebir kişinin çalıştığı işyerlerinde dahi uygulanacak.
* Kanunun amacı, işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması ve mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi için işveren ve çalışanların görev, yetki, sorumluluk, hak ve yükümlülüklerini düzenlemektir. Kanun; kamu ve özel sektöre ait bütün işlere ve işyerlerine, bu işyerlerinin işverenleri ile işveren vekillerine, çırak ve stajyerler de dâhil olmak üzere tüm çalışanlarına faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanacak. Kısaca; her işyeri ve her çalışan kapsamda artık..
* 16 BİN 500 İŞ SAĞLIĞI GÜVENLİĞİ UZMANI GEREKİYOR
Çalışma Bakanlığı, bugüne kadar İş Sağlığı ve Güvenliği uzmanlığı için A, B ve C sınıfı olmak üzere üç kategori belirledi. Bakanlık açtığı kurslardan 4 bin 500 uzmana belge verdi ama bu belgeleri Danıştay iptal etti.(Hazırlanan Yasa’da yetkiler geçici bir madde ile geri veriliyor) Halen de 2 bin uzman adayı kurslara devam ediyor, 2011/Aralık ayında da yeni kurslar açacak ve yılsonu itibarıyla sayı 8 bin 500’e ulaşacak. Ancak, ülkemizin en az uzman ihtiyacı ise 16 bin 500 kişi. Bu konuda yani İGU yetiştirmekle ilgili İstanbul Ticaret Üniversite pek yakında Eminönü ve Üsküdar yerleşkelerinde eğitime başlıyor.
2. Toplu İş İlişkileri Kanunu
* Halen 2821 sayılı Sendikalar Kanunu ile 2822 sayılı Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanunu 152 maddeden oluşmaktadır. Bu iki kanun birleştirilip; kısa, sade ve anlaşılır bir biçimde 84 madde olarak “Toplu İş İlişkileri Kanunu” şeklinde yeniden düzenleniyor. Gerçekten de önemli değişiklikler var.
* Bu yasa 01 Şubat 2012’de TBMM’ye sevk edildi.
TASARININ GETİRDİKLERİ
* Sendika kurmak kolaylaşıyor.
* Sendika faaliyet alanlarına ilişkin sınırlamalar kaldırılıyor.
* İşkolu 28’den 22’ye, barajı ise % 10’dan -kademeli olarak- % 1’e kadar indiriliyor.
* Yetki itirazı sözleşme yapılmasına engel olamayacak; imza için davaların sonuçlanması beklenmeyecek.
* Grev ve lokavtın yasak olduğu işlerin sayısı azaltıldı.
* ESK üyesi konfederasyonlara bağlı işçi sendikalarının yetkileri 5-yıl geçerli olacak.
* İşçilerin sendika üyeliğinde noter şartı kaldırılıyor.
* Birden çok işyerinde çalışanlar farklı sendikalara üye olabilecekler.
* Bir yıla kadar işsiz kalanların sendika üyeliği devam edecek.
* İşkolu düzeyinde ‘çerçeve sözleşme’ ve birden çok işyerini kapsayan ‘grup sözleşmesi’ yapılabilecek.
* Sendika temsilcisine ‘iş güvencesi’ getirildi; artık haklı neden olmadan işten çıkarılamayacak.
3. SGK Cezalarında İndirim
*SGK, yürüttüğü birçok işlem ile ilgili olarak kanunda öngörülen yükümlülükler yerine getirilmediğinde idari para cezası uygulamakta ki; bu cezalar asgari ücrete endeksli olduğu için bazen oldukça yüksek olabilmekte. Ancak, -26.01.2012 tarihinden itibaren meydana gelen fiiller için- 6270-sayılı Kanun ile SGK para cezalarında önemli indirimlere gidildi. Buna göre;
SGK’ya verilmesi gereken bildirge veya belgelerin yasal süresi geçtikten sonra ilgililerce kendiliğinden (Ceza indiriminden yararlanabilmek için olgunun Mahkeme kararına, Kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarınca yapılan tespitlere dayanmaması gerekmektedir) 30 gün içinde verilmesi ve söz konusu cezaların yapılacak tebligat tarihini takip eden günden itibaren 15 gün içinde ödenmesi halinde indirimli ceza uygulamasından yararlanılabilecektir.
1. İşyeri bildirgesi: Cezanın önce dörtte üçü silinir, kalan bu dörtte bir cezaya %25 peşin ödeme indirimi yapılır.
2. Sigortalı işe giriş bildirgesi: Cezalar dörtte bir oranına karşılık gelen tutar üzerinden uygulanacak ve ayrıca kalan bu dörtte bir cezaya da %25 peşin ödeme indirimi yapılacaktır.
3. Sigortalı işten ayrılış bildirgesi: Ceza asgari ücretin 1/10’una indirilmiştir.
Hemen belirtelim ki, SGK’ya verilmesi gereken her belgeden ötürü indirimli ceza uygulaması yok! Sadece işyeri bildirgesi, işe giriş bildirgesi ve işten ayrılış bildirgelerinin süresinde verilmemesinden dolayı uygulanan idari para cezaları için indirim gelmiş bulunuyor.
4. Mesleki Yeterlilik Belgesi
* BakanFaruk Çelik, “artık her işi yaparım” döneminin sona ereceğini belirterek, bundan böyle Mesleki yeterlilik belgesi olmayanların, inşaat ustalığı, kalıpçılık veya duvarcılık yapamayacak” dedi.
Bakan çelik; “Resmi Gazete’de 07.10.2006–5544 ile Mesleki Yeterlilik Kurumu kurulmuş ama bu kurumun görev alanını içeren düzenlemeler yapılmamıştı. Mesleki Yeterlilik Kanunu yola çıkıyor ve kısa sürede Meclis’e gelecek” diyor. Buna göre tabiplik, diş hekimliği, hemşirelik, ebelik, eczacılık, veterinerlik, mühendislik ve mimarlık meslekleri ile en az lisans düzeyinde öğrenimi gerektiren ve mesleğe giriş şartları bir kanunla düzenlenmiş olan meslekler bu kanunun dışında tutulacak. Kanunda bu meslek ve işler dışındaki mesleklerin kriterleri belirlenecek ve sertifika alacaklar.
Yasadan sonra sertifikası olmayanlar ise artık bir işte çalışamayacak/çalıştırılamayacaklar!
Bilindiği gibi; Mesleki yeterlik belgesi olan işçilere ‘prim teşviki’ de var.
NOT: MYB ile MEB aynı şey değildir. Mesleki Eğitim Belgesi, MEB bağlı kuruluşlar tarafından verilen kişinin meslekteki eğitim düzeyini gösteren belge, Mesleki Yeterlik Belgesi ise MYK ya da yetkilendirdiği kuruluşlar tarafından verilen kişinin yeterli olduğu alanı gösteren belgedir.
— Mesleki Eğitim almamış işçiler ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılamaz. Aksi halde işyerleri, çalıştırdıkları her işçi için beşyüzelli Türk Lirası ceza öderler.
—Mesleki Yeterlik Belgesi ise 6111-sayılı ‘Torba Yasa’da geçmekte olup mesleki yeterlilik belgesine sahip personel çalıştıran özel sektör işverenine sigorta primi desteği avantajı sağlamaktadır.
— Bu arada İş-Kur tarafından da Meslek edindirme/işgücü yetiştirme kursları açılıyor. Üstelik kursa katılanlar sigortalı yapıyor ve ayrıca günlük 15 TL de ücret ödeniyor. İş-Kur, yetişmiş elemana ihtiyaç duyan firmalarla işbirliği de yapıyor. Bunun için İş-Kur’la temasa geçmek gerekiyor.
Son olarak şunu da belirtelim ki; Mesleki Yeterlik ile İş-Kur tarafından verilen Meslek Edindirme Kurs Belgeleri, Mesleki Eğitim Belgesi yerine de geçer.
5. Esnek Çalışma
* Bütün uluslararası sermaye ve işveren örgütleri “esnek çalışma” istiyor. Öte yandan ülkemizde zaten esnek çalışma yöntemlerinden birçoğu mevcut ama yine de bu konu kamuoyunda tartışmaya açılacak ve sosyal taraflar ne istediklerini açık seçik ortaya koyacaklar.
6. Kıdem Tazminatı Fonu
* Halen Kıdem Tazminatı Fonu çalışmaları devam ediyor. Kazanılmış hakları koruyan ve bütün çalışanların kıdem tazminatlarını garanti altına alan bir fon tesisi için sosyal taraflarla görüşmeler sürüyor. Taşeron işçilerinin kıdem tazminatı sorunun da fonlu sistemle çözüme kavuşması amaçlanıyor. Muhtemelen bu yılsonunda bir yasa taslağı ortaya çıkacak. Gerçi bu konuda birçok duyumlarımız var ama henüz ortada üzerinde konuşulacak bir metin olmamasından ötürü -sıhhatli yorum yapabilmek için- biraz daha sabırlı olup beklemek lazım!
DEVAM EDEN UYGULAMA: 15 YIL ÇALIŞMAYA KIDEM TAZMİNATI!
SGK,15 yıl ve 3600 gün sayısını doldurup yaşını bekleyen sigortalılara 4857/120(1475/14) gereği ‘kıdem tazminatı alabilir’ yazısı vermektedir. Bu yazı işverenliğe ibraz edildiği takdirde Kıdem-tazminatının ödenmesi gerekmektedir. (Halen SGK, 08.09.1999 tarihinden önce çalışmaya başlayanlar için en az 15 yıllık sigortalılık süresi ve 3600 prim ödeme gün sayısı, 08.09.1999 tarihinden sonra çalışmaya başlayanlar içinse yaş şartı dışında kalan sigortalılık süresi ile prim ödeme gün sayısı koşullarını yerine getirdikleri tarihte kıdem tazminatına ilişkin yazı vermektedir.)
Çalışanlar Dikkat! Burada çalışanları da uyarmamız gerekiyor. Şöyle ki; Yargıtay’ca verilen bu hakkın kötüye kullanılmaması isteniyor. Yani işçinin bir başka işte çalışmak maksadıyla kıdem tazminatını alarak ayrılması durumunda işverenliğe, ödenen tazminatı faiziyle birlikte geri isteme hakkı veriyor. Elbette ki, çalışma hakkı ilelebet kısıtlanamaz ama sonuçta çalışanlara kanunla sağlanan bu hak; emeklilik nedeniyle işten ayrılmakla ilgili yoksa işçinin bir başka iş bulunca bu haktan yararlanmak suretiyle kıdem tazminatını alarak işi bırakması için verilmiş değil! İşçinin tazminatını almasının hemen ardından aynı işyerinde ya da makul bir süre geçtikten sonra bir başka işte çalışmasında ise bir engel yok!
7. Taşeronluk(Alt İşveren) Yönetmeliği
* Halen Bakanlıkta yeni bir taşeronluk yönetmeliği hazırlama çalışmaları devam ediyor. Bu yönetmelikle asıl işveren-alt işveren ilişkileri yeniden düzenlenecek.
8. İdari Yapıda Değişiklik / Müfettişlere Yargı Yetkisi / Memurlara TİS Hakkı
* Çalışma Bakanlığı İş-Kur İl Müdürlükleri ile Bölge Çalışma Müdürlükleri kalktı, yerine Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlükleri geldi.
*Bakanlık Teftiş Kurulu lağvedildi. Bundan böyle; SGK bağlı çalışan Müfettişler hariç, Bakanlıktaki diğer tüm Müfettişler artık ‘İş Teftiş Kurulu Başkanlığı’ çatısı altında ve sadece İş Müfettişi unvanıyla görev yapacaklar. Bu arada Müfettişlere –ilginç bir şekilde- Yargı yetkisi de verildi.Şöyle ki,
İş sözleşmesi fiilen sona eren işçinin bireysel alacaklarına ilişkin şikâyetleri Bakanlık Memurlarınca da incelenebilecek Tutulan tutanaklar –tıpkı Müfettişlerin ki gibi- aksi sabit kadar geçerli olacak.
Çalışmakta olan işçilerin şikâyetleri ise eskiden olduğu gibi yine İş müfettişlerince incelenecek. İş Müfettişleri tarafından düzenlenen raporların ve tutulan tutanakların işçi alacaklarına ilişkin kısımlarına 5521/8'e göre 30-gün içerisinde yetkili iş mahkemesine itiraz edilebilecek. (Ancak kanun yoluna başvurulması iş mahkemesince hüküm altına alınan işçi alacağının tahsiline engel teşkil etmeyecek!)
*Memurla TİS hakkı -Nisan/2012 aybaşında- Meclis’ten geçti. Memurların ‘Sendikal Örgütlenme Özgürlüğü’ bu hakla bir anlam/işlerlik kazanmış oldu. Çünkü Sendika demek, üyeleri adına Toplu-iş Sözleşmesi yapabilme yetkisine haiz olmak demek!
9. Dul kadınlara Maaş
* Dul kadınlara aylık bağlanıyor. Başbakan’ın Kadınlar Günü'nde Mardin'de açıkladığı maaş müjdesi, eşi vefat eden yaklaşık 150 bin hanımı ilgilendiriyor.Dul kadınlar için başlatılan 250 TL/aylık ödeme uygulamasına 15 günde 65 bin kadın başvurdu. Maaşlar 1 Nisan'dan itibaren hesaplara yatırılacak. Ancak sevgilisi olanlara maaş ödenmeyecek. Yaşlılık aylığı alanlar ise dul maaşı da alabilecekler.
10. Yabancı Çalışma İzinleri
* Yabancı Çalışma izinleri(özellikle de ev hizmetlerine yönelik olarak) yeniden düzenlendi.Şubat/2012 ayı başında yürürlüğe giren yeni vize rejimiyle birlikte yabancıların Türkiye’de kalabilecekleri süre bir girişte en fazla 90-günle sınırlıyken, bu süre 6-ayda en çok 90-gün olarak değiştirildi. Bu arad; izin alma süresi 15-güne kadar kısaltıldı, prosedür basitleştirildi. Hemen belirtelim ki; bu düzenleme ile ev hizmetlerinde yabancı izin başvurusu kısa sürede önemli ölçüde arttı.
11. İntibak Yasası Çıktı
* Beklenti gerçekleşti ve 2000 yılı öncesi SSK ile01.03.2002–31.05.2002 tarihleri arasındaki Bağ-Kur emeklileriniilgilendirenve 2013’te işlerlik kazanacak olan ‘İntibak Yasası’ da çıktı. Yasa ile yaklaşık 2 milyon SSK’lı ile 12 bin Bağ-Kur emeklisinin maaşlarında artış olacak! Bunun Devlete toplam maliyeti yıllık 2,5 milyar TL olacaktır.
12. Kayıt Dışılıkla Mücadele Yılı
* Evet, Bakanlıkça 2012 Yılı kayıt dışılıkla (özellikle de ‘kayıtlı kayıt dışılıkla’) mücadele yılı ilan edildi. Gerçek ücretlerin kayıtlara yansıtılmamasıyla ilgili olarak yıl boyunca 5 milyon kişinin maaşları incelenecek!
— SGK’nın verilerine göre, sigortalı olarak çalıştırılan 4 milyon 730 bin işçinin maaşı asgari ücret üzerinden gösteriliyor. İşçilerin yüzde 30’unun maaşı ise bordroda asgari ücret ile 1200 lira arasında gösteriliyor. Bu gruptakilerin bordroda gösterilen ortalama ücreti de asgari ücrete yakın düzeyde seyrediyor.
— Gerçek Ücretler kayıtlara yansıtılmalı ve bankadan ödenmelidir. Bundan kaçış yoktur çünkü sonuçları çok ağırdır. Öyle ki; geriye doğru ek bordo istenmesi ile cezalı prim tahsilâtı yanında ayrıca VUK/359’a göre yanıltıcı belge düzenlemekten 18 aydan - 3 yıla kadar hapis ve 3 kat vergi zıyaı cezası da gündeme gelecektir.
— Özellikle de kayıtlı kayıt dışılıkla mücadeleyi amaçlayan uygulamanın 2012 sonuna kadar tamamlanması hedefleniyor.
13. Rapor Bildirimindeki Son Değişiklikler
* Torba Yasa ile gelen değişikliklere göre son durum şöyledir:
ÇALIŞILMADIĞINA DAİR BİLDİRİM NASIL YAPILACAK?
Tedavi gördüğü hekimden istirahat raporu alan sigortalının, işyerinde çalışmaması gerekmektedir. Rapora istinaden çalışmayan sigortalının çalışmadığı günlerin;
1- Rapor bitim tarihinden itibaren 5 gün içinde,
2- Raporun 10 günden uzun olması ve sigortalının talebi olması halinde, her 10 günlük sürenin bitiminden itibaren 5 gün içinde,
3- 10 günlük sürelerden artan kısım olması durumunda, artan sürenin bitiminden itibaren 5 gün içinde
www.sgk.gov.tr internet adresinde işveren menüsü altında bulunan çalışılmadığına dair bildirim giriş ekranından SGK’ya bildirmesi gerekmektedir.
İşverenlerin yukarıda belirtilen şekilde 5 gün içinde bildirimde bulunması esastır. Ancak sigortalının raporu işverene ibraz etmeme ihtimali de bulunduğundan, bu sürelerde bildirim yapmayan işverenlere SGK tebligatlı bir yazı göndererek çalışmazlık belgesi girişinin yapılmasını işverenden istemektedir. SGK’nın yazısının tebliğ edildiği tarihten itibaren 5 gün içinde bildirim yapmayan işverenlere idari para cezası uygulanacaktır.
Bazı işverenlerce sigortalıya çalışmadığı günlerde tam ücret ödendiği gerekçesi ile çalışmazlık bildirimi yapılmamaktadır. Raporlu çalışana, işveren isterse çalışmadığı günler için ücret ödeyebilir, ödediği ücret karşılığı sigortalı olarak da bildirimini yapabilir. Yasa’da bununla ilgili bir engel bulunmamaktadır. Ancak işveren, raporlu işçisine ücret ödese dahi, işçi raporlu olduğu sürede fiilen çalışmamış ise çalışmadığına dair bildirimi yapmak zorundadır. Aksi halde idari para cezası ile karşılaşacaktır.
14. İş Kanunu’nda İdari Para Cezası Değişikliği
İş Kanunu’ndaki bazı cezalar 6270 sayılı T.C. Em. San. K ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına dair Kanun ile değiştirildi. Bu değişiklik 26.01.2012 tarihinde yürürlüğe girdi.
Cezaların arttığını söylemek pek mümkün değil. Kanun değişikliği ile artırılan para cezaları daha çok işçi başına olan cezalardır.
— İş Kanundaki para cezaları Türkiye İş Kurumu-Çalışma İl Müdürlüklerince uygulanmaktadır. Bu cezalara karşı idari makamlara itirazda bulunulamamaktadır. İdari para cezalarına karşı ilgisine göre adli mahkemelere veya idare mahkemelerine süresi içerisinde itiraz da bulunulabilir.
— Ceza hukukunda sanık lehine yorum ilkesi geçerlidir. Bu bağlamda Kanun’un yayımı tarihinden önce işlenmiş ve tespiti yapılmış fiillere karşı düşük olan idari para cezaları uygulanacaktır. Kanun’un yayımı tarihinden sonra işlenen kanuna aykırı fillere ise yeni cezalar uygulanacaktır.
15. İşsizlere Meslek Danışmanlığı
İş-Kur bünyesinde 81 ilde 4000 ‘iş ve meslek danışmanı’ görev yapacak ve her danışman 500 işsizden sorumlu olacak. Geçtiğimiz günlerde 3000’e yakın ‘işsiz koçu’ atandı bile..
GELECEK YAZI: TEŞVİKLER
Mehmet Ali METİNYURT
Bakanlık E.Baş İş Müfettişi/İş Müşaviri
http://muhasebenet.net/haber.php?haber_id=1879
