Türk Ticaret Kanunu’nda Şirketlerin Bakanlıkça Denetlenmesi

 

Türk Ticaret Kanunu’nda Şirketlerin Bakanlıkça Denetlenmesi 

I-GİRİŞ

6102 Sayılı Yeni Türk Ticaret Kanunu(1), Türk ticari hayatı için ezber bozan reform niteliğinde yenilikler getirerek yürürlüğe girmiştir. Kanununun maddelerini uygulama ve denetim yetkisi de 210’uncu maddesinin 1. Fıkrası ile Gümrük Ve Ticaret Bakanlığı’na verilmiştir. Bakanlığın uygulamayı çıkaracağı tebliğler ile denetimi ise yönetmelik ile düzenleyeceği maddede belirtilmiş olup “Ticaret Şirketlerinin Gümrük Ve Ticaret Bakanlığınca Denetlenmesi Hakkında Yönetmelelik” 28.08.2012 tarihinde yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu çalışmamamızda Ticaret Bakanlığı tarafından TTK’na istinaden yapılacak denetim üzerinde durulacaktır.www.ozdogrular.com

II-ŞİRKETLERİN BAKANLIKÇA DENETLENME ESASLARI

Gümrük ve Ticaret Bakanlığının düzenleme ve denetleme yetkisi; TTK’nın 210. Maddesinin 1. Fıkrasında “Gümrük ve Ticaret Bakanlığı bu kanunun ticaret şirketlerine ilişkin hükümlerinin uygulanmasıyla ilgili tebliğler yayımlamaya yetkilidir. Ticaret Sicili Müdürlükleri ve şirketler bu tebliğlere uyarlar. Ticaret şirketlerinin işlemleri, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı elemanları tarafından denetlenir. Bu denetimin ilkeleri ve usulü Bakanlıkça hazırlanan ve Bakanlar Kurulunca yürürlüğe konulacak yönetmelikte düzenlenir. “ şeklinde düzenlenmiştir. Bakanlık yapacağı denetim ile ilgili uygulama esaslarını 28.08.2012 tarihinde ve 28395 sayılı resmi gazetede yayınlanan yönetmelik ile belirlemiştir.

Denetim ile amaçlanan; Ticaret şirketlerinin kanuna ve kanuna dayanarak çıkarılan düzenleyici işlemlere uygun işlem yapılmasını sağlamaktır. Bu amaç doğrultusunda, Bakanlıkça ticaret şirketlerinin kuruluşundan sona ermesine kadar gerçekleşen tüm işlemleri denetlenir. Uygunsuzluğun giderilmesi için rehberlik edilir, cezai sorumluluğu tespit edilenler yetkili makamlara, hukuki sorumluluğu tespit edilenler de genel kurul gündemine alınıp görüşülmek üzere şirketin yönetim organına bildirilir ve uygulamada ortaya çıkan aksaklıkların giderilmesine yönelik tedbirler alınır.

Bakanlık tarafından Ticaret şirketleri nezdinde denetlenecek işlemler aşağıda gösterilmiştir.

Bunlar:

—Kuruluş işlemleri,

—Ticaret siciline tescil ve ilan işlemleri,

—Ticaret unvanına ve işletme adına ilişkin işlemler,

—Ticari defterlere ilişkin işlemler,

—Birleşme, bölünme ve tür değiştirme işlemleri,

—Şirketler topluluğuna, bağlılığa ve hakimiyete ilişkin işlemler,

— Genel kurulun çağrılmasına, toplanmasına, karar almasına, görevlerine ve yetkilerine ilişkin işlemler,

—Yönetim organının oluşumuna, toplanmasına, karar almasına, sorumluluğuna, görev ve yetkilerine yönelik işlemler,

—Denetçinin seçilmesine ilişkin işlemler,

—Şirket sözleşmesinin değiştirilmesine ilişkin işlemler,

—Paya ve sermaye koyma borcuna ilişkin işlemler,

—Menkul kıymet işlemleri,

—Sermayenin artırılması, azaltılması ve tamamlanması işlemleri,

—Finansal tablolara, yıllık faaliyet raporlarına ve yedek akçelere yönelik işlemler,

—Kâr, kazanç ve tasfiye payına ilişkin işlemler,

—Elektronik ve bilgi toplumu hizmetlerine ilişkin işlemler,

—Sona erme ve tasfiyeye yönelik işlemler,

—Kanuna dayanılarak çıkarılan düzenleyici işlemlere konu işlemler.

Yukarda sayılan işlemler, her bir ticaret şirketinin türüne göre ve bu türe bağlı özellikleri göz önünde bulundurularak denetlenir.

Kuruluşları ve faaliyetleri diğer kanunlarla düzenlenen ticaret şirketlerinin, yukarda sayılan ancak ilgili kanunları uyarınca münhasıran yetkili bakanlık, kurul, kurum veya kuruluş tarafından denetlenmesi hüküm altına alınmayan işlem veya işlemler Bakanlığın denetimine tabidir.

Ticaret şirketlerinin işlemleri Bakanlık denetim elamanlarınca denetlenir. Denetim elamanları; Gümrük ve Ticaret Baş Müfettişleri ve Gümrük ve Ticaret Müfettiş Yardımcılarıdır. Bakanlık Ticaret şirketlerinin denetimine re’sen veya ortakların yahut üçüncü kişilerin istem, ihbar ve şikâyetleri üzerine karar verebilir. Denetim şirketin merkezinde olabileceği gibi denetim elamanının belirleyeceği yerde de yapılabilir.

Ticaret şirketlerinin işlemleri denetim elemanları tarafından; tarafsızlık, eşitlik, dürüstlük, gizlilik ve mesleki özen ilkeleri başta olmak üzere aşağıda yer alan esaslara göre denetlenir.

—Denetim kanıtlarının toplanmasında, önyargısız ve tarafsız davranılır.

—Toplanan kanıtlar, adil ve nesnel şekilde değerlendirilir.

—Ulaşılan sonuçlar, yeterli ve uygun kanıtlara dayandırılır ve bu konuda azami mesleki özen ve dikkat gösterilir.

—Gerektiğinde denetlenenlerin incelenen işlemler hakkındaki görüşleri alınır.

—Denetim faaliyetleri yerine getirilirken kanun önünde eşitlik ilkesine uygun hareket edilir.

—Denetim çalışmaları dürüstlük ve sorumluluk duygusu içinde yürütülür.

—Denetim faaliyetlerinin yürütülmesi ve raporlanması aşamalarında gizliliğe riayet edilir.

Denetim Sonucu Düzenlenecek raporlar;

a)Teftiş Raporu: Ticaret şirketlerinin belli bir döneme ait işlemlerinin, örnekleme ve amaca uygun diğer denetim teknikleri kullanılarak, Kanuna ve Kanuna dayanılarak çıkarılan düzenleyici işlemlere uygunluğunun incelenmesi sonucunda düzenlenen rapordur. www.ozdogrular.com

b)Soruşturma Raporu: Denetim sırasında, kamu adına soruşturmayı ve kovuşturmayı gerektiren bir suçun işlendiğinin öğrenilmesi durumunda yetkili makamlara bildirilmek üzere düzenlenen rapordur.

c)İnceleme Raporu: Teftiş ve soruşturma raporlarına konu olmayan hususlarda düzenlenen rapordur.

Ticaret şirketlerinin, kamu düzenine veya işletme konusuna aykırı işlemlerde veya bu yönde hazırlıklarda ya da muvazaalı iş ve faaliyetlerde bulunduğunun Bakanlık denetim elemanlarınca tespit edilmesi halinde Bakanlıkça fesih davası açılabilmesi için inceleme raporu düzenlenir.

Denetim çalışmaları sonucunda aşağıdaki hususlara ilişkin yapılan tespit ve önerilere teftiş veya inceleme raporlarında yer verilir.

a)İlgililerin hukuki sorumluluğunu gerektiren durumların genel kurul gündemine alınarak ortakların bilgisine sunulması.

b)İdari para cezalarının uygulanması.

c)Diğer bakanlık, kurul, kurum ve kuruluşların görev alanına giren ve bunlar tarafından tedbir alınmasını veya denetim yapılmasını gerektiren durumların yetkili birimlere bildirilmesi.

Denetlenenlerin Yükümlülükleri;

Ticaret şirketlerinin yönetim organlarının üyeleri, yönetimle görevlendirilen kişiler, komiteler ve şirket çalışanları; gizli dahi olsa yazılı veya elektronik ortamda tutulan her türlü defter, kayıt, dosya, tutanak ve belgeleri denetim elemanlarının talebi üzerine uygun süre içinde (Uygun süre 2 iş gününden az 10 iş gününden çok olamaz) vermekle, incelemelerine hazır bulundurmakla veya gösterecekleri yere getirip denetim elemanınca gerekli görülmesi halinde tutanak karşılığında teslim etmekle, onaylı örneklerini vermekle, tutanakları imzalamakla, tüm bilgi işlem sistemini denetim amaçlarına uygun olarak açmakla, elektronik ortamda tutulan kayıtları okunabilir hale getirmekle, sözlü veya yazılı olarak sorulan hususlara ilişkin bilgileri ve cevapları vermekle, para ve para hükmündeki evrakı ve ayniyatı ilk talep halinde göstermekle, sayılmasına ve incelenmesine yardımcı olmakla, denetimin gereği gibi yürütülebilmesi için denetim elemanlarına görevleri süresince uygun bir çalışma yeri sağlamakla, gereken yardımı ve kolaylığı göstermekle ve diğer önlemleri almakla yükümlüdürler. www.ozdogrular.com

Denetim elemanlarınca istenilen defter, kayıt ve belgeler ile bunlara ilişkin bilgilerin belirlenen sürede verilmemesi veya eksik verilmesi ya da denetim elemanlarının görevlerini yapmalarının engellenmesi halinde bu fiillerden sorumlu olanlar denetim elemanlarınca yazılı olarak uyarılır. Uyarı yazısında, verilen süre içinde yükümlülüklerin yerine getirilmemesinin Kanunun 562 nci maddesinin dördüncü fıkrası uyarınca ( 300 günden az olmamak üzere adli para cezası) cezai sorumluluk gerektirdiği belirtilir. Söz konusu yazıyı tebellüğ etmekten kaçınan veya uyarı yazısına rağmen verilen süre içinde yükümlülüklerini yerine getirmeyenler hakkında ise kamu adına soruşturma ve kovuşturma yapılması için soruşturma raporu düzenlenir.

III- SONUÇ:

Türk Ticaret Kanunu bazı maddeleri henüz yürürlüğe girmemesine rağmen bu kanun ticari hayata yön vermeye ve etkileri görülmeye başlamıştır. Kanun birçok yeni hüküm getirmekte ve bu hükümlere aykırı hareket halinde ciddi cezai yaptırımlar öngörmektedir. Bu hükümlere uyulup uyulmadığı, ise Gümrük Ve Ticaret Bakanlığı eliyle denetletecektir.

Eskiden Ticari defterlerin tutulması sırasında, vergi mevzuatı yönünden Maliye Bakanlığı, sosyal güvenlik mevzuatına yönünden Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından geçirilebilecek bir inceleme öncelikli iken artık 6102 sayılı TTK hükümlerine uygun hareket edilmesi şirketler için oldukça önemli ve kritik bir konu haline gelmiştir.

Erkin ŞAĞBAN*
Selahattin DELİPOYRAZ**
E-Yaklaşım

________________________________________________
*Yeminli Mali Müşavir (ADM YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK LTD. ŞTİ.)

**Serbest Muhasebeci Mali Müşavir

[1] 14.02.2011 tarih ve 27846 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

 

kaynak : http://www.ozdogrular.com/content/view/20910/