Sovtaj işlemlerinde BSMV uygulaması
Sovtaj, sigortacılıkla ilgili bir kavram olup hasara uğrayan mallardan arta kalan kısmının hasarın tazmini amacıyla sigorta şirketlerince elden çıkartılmasıdır. Günlük hayatta daha çok kasko sigortalarında karşılaştığımız sovtajda, kısmi hasarlı veya tam hasarlı (pert) araçlar sigorta şirketleri tarafından hasarın tazmini kapsamında bizzat veya sigortalı adına vekaleten satılmaktadır.
Sigortacılıkta sovtaj işlemlerinden elde edilen gelirlerin Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi'ne tabi olup olmadığı uygulamada zaman zaman tereddüt oluşturmaktadır. Bu sebeple biz de bu yazımızda önce sovtaj işlemlerinin hukuki boyutuna kısaca değinerek sovtaj gelirlerinin banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi (BSMV) karşısındaki durumunu mali idarenin en son verdiği görüş çerçevesinde ele alacağız.
Sovtaj işlemlerinin hukuki boyutu
Sigorta konusu malların hasara uğraması halinde, sigortalının sigorta şirketinden hasarın tazminini talep etme hakkı doğmaktadır. Sigorta şirketi talep edilen sigorta bedelini ödedikten sonra, hukuken sigortalının yerine geçer. Bu durum, sigortacılıktaki halefiyet ilkesinin bir gereğidir.
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu'nda düzenlenen halefiyet ilkesi uyarınca, sigorta şirketi hasarı tazmin etmekle hasarlı malların tasarruf hakkına sigortalının hukuku çerçevesinde sahip olmaktadır. Bu kapsamda söz konusu hasarlı malların satılması halinde elde edilen gelirler de, sigortacılıkta sovtaj geliri olarak tanımlanmıştır.
Konuyla ilgili olarak Hazine Müsteşarlığı'nca yayımlanan 21/09/2010 tarihli ve 2010/13 sayılı Rücu ve Sovtaj Gelirlerine İlişkin Genelgede; "1.1 Tahakkuk etmiş ve hesaben tespit edilmiş muallak tazminat karşılığına ilişkin hesaplamalarda (dosya muallaklarında) tahakkuk etmiş veya tahsil edilmiş rücu, sovtaj ve benzeri gelir kalemleri tenzil edilemez. Ancak; tahakkuk etmiş rücu, sovtaj ve benzeri gelir kalemleri bilançonun aktif tarafındaki ilgili alacak hesabı altında ve gelir tablosunda ..muhasebeleştirilir." açıklamalarına yer verilmiştir. Buna göre, sigortacılıkta sovtaj işlemleri sebebiyle elde edilen tutarlar, sigorta şirketlerince sigorta tazminat karşılıklarından düşülmeksizin tahakkuk ettikleri dönemde gelir olarak dikkate alınıp bilançoda ilgili alacak hesabı altında muhasebeleştirilmektedir.
Sovtaj gelirlerinin BSMV karşısındaki durumu
Sigorta şirketleri uygulamada sovtaj işlemlerini bizzat ya da vekalet yoluyla sigortalı adına yapabilmektedir. Hasalı veya pert olan aracın satış işlemi sigorta tazminatı hak sahibine ödenmeden ya da ödendikten sonra yapılabilmekte, aracın bedeli sigorta şirketinin hesabına yatırılmakta ve bu bedel dikkate alınarak sigorta tazminat tutarı hesaplanmaktadır. Sigorta şirketinin tazmin edeceği tutar, aracın rayiç bedeli ile hurda bedeli arasındaki fark kadar olmaktadır. Bu çerçevede, hasarlı ya da pert olan aracın sigortalı adına satılması sonucu sigorta şirketlerince elde edilen sovtaj gelirlerinin BSMV'ye tabi olup olmayacağı konusunda; 'sovtajın sigortalı adına yapılan bir işlem olduğu, sigorta şirketi hesaplarında bu işlemler nedeniyle artı bir değer oluşmadığı, dolayısıyla da sigorta şirketi lehine kalan bir para bulunmadığından bu işlemlerin vergiye tabi olmayacağı' iddialarıyla zaman zaman tereddütler yaşanmaktadır.
6802 sayılı Gider Vergileri Kanunu'nun 28'inci maddesinde; "Banka ve sigorta şirketlerinin 10/6/1985 tarihli ve 3226 sayılı Finansal Kiralama Kanunu'na göre yaptıkları işlemler hariç olmak üzere, her ne şekilde olursa olsun yapmış oldukları bütün muameleler dolayısıyla kendi lehlerine her ne nam ile olursa olsun nakden veya hesaben aldıkları paralar banka ve sigorta muameleleri vergisine tabidir." hükmü, 30'uncu maddesinde; BSMV'yi banka ve bankerlerle sigorta şirketlerinin ödeyeceği, hükmü yer almaktadır. Aynı kanunun 31'inci maddesinde ise; "… Sigorta işlemlerinde verginin matrahı, bu işlem dolayısıyla poliçede yer alan prim tutarıdır. Prim tutarının hesabında, sigorta işlemi dolayısıyla komisyon ve benzeri adlarla sigorta aracılarına yapılan ödemeler indirim konusu yapılamaz. Vergi matrahından gider ve vergi adı altında indirim yapılamaz..." hükümleri bulunmaktadır.
Söz konusu kanun hükümlerinden anlaşılacağı üzere, sigorta şirketlerinin her ne şekilde olursa olsun yapmış oldukları tüm işlemler dolayısıyla lehlerine almış oldukları her türlü paralar BSMV'ye tabidir. Vergi uygulamasında BSMV' ye tabi her bir işlem tek başına ele alınmakta, işlem sonucunda lehe para kalmışsa BSMV doğmakta, kalmamışsa veya zarar edilmişse vergi doğmamaktadır. Diğer yandan BSMV' de bir işlemden elde edilen gelirden, başka bir işlemden elde edilen zarar düşülememektedir.
Sovtaj bedeli, sigorta şirketlerinin ödeyeceği tazminat tutarından düşüldüğünden; sovtaj, hasar azaltıcı bir sigortacılık işlemi olmaktadır. Bu açıdan bakıldığında, sovtaj işleminde sigorta şirketi lehine sovtaj bedeli kadar bir tutar oluşmaktadır. Bu tutar, sigorta şirketlerince tahakkuk ettiği dönemde gelir olarak dikkate alınıp bilançoda ilgili alacak hesabı altında muhasebeleştirilir. Dolayısıyla, sigortacılıkta sovtaj işlemlerinden elde edilen gelirlerin ilgili mevzuat hükümleri uyarınca BSMV'ye tabi tutulması gerekir.
Nitekim Gelir İdaresi Başkanlığı'nın konuyla ilgili en son verdiği 28/03/2014 tarih ve 35009 sayılı Özelgede; "…Buna göre, hasarlı veya pert olan mala (araca) ilişkin olarak sigorta şirketleri tarafından tazmin edilecek tutar, hasarlı veya pert olan malın (aracın) rayiç bedeli ile hurda bedeli arasındaki farka göre tespit edildiğinden, bir başka anlatımla sigorta şirketlerinin ödemesi gereken tutar (rayiç bedel), sovtaj geliri kadar azaldığından, sovtaj geliri kadar sigorta şirketleri lehine bir tutar oluşmaktadır. Bu durumda, hasarlı veya pert olan malın (aracın) bizzat veya vekalet usulüyle sigorta şirketlerince satıldığı durumlarda, sigorta şirketleri lehine oluşan sovtaj gelirleri üzerinden genel hükümler çerçevesinde BSMV hesaplanması gerekmektedir." şeklinde görüş bildirilmiştir.
Sonuç olarak, sigorta şirketleri tarafından hasarın tazmini sırasında gerçekleştirilen sovtaj işlemlerinde; her bir sovtaj işleminin kendi bazında değerlendirilerek sigorta tazminatından düşülen sovtaj gelirleri üzerinden Gelir İdaresi Başkanlığı'nın yukarıda bahsedilen görüşü doğrultusunda BSMV hesaplanması gerekmektedir.
***
Bu yazıda yer alan görüşler tümüyle yazarına ait olup herhangi bir kişi ve kurumu bağlamaz; yazarın görev yaptığı kurumun görüşü olarak değerlendirilemez ve kullanılamaz. Erdal KOYUNCU / İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı Grup Müdür V. koyuncuerdal@yahoo.com.tr Bu e-Posta adresi istenmeyen postalardan korunmaktadır, görüntülemek için JavaScript etkinleştirilmelidir.
http://www.dunya.com/sovtaj-islemlerinde-bsmv-uygulamasi-235784h.htm
Sovtaj, sigortacılıkla ilgili bir kavram olup hasara uğrayan mallardan arta kalan kısmının hasarın tazmini amacıyla sigorta şirketlerince elden çıkartılmasıdır. Günlük hayatta daha çok kasko sigortalarında karşılaştığımız sovtajda, kısmi hasarlı veya tam hasarlı (pert) araçlar sigorta şirketleri tarafından hasarın tazmini kapsamında bizzat veya sigortalı adına vekaleten satılmaktadır.
Sigortacılıkta sovtaj işlemlerinden elde edilen gelirlerin Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi'ne tabi olup olmadığı uygulamada zaman zaman tereddüt oluşturmaktadır. Bu sebeple biz de bu yazımızda önce sovtaj işlemlerinin hukuki boyutuna kısaca değinerek sovtaj gelirlerinin banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi (BSMV) karşısındaki durumunu mali idarenin en son verdiği görüş çerçevesinde ele alacağız.
Sovtaj işlemlerinin hukuki boyutu
Sigorta konusu malların hasara uğraması halinde, sigortalının sigorta şirketinden hasarın tazminini talep etme hakkı doğmaktadır. Sigorta şirketi talep edilen sigorta bedelini ödedikten sonra, hukuken sigortalının yerine geçer. Bu durum, sigortacılıktaki halefiyet ilkesinin bir gereğidir.
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu'nda düzenlenen halefiyet ilkesi uyarınca, sigorta şirketi hasarı tazmin etmekle hasarlı malların tasarruf hakkına sigortalının hukuku çerçevesinde sahip olmaktadır. Bu kapsamda söz konusu hasarlı malların satılması halinde elde edilen gelirler de, sigortacılıkta sovtaj geliri olarak tanımlanmıştır.
Konuyla ilgili olarak Hazine Müsteşarlığı'nca yayımlanan 21/09/2010 tarihli ve 2010/13 sayılı Rücu ve Sovtaj Gelirlerine İlişkin Genelgede; "1.1 Tahakkuk etmiş ve hesaben tespit edilmiş muallak tazminat karşılığına ilişkin hesaplamalarda (dosya muallaklarında) tahakkuk etmiş veya tahsil edilmiş rücu, sovtaj ve benzeri gelir kalemleri tenzil edilemez. Ancak; tahakkuk etmiş rücu, sovtaj ve benzeri gelir kalemleri bilançonun aktif tarafındaki ilgili alacak hesabı altında ve gelir tablosunda ..muhasebeleştirilir." açıklamalarına yer verilmiştir. Buna göre, sigortacılıkta sovtaj işlemleri sebebiyle elde edilen tutarlar, sigorta şirketlerince sigorta tazminat karşılıklarından düşülmeksizin tahakkuk ettikleri dönemde gelir olarak dikkate alınıp bilançoda ilgili alacak hesabı altında muhasebeleştirilmektedir.
Sovtaj gelirlerinin BSMV karşısındaki durumu
Sigorta şirketleri uygulamada sovtaj işlemlerini bizzat ya da vekalet yoluyla sigortalı adına yapabilmektedir. Hasalı veya pert olan aracın satış işlemi sigorta tazminatı hak sahibine ödenmeden ya da ödendikten sonra yapılabilmekte, aracın bedeli sigorta şirketinin hesabına yatırılmakta ve bu bedel dikkate alınarak sigorta tazminat tutarı hesaplanmaktadır. Sigorta şirketinin tazmin edeceği tutar, aracın rayiç bedeli ile hurda bedeli arasındaki fark kadar olmaktadır. Bu çerçevede, hasarlı ya da pert olan aracın sigortalı adına satılması sonucu sigorta şirketlerince elde edilen sovtaj gelirlerinin BSMV'ye tabi olup olmayacağı konusunda; 'sovtajın sigortalı adına yapılan bir işlem olduğu, sigorta şirketi hesaplarında bu işlemler nedeniyle artı bir değer oluşmadığı, dolayısıyla da sigorta şirketi lehine kalan bir para bulunmadığından bu işlemlerin vergiye tabi olmayacağı' iddialarıyla zaman zaman tereddütler yaşanmaktadır.
6802 sayılı Gider Vergileri Kanunu'nun 28'inci maddesinde; "Banka ve sigorta şirketlerinin 10/6/1985 tarihli ve 3226 sayılı Finansal Kiralama Kanunu'na göre yaptıkları işlemler hariç olmak üzere, her ne şekilde olursa olsun yapmış oldukları bütün muameleler dolayısıyla kendi lehlerine her ne nam ile olursa olsun nakden veya hesaben aldıkları paralar banka ve sigorta muameleleri vergisine tabidir." hükmü, 30'uncu maddesinde; BSMV'yi banka ve bankerlerle sigorta şirketlerinin ödeyeceği, hükmü yer almaktadır. Aynı kanunun 31'inci maddesinde ise; "… Sigorta işlemlerinde verginin matrahı, bu işlem dolayısıyla poliçede yer alan prim tutarıdır. Prim tutarının hesabında, sigorta işlemi dolayısıyla komisyon ve benzeri adlarla sigorta aracılarına yapılan ödemeler indirim konusu yapılamaz. Vergi matrahından gider ve vergi adı altında indirim yapılamaz..." hükümleri bulunmaktadır.
Söz konusu kanun hükümlerinden anlaşılacağı üzere, sigorta şirketlerinin her ne şekilde olursa olsun yapmış oldukları tüm işlemler dolayısıyla lehlerine almış oldukları her türlü paralar BSMV'ye tabidir. Vergi uygulamasında BSMV' ye tabi her bir işlem tek başına ele alınmakta, işlem sonucunda lehe para kalmışsa BSMV doğmakta, kalmamışsa veya zarar edilmişse vergi doğmamaktadır. Diğer yandan BSMV' de bir işlemden elde edilen gelirden, başka bir işlemden elde edilen zarar düşülememektedir.
Sovtaj bedeli, sigorta şirketlerinin ödeyeceği tazminat tutarından düşüldüğünden; sovtaj, hasar azaltıcı bir sigortacılık işlemi olmaktadır. Bu açıdan bakıldığında, sovtaj işleminde sigorta şirketi lehine sovtaj bedeli kadar bir tutar oluşmaktadır. Bu tutar, sigorta şirketlerince tahakkuk ettiği dönemde gelir olarak dikkate alınıp bilançoda ilgili alacak hesabı altında muhasebeleştirilir. Dolayısıyla, sigortacılıkta sovtaj işlemlerinden elde edilen gelirlerin ilgili mevzuat hükümleri uyarınca BSMV'ye tabi tutulması gerekir.
Nitekim Gelir İdaresi Başkanlığı'nın konuyla ilgili en son verdiği 28/03/2014 tarih ve 35009 sayılı Özelgede; "…Buna göre, hasarlı veya pert olan mala (araca) ilişkin olarak sigorta şirketleri tarafından tazmin edilecek tutar, hasarlı veya pert olan malın (aracın) rayiç bedeli ile hurda bedeli arasındaki farka göre tespit edildiğinden, bir başka anlatımla sigorta şirketlerinin ödemesi gereken tutar (rayiç bedel), sovtaj geliri kadar azaldığından, sovtaj geliri kadar sigorta şirketleri lehine bir tutar oluşmaktadır. Bu durumda, hasarlı veya pert olan malın (aracın) bizzat veya vekalet usulüyle sigorta şirketlerince satıldığı durumlarda, sigorta şirketleri lehine oluşan sovtaj gelirleri üzerinden genel hükümler çerçevesinde BSMV hesaplanması gerekmektedir." şeklinde görüş bildirilmiştir.
Sonuç olarak, sigorta şirketleri tarafından hasarın tazmini sırasında gerçekleştirilen sovtaj işlemlerinde; her bir sovtaj işleminin kendi bazında değerlendirilerek sigorta tazminatından düşülen sovtaj gelirleri üzerinden Gelir İdaresi Başkanlığı'nın yukarıda bahsedilen görüşü doğrultusunda BSMV hesaplanması gerekmektedir.
***
Bu yazıda yer alan görüşler tümüyle yazarına ait olup herhangi bir kişi ve kurumu bağlamaz; yazarın görev yaptığı kurumun görüşü olarak değerlendirilemez ve kullanılamaz. Erdal KOYUNCU / İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı Grup Müdür V. koyuncuerdal@yahoo.com.tr Bu e-Posta adresi istenmeyen postalardan korunmaktadır, görüntülemek için JavaScript etkinleştirilmelidir.
http://www.dunya.com/sovtaj-islemlerinde-bsmv-uygulamasi-235784h.htm
