İştirakler hesabının muhasebe uygulaması ne şekilde olacaktır?

Soru: İştirakler hesabının muhasebe uygulaması ne şekilde olacaktır?

Cevap:Muhasebe Uygulamaları Genel Tebliği’ne (MSUGT)  göre işletmenin doğrudan veya dolaylı olarak diğer şirketlerin yönetimine ve ortaklık politikalarının belirlenmesine katılmak üzere edindiği hisse senetleri veya ortaklık paylarının izlendiği hesaptır. İştirakler hesabı bir ortaklıktaki en fazla % 50 oranında olan sermaye payları veya oy haklarının izlenmesinde kullanılır.


İştirak edilen ortaklıklarda iştirak ilişkisinden bahsedilmek için sermaye payı dikkate alınmaksızın sahip olunan oy hakkı veya yönetime katılma hakkının en az % 10 oranında bulunması gerekir.

Görüldüğü üzere Tekdüzen Hesap Planı bir ortaklıktaki sermaye payı ve oy haklarının en az % 10 en fazla % 50 olmasını iştirak ilişkisi için aramaktadır. Sermaye payı %10 olmakla birlikte yönetime katılma hakkı en az % 10 oranında değilse yine iştirak ilişkisi söz konusu olmayacaktır.

Doğrudan sermaye ve yönetim ilişkisi bir ortaklıkta en az % 10 oranında oy hakkına sahip olmak veya ortaklık yönetimine en az bu oranda katılmak anlamındadır. Dolaylı sermaye ve yönetim ilişkisi ise bir ortaklıkta işletmenin yüzde ondan fazla paya sahip ortağı gerçek ve tüzel kişilerin iştiraklerinin ve bunların iştiraklerinin en az aynı oranda oy hakkına sahip olmasını veya en az aynı oranda yönetime katılmasını ifade etmektedir. Buna göre doğrudan veya dolaylı olarak iştirak edilen ortaklıklar da sermaye katılım oranı % 10’dan daha az olmakla birlikte, imtiyaz nedeniyle sahip olunan oy hakkının veya yönetime katılma hakkının en az bu oranda olması durumunda işletme ile ortaklık arasında iştirak ilişkisi bulunmaktadır.

SPK mevzuatında da, işletmenin doğrudan veya dolaylı olarak en az % 50 oranında oy hakkına veya en az bu oranda yönetim çoğunluğunu seçme hakkına sahip olduğu iştirakler bağlı ortaklık olarak kabul edilmiştir.


Hesap mukayyet (kayıtlı) değerle değerlenir. Envanteri iştiraklerden alınacak bilgilerle kayıtlarda yer alan miktar ve değerlerin karşılaştırılması suretiyle yapılır.

Uygulama : Barış Ltd. Şti, (A) AŞ’nin % 50 payına karşılık olmak üzere 20.000 adet hisse senedini adedini 2,7 TL karşılığında almıştır. Ödeme banka hesabından yapılmıştır. Kayıt aşağıdaki gibi olacaktır. 

---------------------------------------------------/--------------------------------------------------

242 İştirakler                             54.000

  242.10.00 (A) A.Ş

                                                                       102 Bankalar         54.000

Menkul kıymet alımı

------------------------------------------------------------------------------------------------------

Uygulama : (XYZ) AŞ., (B) A.Ş’ne kuruluş aşamasında iştirak etmiş ve 100.000 TL sermayenin % 30’unu taahhüt etmiştir. Aşağıdaki kaydın yapılması gerekir.

-----------------------------------------------------/------------------------------------------------

242 İştirakler                 30.000

 242.20.110 (Y) A.Ş

                                               243 İştirakler Sermaye  Taahhütleri  30.000

İştirakler sermaye taahhütleri

------------------------------------------------------------------------------------------------------

- Sermaye taahhüdü karşılandığında:

---------------------------------------------------/--------------------------------------------------

243 İştirakler Sermaye  Taahhütleri       30.000
                                                           102 Bankalar                            30.000
İştirak sermaye taahhüdünün ödenmesi

------------------------------------------------------------------------------------------------------

Uygulama : (X) A.Ş. sermayesine % 20 payla iştirak ettiği (Y) A.Ş.’nin emisyon primini sermayesine eklemesi nedeniyle 2007 yılında aldığı nominal bedelleri toplamı 4.000 TL olan bedelsiz hisse senedini 2011 yılında 10.000 TL’ye satmıştır. Bedelsiz hisse senetleri nedeniyle pasifte oluşturulan fon satış tarihine kadar sermayeye eklenmemiştir. 

------------------------------------------------------/-----------------------------------------------

 102 Bankalar                       10.000
529 Diğer Ser. Yed                 4.000
                                              242 İştirakler                                             4.000
                                              645 Men. Kıy. Sat. Kar.                          10.000
Menkul kıymet satışı

------------------------------------------------------------------------------------------------------

Uygulama : (C) Ltd.Şti, (D) AŞ’nin % 50 paylı ortağı olup 2008 yılında toplam 50.000 TL’ye iktisap ettiği hisse senetlerini 2011 yılında 40.000 TL’ye satmıştır. Kayıt aşağıdaki gibi olacaktır.

------------------------------------------------------/-----------------------------------------------

102 Bankalar                     40.000
655 Men. Kıy. Sat.  Zar.      10.000
                                                           242 İştirakler                 40.000
Menkul kıymet satışı

------------------------------------------------------------------------------------------------------


Koray ATEŞ
SMMM-E. Öğretim Görevlisi
Akdeniz Denetim YMM Ltd.Şti.
Fax:0224 224 53 54
korayates@muhasebetr.com

 www.muhasebetr.com
twitter.com/vergivekanunla 
http://vergikanunhaberleri.blogspot.com/