İşçinin iş sözleşmesinin sona eriş biçimine bağlı olarak ve işçinin çalıştığı süre dikkate alınarak ücret tutarına göre ödenen kıdem tazminatı “İş Hukukuna has, işçinin işini kaybetme olgusuna dayalı, kıdem esası üzerine kurulu özel bir tazminat türü” şeklinde tanımlanabilir
.Ayrıntılı Bilgi İçin Bakınız: Cumhur Sinan ÖZDEMİR-Açıklamalı-İçtihatlı İş Mevzuatı Rehberi 2011 Mayıs–Maliye Hesap Uzmanları Derneği Yayını/İstanbul
4857 sayılı İş Kanunu 120 ve geçici 6.maddesi gereği “Kıdem tazminatı için bir kıdem tazminatı fonu kurulur. Kıdem tazminatı fonuna ilişkin Kanunun yürürlüğe gireceği tarihe kadar işçilerin kıdemleri için 1475 sayılı İş Kanunu 14.maddesi hükümlerine göre kıdem tazminatı hakları saklıdır” hükmünü içeren yasal düzenlemede bir değişiklik olmamıştır.
6111 sayılı (Torba) Kanun’da kıdem tazminatı uygulamasına yönelik bir değişiklik getirmemiştir. Kıdem Tazminatına Hak Kazanma
İşyerinde en az 1 yıl çalışmış olan işçilerin kıdem tazminatına hak kazanması için iş sözleşmesinin aşağıdaki nedenlerle sona ermesi şarttır.
a)İşveren tarafından İş Kanunu 25/II. maddesinde gösterilen sebepler dışında işçinin işten çıkarılması.
b)İşçinin İş Kanunu 24. maddesi uyarınca işi bırakması.
c)Muvazzaf askerlik hizmeti dolayısıyla işçinin işten ayrılması.
d)Yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı yahut toptan ödeme almak amacıyla işçinin işi bırakması.
e)Kadın işçinin evlendiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde kendi arzusu ile işten ayrılması.
f)İşçinin ölümü.
Kıdem Tazminatının Ödenmesi
İşçinin işe başladığı tarihten itibaren iş sözleşmesinin devamı süresince her geçen tam yıl için işverence işçiye 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenir
.Yargıtay 9.HD-E:2003/17016-K:2003/16733-T:09.10.2003Bir yıldan artan süreler için de aynı oran üzerinden ödeme yapılır.
İşçilerin kıdemleri, iş sözleşmesinin devam etmiş veya fasılalarla yeniden yenilenmiş olmasına bakılmaksızın aynı işverenin bir veya değişik işyerlerinde çalıştıkları süreler göz önüne alınarak hesaplanır.
İşyerlerinin devir veya intikali yahut herhangi bir suretle bir işverenden başka bir işverene geçmesi veya başka bir yere nakli halinde işçinin kıdemi, işyeri veya işyerlerindeki iş sözleşmesi sürelerinin toplamı üzerinden hesaplanır.
Aynı kıdem süresi için bir defadan fazla kıdem tazminatı veya ikramiye ödenmez. Kıdem tazminatının hesap-lanması son ücret üzerinden yapılır. Parça başı, akort, götürü veya yüzde usulü gibi ücretin sabit olmadığı hal-lerde son bir yıllık süre içinde ödenen ücretin o süre içinde çalışılan günlere bölünmesi suretiyle bulunacak ortalama ücret bu tazminatın hesabına esas tutulur.
Son bir yıl içinde işçi ücretine zam yapıldığı takdirde, tazminata esas ücret, işçinin işten ayrılma tarihi ile zammın yapıldığı tarih arasında alınan ücretin aynı süre içinde çalışılan günlere bölünmesi suretiyle hesaplanır.
Kıdem tazminatına esas giydirilmiş ücret belirlenirken, işçinin son bir yıl içindeki ücret ve diğer haklarının toplanarak 365'e bölünerek günlük miktarları bulunmalı ve hesaplama buna göre yapılmalıdır
.Yargıtay 9.HD-E:2006/01042-K:2006/21052-T:13.07.2006
Kıdem Tazminatına Dâhil Edilecek Ödemeler
Aile yardımı, ayakkabı bedeli, çıp-lak ücret, çocuk zammı, devamlı ödenen primler, eğitim yardımı, erzak yardımı, gıda yardımı, giyecek yardımı, havlu ve sabun yardımı (işyerinde kullanılacak ise tazminat hesabında dikkate alınmaz), kalifiyeni-telik zammı, kasa tazminatı, konut yardımı, mali sorumluluk tazminatı, sağlık yardımı, taşıt yardımı, temettü, unvan tazminatı, yakacak yardımı, yemek yardımı, yıpranma tazminatı.
Kıdem Tazminatına Dâhil Edilmeyecek Ödemeler
Askerlik yardımı, bayram harçlığı, bir defalık verilen ikramiyeler, devamlılık göstermeyen primler, doğal afet yardımı, doğum yardımı, evlen-me yardımı, fazla çalışma ücreti, genel tatil ücreti, hafta tatil ücreti, has-talık yardımı, iş arama yardımı, izin harçlığı, jestiyon ödemeleri, ölüm yardımı, seyahat primleri, teşvik ikramiyesi ve primleri, yıllık izin ücreti, yolluklar.
Kıdem Tazminat Tavanı
Kıdem tazminatının yıllık miktarı, Devlet Memurları Kanununa tabi en yüksek Devlet memuruna bir hizmet yılı için ödenecek azami emeklilik ikramiyesini aşamaz. Diğer bir ifadeyle kıdem tazminatının tavanı en yüksek devlet memuru için öngörülen azami emeklilik ikramiyesine bağlanmıştır. Kıdem tazminat tavanı 01.01.2011–30.06.2011 dönemi için 2.623, 23 TL’dir.
İşyeri Devrinde Kıdem Tazminatı Sorumluluğu
İşyerinin tamamının veya bir bölümünün hukuki bir işleme dayalı olarak başka birine devri, işyeri devri olarak tanımlanabilir. İşyeri devrinin esasları ve sonuçları 4857 sayılı İş Kanunu 6. maddesinde düzenlenmiştir. Sözü edilen hükümde, işyerinin veya bir bölümünün devrinde, devir tarihinde mevcut olan iş sözleşmelerinin bütün hak ve borçlarıyla devralan işverene geçeceği öngörülmüştür.
Devir tarihinden önce doğmuş ve devir tarihinde ödenmesi gereken borçlarda ise devreden işverenle dev-ralan işverenin birlikte sorumlu olduğu aynı yasanın üçüncü fıkrasında açıklanmış ve devreden işverenin sorumluluğunun devir tarihinden itibaren iki yıl süreyle sınırlı olduğu hükme bağlanmıştır.
İşyerinin devredildiği tarihe kadar doğmuş bulunan ücret, ikramiye, fazla çalışma, hafta tatili çalışması, bayram ve genel tatil ücretlerinden 4857 sayılı İş Kanunu 6.maddesi uyarınca devreden işveren ile devralan işveren müştereken müteselsilen sorumlu olup, devreden açısından bu süre devir tarihinden itibaren iki yıl süreyle sınırlıdır
.Yargıtay 9.HD-E:2007/15619-K:2008/07304-T:03.04.2008Diğer bir ifadeyle,
devreden işverenin kıdem tazminatından doğan sorumluluğu da devir tarihinden itibaren iki yıl ile sınırlıdır. İki yıldan sonra devreden işverenin yanında geçen hizmet sürelerine ilişkin kıdem tazminatından da devralan işveren sorumlu olacaktır.
Kapıcının Kıdem Tazminatında Sorumluluk
Ana taşınmazın bakımı, korunması, küçük çaptaki onarımı, ortak yerlerin bakımı, temizliği, bağımsız bölümlerde oturanların çarşı işlerinin görülmesi, güvenliklerinin sağlanma-sı, kaloriferin yakılması, bahçenin düzenlenmesi, bakımı ve benzeri hiz-metleri gören kişiye konut kapıcısı denir. Kapıcının çalıştığı konut ile bağımsız bölüm, ortak yerler, eklenti ve tesislerin tümü işyeridir.
Konut kapıcılarının işvereni konut malikleri ve ortaklarıdır
.Yargıtay 9.HD-E:2004/16611-K:2005/06799-T:03.03.2005Konut yöneticileri ise iş hukukundan kaynaklanan uyuşmazlıklarda işveren temsilcisidir.Yargıtay 9.HD-E:2003/20018-K:2004/08852-T:19.04.2004
4857 sayılı İş Kanunu’na göre evi satın alan kişi konut maliki olarak işveren durumundadır. İş Kanunu 6.maddesi kapsamında evi alan ile evi satan konut maliki kapıcının kıdem tazminatından birlikte sorumludurlar. Evi satan konut malikinin bu sorumluluğu iki yıl sonra ortadan kalkacaktır.
Örneğin: A şahsı 01.06.2011 tarihinde Beşiktaş/İstanbul’da apartman dairesi satın almıştır. Apartmanda 10 yıldır çalışan kapıcı vardır. Kapıcının kıdem tazminatından satın alan A şahsı ile apartman dairesini satan B şahsı birlikte sorumludur. Ancak satan B şahsının sorumluluğu 2 yıl sonra, 01.06.2013 tarihinde sona erecektir. Bu tarihten sonra kıdem tazminatının tamamından dairenin yeni sahibi A şahsı sorumlu olacaktır.
SONUÇ
Kapıcı çalıştıran apartman 4857 sayılı İş Kanunu anlamında bir işyeridir. Apartmanın işvereni ise konut malikleridir. Konut yöneticileri ise iş hukukundan kaynaklanan uyuşmazlıklarda işveren temsilcisidirler.
Apartman dairesinin satışı İş Kanunu 6.maddesi kapsamında işyeri devridir. Bu nedenle konutun satıldığı, diğer bir ifadeyle işyerinin devredildiği tarihe kadar kapıcının kıdem tazminatı ile birlikte doğmuş bulunan ücret, ikramiye, fazla çalışma, hafta tatili çalışması, bayram ve genel tatil ücretlerinden 4857 sayılı İş Kanunu 6.maddesi uyarınca devreden işveren (konutu satan) ile devralan (konutu alan) işveren müştereken müteselsilen sorumlu olup, devreden açısından bu süre devir tarihinden itibaren iki yıl süreyle sınırlıdır.
Kıdem tazminatı ile ilgili hususlar kamu düzeni ile ilgili olup hak etmeyen kimseye işverenin rızası ile de olsa kıdem tazminatı ödenemez
.Yargıtay 9.HD-E:2003/19197-K:2004/08296-T:12.04.2004İstifa ve işçinin neden olmaksızın ayrılması kıdem tazminatına hak kazandırmaz.Yargıtay 9.HD-E:2005/12277-K:2005/37913-T:05.12.2005Ücretsiz izinde geçen süreler kıdem tazminatı hesabında nazara alınamaz.Yargıtay 9.HD-E:2005/35516-K:2006/17346-T:15.06.2006Devamlılık arz etmeyen arızi ödemelerin ihbar ve kıdem tazminatlarına esas ücretlerin belirlenmesinde nazara alınması mümkün değildir.Yargıtay 9.HD-E:2004/14046-K:2005/04541-T:17.02.2005
Kadın işçiler evlendiği tarihten itibaren 1 yıl içerisinde iş sözleşmesini kendi arzuları ile sona erdirebilirler. İşe başladığı tarihten itibaren iş sözleşmesinin devamı süresince her geçen tam yıl için işverence kadın işçilere 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenecektir.
İşveren, 01.06.2011 tarihi itibarıyla aylık brüt 2.623, 23 TL olan kıdem tazminat tavanını aşan kısım için ödeme yapmak zorunda değildir
.Yargıtay 9.HD-E:2005/05470-K:2005/34907-T:27.10.2005Diğer bir ifadeyle 01.01.2011-30.06.2011 tarihleri arasında alınan brüt ücret 3.000, 5.000, 7.000 ve üzeri de olsa brüt 2.623, 23 TL üzerinden kıdem tazminatı ödenecektir.
Yaştan emeklilik için 3600 prim günü ve 15 yıllık sigortalılık süresini dolduran İş Kanuna tabi her işçi ilgili Sosyal Güvenlik Kurumu birimine başvurarak “kıdem tazminatı alabilir” yazısını almak ve işverene vermek şartıyla kıdem tazminatı alarak işten ayrılma hakkına sahiptir.
Cumhur Sinan ÖZDEMİR
Süryay Sürekli Yayınlar Ticaret ve Sanayi AŞ Diyaloğ Dergisi
