VERGİ HATASI VE ÇÖZÜM YOLLARI
1-GİRİŞ
Hata Kelime anlamı istemeyerek ve bilmeyerek yapılan yanlış, kusur, yanılma, yanılgı olarak tanımlanmaktadır. Devletin Kamu Giderlerini karşılayabilmek için Alınan vergiler kimi zaman fazla veya eksik alınmakla vergi mükellefi ile kanun uygulayıcısı arasında sorunlara sebebiyet vermektedir.
2-VERGİNİN TANIMI
Vergi, Devletin kamu hizmetlerini karşılamak amacıyla, kişilerden ve kuruluşlardan kanun yoluyla toplanan paralardır. Vergi, devlet ve diğer kamu kuruluşlarının, kamu hizmetlerinin finansmanını karşılamak üzere kişilerden zorla aldıkları paralardır. Vergi anayasamızda yer alan ve herkesin ödeme gücüne göre ödemekle yükümlü olduğu bir görevdir. Verginin zorla alınması anayasada yer almasından ve vatandaşlık görevi olmasından kaynaklanmaktır. Dolayısıyla kimsenin vergi ödememe gibi ya da ödeme konusunda direnme gibi bir tercihi söz konusu olamaz. Anayasamızın 73. maddesinde vergi ile ilgili tanımlama ve bu konu ile yetkili organlar açıkça ifade edilmektedir. Vergileme yetkisi devletindir ve egemenlik gücüne dayanarak devlet kişilerden vergi alır.
2.1-Vergi Hatası:
Vergi Usul Kanunun 116 maddesine göre vergiye müteallik hesaplarda veya vergilendirmede yapılan hatalar yüzünden haksız yere fazla veya eksik vergi istenmesi veya alınmasıdır. Denilmektedir. Bu tanımlamaya göre vergi hataları ya hesap hatası veya vergilendirme hatası biçiminde olmaktadır.
2.1.1 Hesap hataları
Verginin miktarını etkileyen maddi hatalardan veya verginin birden fazla istenmesi ya da alınmasından ortaya çıkmaktadır.
2.1.1.1 Matrah Hataları
Vergilendirme ile ilgili beyanname, tahakkuk fişi, ihbarname, tekalif cetveli ve kararlarda matraha ait rakamların veya indirimlerin eksik veya fazla gösterilmiş veya hesaplanmış olmasıdır.
Örneğin; Verilen gelir vergisi beyannamesinde gösterilen matrahtan mahsup edilmesi gereken geçmiş yıl zararları veya düşülmesi gereken şahıs ve bireysel emeklilik sigorta primlerinin düşülmemesi gibi yanlışlıklar matrahın fazla ya da eksik gösterilmesi sonucunu doğuran hatalardır Düzeltme konusu olacak matrah hatası, yalnızca yukarıda belirtilen belgelerde yapılan hataları kapsar. Bu belgelerin dayanağı olan defter ve belgelerdeki hatalar düzeltme konusuna girmez
2.1.1.2 vergi miktarında hata
Vergi nispet ve tarifelerinin yanlış uygulanması, mahsupların yapılmamış veya yanlış yapılmış olması birinci bentte yazılı vesikalarda verginin eksik veya fazla hesaplanmış veya gösterilmiş olmasıdır.
Örneğin; Tahakkuk fişi veya vergi/ceza ihbarnamesinde gösterilen
Örneğin: Tahakkuk fişi veya vergi/ceza ihbarnamesinde gösterilen matraha vergi tarifesinin yanlış uygulanması, ödenen geçici verginin mahsup edilmemesi veya ödenmeyen geçici verginin mahsup edilmesi sonucunda verginin eksik veya fazla tarh edilmesi durumunda vergi miktarındaki hata düzeltme yolu ile giderilir.
2.1.1.3 verginin mükerrer olması
Aynı vergi kanununun uygulanmasında belli bir vergilendirme dönemi için aynı matrah üzerinden bir defadan fazla vergi istenmesi veya alınmasıdır.
2.1.2 Vergilendirme hataları
2.1.2.1 yükümlülükte hata
Bir verginin asıl borçlusu yerine başka bir kişiden istenmesi veya alınmasıdır;
Örneğin; Aynı vergi dairesinin gelir vergisi yönünden aynı ad ve soyadını taşıyan iki mükellefi vardır. Ancak birisi basit usulde diğeri ise gerçek usulde vergilendirilmektedir. Gerçek usulde vergiye tabi olan mükellefin vergi borcunun basit usule tabi olan mükelleften istenilmesi mükellefin şahsında hatadır.
2.1.2.2 Mükellefiyette Hata
Açık olarak vergiye tabi olmayan veya vergiden muaf bulunan kimselerden vergi istenmesi veya alınmasıdır.
Örneğin; Veraset yoluyla mal intikal eden bir kişiden, mirası üç aylık
süre içinde reddetmesine rağmen veraset ve intikal vergisi istenmesi
mükellefiyette hatadır.
2.1.2.3 konuda hata
Açık olarak vergi mevzuuna girmeyen veya vergiden müstesna bulunan gelir, servet, madde, kıymet, evrak ve işlemler üzerinden vergi istenmesi veya alınmasıdır.
Örneğin; Elde edilen alacak faizlerine indirim oranı uygulandıktan sonra kalan tutar beyan sınırını aşmamasına rağmen gelir vergisine tabi tutulması konuda hatadır.
2.1.2.4 vergilendirme ve muafiyet döneminde hatadır.
Aranan verginin ilgili bulunduğu vergilendirme döneminin yanlış gösterilmiş veya süre itibariyle eksik veya fazla hesaplanmış olmasıdır
Örneğin; Her verginin kendi vergi kanununda belirtilen vergilendirme
dönemi vardır. Gelirin yanlış yılda vergilendirilmesi, 2011 yılına ait olup
2010 yılında peşin tahsil olunan kira bedellerinin ödemenin yapıldığı yıl
olan 2010 yılında vergilendirilmesi, vergilendirme ve muafiyet döneminde hatadır.
3-VERGİ HATALARININ DÜZELTİLMESİ
3.1 Hataların Meydana Çıkarılması
Vergi Usul kanunun 119 . maddesine göre Vergi hataları şu yollarla meydana çıkarılabilir:
1. İlgili memurun hatayı bulması veya görmesi ile;
2. Üst memurların yaptıkları incelemeler neticesinde hatanın görülmesi ile;
3. Hatanın teftiş sırasında meydana çıkarılması ile;
4. Hatanın vergi incelenmesi sırasında meydana çıkarılması ile;
5. Mükellefin müracaatı ile. Ortaya çıkabilmektedir.
3.2 Düzeltme Yetkisi ve Reddiyat
Vergi hatalarının düzeltilmesine, ilgili vergi dairesi müdürü karar verir. Bu hatalar düzeltme fişine dayanılarak düzeltilir. Hatanın mükellef aleyhine yapılmış olması halinde, fazla vergi aynı fişe dayanılarak terkin ve tahsil olunmuş ise mükellefe reddolunur. Düzeltme fişinin bir nüshası, reddedilecek miktarla müracaat edeceği muhasebe ve müracaat süresi zikredilmek suretiyle mükellefe tebliğ edilir. Mükellef tebliğ tarihinden başlayarak bir yıl içinde parasını geri almak üzere müracaat etmediği takdirde hakkı sakıt olur. Nakden veya mahsuben tahsil edilen ancak fazla veya yersiz olarak tahsil edildiği anlaşılan vergilerde ve kanunları gereğince mükelleflere yapılacak iade ve mahsup işlemlerinde, düzeltmeye dayanak teşkil edecek belgeler ile bu işlemlere ait usul ve esaslar Maliye Bakanlığınca belirlenir.
3.3 Re'sen Düzeltme
Vuk’nun 121. Maddesine göre idarece tereddüt edilmeyen açık ve mutlak vergi hataları re'sen düzeltilir. Kendi aleyhlerine düzeltme yapılan kimselerin düzeltmeye karşı vergi mahkemesinde dava açabilirler.
3.4 Düzeltme Talebi ve incelenmesi
Vuk’nun 122.göre Mükellefler, vergi muamelelerindeki hataların düzeltilmesini vergi dairesinden yazı ile isteyebilirler. Vuk 123. Maddesine göre de Vergi dairesinin ilgili servisi düzeltme talebini kendi mütalaasını da ilave ederek, düzeltme merciine gönderir. Düzeltme mercii talebi yerinde gördüğü takdirde, düzeltmenin yapılmasını emreder; yerinde görmediği takdirde, keyfiyet düzeltmeyi isteyene yazı ile tebliğ olunur.
3.5 Şikayet Yolu İle Müracaat
Vergi usul kanunun 124. Maddesine göre Vergi mahkemesinde dava açma süresi geçtikten sonra yaptıkları düzeltme talepleri reddolunanlar şikayet yolu ile Maliye Bakanlığına müracaat edebilirler. Bu madde gereğince il özel idare vergileri hakkında valiliğe ve belediye vergileri hakkında belediye başkanlığına müracaat edilir.
Şikayet yoluyla düzeltme talebi üzerine Maliye Bakanlığı mükellefin
düzeltme talebini değerlendirerek düzeltme yapılması gerektiği sonucuna
ulaşırsa, düzeltme işlemlerinin yapılması için ilgili Vergi Dairesi Başkanlığı’na
veya Defterdarlığa durumu yazı ile bildirir. Vergi hatasının düzeltilmesi sonucunda mükellefe iade edilmesi gereken bir tutarın ortaya çıkması halinde, düzeltmeye ilişkin düzeltme fişinin tebliğ tarihinden itibaren, mükellefin söz konusu tutarı almak için 1 yıl içinde müracaat etmesi gerekir. Aksi takdirde, bu hakkı ortadan kalkar ve böyle bir alacağı yok sayılır.
4-DÜZELTMENİN ŞUMULÜ
Vuk’nun 125. Maddesine göre Vergi mahkemesi, bölge idare mahkemesi ve Danıştaydan geçmiş olan muamelelerde vergi hataları bulunduğu takdirde, bu hatalar, yargı kararları kesinleşmiş olsa bile, evvelki maddelerde yazılı usul dairesinde düzeltilebilir. şu kadar ki; düzeltmenin yapılabilmesi için hatalar hakkında anılan yargı mercileri tarafından bir karar verilmemiş olması şarttır.
5-DÜZELTMEDE ZAMANAŞIMI
Vuk’ nun 126. Maddesine göre 114'üncü maddede yazılı zamanaşımı süresi dolduktan sonra meydana çıkarılan vergi hataları düzeltilemez. şu kadar ki, düzeltme zamanaşımı süresi:
a) Zamanaşımı süresinin son yılı içinde tarh ve tebliğ edilen vergilerde hatanın yapıldığı;
b) (2686 sayılı Kanunun 26'ncı maddesiyle değişen bent) İlan yolu ile tebliğ edilip vergi mahkemesinde dava konusu yapılmaksızın tahakkuk eden vergilerde mükellefe ödeme emrinin tebliğ edildiği;
c) (3239 sayılı Kanunun 11'inci maddesiyle eklenen bent) İhbarname ve ödeme emri ilan yoluyla tebliğ edilen vergilerde 6183 sayılı Kanuna göre haczin yapıldığı; Tarihten başlayarak bir yıldan aşağı olamaz.
6-DAVA AÇMA
Düzeltme talebi uygun görülmeyen hallerde durum mükellefe yazı ile tebliğ olunur. Düzeltme talebinin başvuru süresi 5 yıllık zamanaşımına tabi olmakla birlikte, düzeltme zamanaşımı süresi; Zamanaşımı süresinin son yılı içinde tarh ve tebliğ edilen vergilerde hatanın yapıldığı, Vergi Hatalarında Düzeltme İşlemleri İle Pişmanlık ve Islah Hükümlerinin Uygulanması ilan yolu ile tebliğ edilip vergi mahkemesinde dava konusu yapılmaksızın tahakkuk eden vergilerde mükellefe ödeme emrinin tebliğ edildiği, İhbarname ve ödeme emri ilan yoluyla tebliğ edilen vergilerde 6183sayılı Kanuna göre haczin yapıldığı, tarihten başlayarak 1 yıldan aşağı olamaz. 5 yıllık düzeltme başvuru süresi yukarıdaki hallerde 1 yıl daha uzamaktadır. Mükellefin düzeltme talebini vergi dairesinin reddetmesi yada 60 günlük süre içinde cevap vermemesi durumunda, mükellef şikayet yoluyla Maliye Bakanlığı’na başvurabilir. Bu kapsamda il özel idare vergileri hakkında valiliğe ve belediye vergileri hakkında belediye başkanlığına müracaat edilir. Mükelleflerin vergi/ceza ihbarnamesinin tebliğinden itibaren 30 günlük dava açma süresi geçmiş olsa dahi ilgili vergi dairesine düzeltme talebinde bulunma imkânı bulunmaktadır .Şikâyet dilekçesini takiben 60 günlük süre içinde Bakanlığın cevap vermemesi halinde istek reddedilmiş sayılır. İdarenin şikâyeti reddetmesi yada altmış günlük süre içinde cevap vermemesi halinde dava açma süresi içinde, konusuna göre İdare ve Vergi Mahkemelerine dava açılabilir.60 günlük süre içinde idarece verilen cevap kesin değilse, mükellef bu cevabı talebin reddi sayarak kesin cevabı beklemeden dava açabilir. Ancak bu durumda, bekleme süresi başvuru tarihinden itibaren 6 aylık hak düşürücü süreyi geçemez. Diğer taraftan mükellef kesin cevabı beklemeyi de tercih edebilir ve bu durumda kesin cevap verildiği tarihten itibaren 30 gün içinde vergi mahkemesinde dava açabilir
7-SONUÇ
Düzeltme, vergi hatalarının yargı mercilerine gidilmeksizin, hatanın ilgili vergi dairesince ortadan kaldırılmasına yönelik idari bir işlemdir. Düzeltme işlemi ancak bir vergi hatasının tespit edilmesi durumunda gerçekleştirilebilecektir. Vergi sistemi içinde idare ile vergi mükelleflerinin her zaman bir uzlaşma içinde olmaları beklenememektedir. Vergi uyuşmazlıkları adını verdiğimiz anlaşmazlıklar vergileme aşamalarında ortaya çıkabilmekte ve idare ve mükellef arasında sorunlar yaratmaktadır. Bu uyuşmazlık mükellef ile idare arasından anlayış farklılığı ya da görüş ayrılığı nedeniyle ortaya çıkmaktadır.
KAYNAKÇA
1-http://www.gib.gov.tr/fileadmin/beyannamerehberi/Vergi hatalari. pd
2-BAYRAKTAR Hande Tortop Vergi Hataları Ve Düzeltme Yolları Vergi Dünyası Dergisi Haziran 2011 Sayı:358 Sayfa 116
3- http://www.verginet.net/
4-Vergi Usul Kanunu
5-Şükrü Kızılot, Vergi İhtilafları ve Çözüm Yolları, Yaklaşım Yayınları, Ankara, 2003, s.36
Önder Özsoy
SMMM
info@onderozsoy.com
muhasebenet.net/
