Kıdem Tazminatı Fonu tartışması
Kıdem tazminatına ilişkin sıkıntıların yıllardır dile getirilmesi sebebiyle kıdem tazminatı için aynı işsizlik sigortasında olduğu gibi bir fon oluşturulması ve böylece kıdem tazminatı ödeme sorumluluğunun işverenden alınarak fona devri amaçlanmış bulunuyor. Bunun için bir taslak oluşturulmuştur.
Kıdem Tazminatı Fonu ile ilgili yasa tasarısında;
a) Bağlı oldukları kurum veya sandıklardan yaşlılık, emeklilik, malûllük aylığı bağlanması yahut toptan ödeme almak amacıyla hizmet akitlerini feshetmeleri halinde,
.
b) İşverence hizmet akdinin feshedilmesi durumunda işçinin hak kazandığı yaşlılık, emeklilik, malûllük aylığı veya toptan ödeme almak amacıyla ilgili kuruma veya sandığa başvurması halinde,
.
c) Adına en az 10 yıl fona prim ödenen işçinin isteği halinde,
.
d) İşçinin ölümü halinde kanuni mirasçıları kıdem tazminatına hak kazanacaklar.
Görüldüğü üzere Kıdem Tazminatı Fonu’ndan yararlanmak için hizmet akdinin emeklilik dolayısıyla veya 10 yıl sürenin dolması gerekmektedir. Bu sebeple işçinin 10 yıl dolmadan askere gitmesi, işten atılması veya ayrılması halinde kıdem tazminatı alamayacaktır.
.
Kıdem Tazminatı Fonu’ndan işçilere yapılacak ödeme, işçinin çalıştığı her yıl için bir aylık brüt ücret tutarında olacak. Bu bir aylık ücret, çalışılan son yılın ortalaması alınarak bulunacak. Hesaplamada alt limit asgari ücret (837 TL), üst limitse yine bugünkü kıdem tazminatı tavanı (2.731,65 TL) olacak. Hesaplama yönteminde şimdiki sistemdeki kıdem tazminatının hesaplama yöntemi uygulanacaktır.
* * *
KIDEM TAZMİNATI FONU’NUN İŞÇİ İÇİN OLUMLU VE OLUMSUZ YÖNLERİ
A- Olumlu yönleri:
* Aynı işsizlik sigortasında olduğu gibi işçi için fona kesinti yapıldığı sürece işçinin Kıdem Tazminatı Fonu’nda birikintisi olacak (6). Bu da işçinin fon ile ilgili kayıt içinde çalışmasını gerektirecek. Bu şekilde kayıt içinde çalışan yani fona işçi adına kesinti yapılması durumunda işçi kısa süreli işlerden de kıdem tazminatı için hak elde edecek.
.
* İşçi kıdem tazminatından yararlanmak için hizmet akdinin emeklilik dolayısıyla veya 10 yıl sürenin dolması gerekmektedir. Bu durumda işçinin 10 yıl dolduktan sonra işten neden ayrıldığının önemi olmayacak.
.
* İşçi diğer şartları taşıması halinde kıdem tazminatını işverenle muhatap olmadan doğrudan fondan alabilecek. Bu şekilde kıdem tazminatını kesinlikle alması halinde en az 10 yıl gibi bir süre birikmiş toplu bir miktar üzerinden kıdem tazminatı alacak.
.
* İşçi ile işveren arasındaki bağlayıcılığı sağlayan kıdem tazminatının fona aktarılması durumunda işçi ile işveren arasındaki bağlayıcılığın olması için işveren işçisine ücretlerin artırılması, sosyal haklar tanınması gibi yeni haklar sağlayacak.
B- Olumsuz yönleri:
* İşçi, 10 yıl dolmadan askere gitmesi, işten atılması veya ayrılması halinde kıdem tazminatı alamayacak. Bu durumda işçi yeni bir iş arama ile geçireceği işsizlik dönemlerinde gelir kaybını telafi edecek kıdem tazminatından mahrum kalacak.
* Yukarıda da belirtildiği üzere Kıdem Tazminatı Fonu’ndan yararlanacak işçi adına işveren tarafından muhakkak suretle ödeme yapılması gerektiği için işçinin kayıt dışı çalışması diğer bir ifade ile fona ödeme yapılmaması durumunda işçi fondan yararlanamayacak.
* * *
KIDEM TAZMİNATI FONU’NUN İŞVEREN İÇİN OLUMLU VE OLUMSUZ YÖNLERİ
A- Olumlu yönleri:
* Mevcut sistemde kıdem tazminatının işçiye ödenmesinden işveren sorumludur. Kıdem Tazminatı Fonu’nun uygulamaya konulması ile beraber işveren kıdem tazminatı ile muhatap olmayacak, işçi diğer şartları taşıması halinde kıdem tazminatını fondan alacak.
* Kıdem tazminatının fondan ödenecek olması sebebiyle işveren ile işçi arasındaki ilişkide kıdem tazminatının pazarlığı söz konusu olmayacak, çalıştırmak istemediği halde çok fazla kıdemi olduğu için işten çıkaramadığı işçisini işten çıkarabilecek.
* İşverenin kıdem tazminatı gibi bir yükten kurtulması durumunda kıdem tazminatı için ayıracağı kaynağı işyerini büyütmek, istihdamı artırmak vs. için kullanabilecek.
B- Olumsuz yönleri:
* Kıdem Tazminatı Fonu’nun kurulması neticesinde kıdem tazminatını fondan alacak olan işçi ile işveren arasındaki kıdem tazminatının sağladığı bağlılık yok olacak. Zira mevcut sistemde kıdemi fazla olan işçi kıdem tazminatı hakkının kaybolmaması için işten çıkmıyor ve kıdem tazminatını hak etmek istemektedir. Ancak fonun kurulması ile kıdem tazminatının bağlayıcılığı yok olacak.
* Kıdem tazminatının fona aktarılması sonucu kıdem tazminatı ile sağlanan bağlılığın yok olması halinde ise işyerlerindeki istikrar zedelenecek ve iş değiştirmeler artacak. Bu sebeple işçisini elinde tutmak isteyen işveren işçisine ücretlerin artırılması, sosyal haklar tanınması gibi yeni haklar sağlamak zorunda kalacak.
* Kıdem tazminatına aynı işsizlik sigortasında olduğu gibi Kıdem Tazminatı Fonu’na ödenecek kesinti işverene yeni bir yükümlülük daha ortaya çıkacak.
Kıdem Tazminatı Fonu’nun daha taslak aşamasında bu kadar çok tartışılıyor olması, olumlu ve olumsuz yönlerinin belirtiliyor olması yasalaşma öncesi taslağın olgunlaşmasını sağlayacak ve gerek işçi gerek işveren ve gerekse kurulacak olan fon açısından olumlu sonuçlar doğuracak.
Yaşar TAŞDEMİR
İTO Gazetesi