Belediye Şirketlerinin Sayıştay Tarafından Yapılacak Düzenlilik Denetimi İçeriği Nasıl Olacak
1. GİRİŞ
Düzenlilik denetimi; belediye şirketlerinin hesap ve işlemleri ile yıl sonu mali rapor ve tablolarının güvenilirliği ve doğruluğu hakkında görüş bildirilmesi, belediye şirketlerinin gelir, gider ve mallarına ilişkin hesap ve işlemlerinin kanunlara ve diğer hukuki düzenlemelere uygun olup olmadığının tespiti ve mali yönetim ve iç kontrol sistemlerinin değerlendirilmesidir.
Belediye Şirketlerinin hesap ve işlemleri ile yıl sonu mali rapor ve tablolarının güvenilirliği ve doğruluğu hakkında görüş bildirilmesi ile mali yönetim ve iç kontrol sistemlerinin değerlendirilmesine ilişkin yürütülecek çalışmalar mali denetimi; gelir, gider ve mal hesapları ile bunlara ilişkin hesap ve işlemlerinin tabi oldukları kanun, yönetmelik, ana sözleşme, yönetim yönergesi gibi düzenlemelere uygun olup olmadığının tespitine ilişkin yürütülecek çalışmalar ise uygunluk denetimini içermektedir.
.
2. BELEDİYE ŞİRKETLERİNİN SAYIŞTAY TARAFINDAN DENETLENMESİNDE AMAÇ NEDİR
Sayıştay tarafından belediye şirketlerine yapılacak düzenlilik denetiminin amacı;
1. Belediye Şirketlerinin hesap ve işlemleri ile mali rapor ve tablolarının, mali raporlama standartları doğrultusunda denetlenen şirketin mali durumunu ve faaliyet sonuçlarını tüm önemli yönleriyle doğru ve güvenilir bir biçimde gösterip göstermediği,
2. Belediye Şirketlerinin gelir, gider, mal ile diğer hesap ve işlemlerinin kanunlara ve diğer hukuki düzenlemelere uygun olup olmadığı,
hakkında denetim görüşü oluşturmak, mali yönetim ve iç kontrol sistemlerini değerlendirmek, kanun ve diğer hukuki düzenlemelere aykırı işlemleri ve sebep olunan kamu zararlarını tespit etmektir.
.
3. BELEDİYE ŞİRKETLERİ DENETİM GÖRÜŞÜ OLUŞTURULURKEN
MAKUL GÜVENCE NEDİR
Düzenlilik denetiminde denetim görüşü makul güvence elde edilmesi halinde oluşturulur. Makul güvence yeterli ve uygun denetim kanıtlarını toplamak suretiyle aşağıdaki unsurlara ilişkin olarak elde edilir;
1. Mali rapor ve tabloların şekil ve içerik açısından öngörülen mali raporlama sistemine uygunluğu,
2. Mali rapor ve tablolarda yer alan rakamların şirkete ilişkin tüm işlemleri içerecek şekilde doğru ve güvenilir olduğu,
3. Şirketin tahsis edilen kamu kaynaklarının yetkili organca öngörülen amaçlara ve hizmetlere harcandığı,
4. Gelir, gider ve mallara ilişkin hesap ve işlemlerin kanun ve diğer hukuki düzenlemelere uygun olarak yapıldığı.
Makul güvence, denetçinin, bir bütün olarak mali rapor ve tablolar ile bunların dayanağı olan işlemlerin “önemli” hata içermediği sonucuna ulaşması için gerekli denetim kanıtı elde etmesi ile ilgili bir kavramdır. Makul güvence tüm düzenlilik denetimi süreci ile ilgilidir. Denetimde denetçinin bütün hataları ortaya çıkarmasını etkileyebilecek sınırlılıklar mevcut olduğu için denetçi mutlak güvence elde edemez. Bu sınırlılıklar aşağıdaki nedenlerden kaynaklanabilir:
1. Denetimin doğası gereği teste dayalı olması,
2. İç kontrolün yapısal sınırlılıkları (denetlenen şirketin bilgi saklaması ),
3. Denetim kanıtlarının niteliği itibari ile yoruma açık olması,
4. Denetçi tarafından denetim görüşü oluşturmak için yürütülmekte olan işlerin mesleki kanaat kullanmayı gerektirmesi.
Yukarıda açıklanan sınırlılıklardan dolayı, mutlak güvence ulaşılabilir olmadığından düzenlilik denetimi mali rapor ve tablolar ile bunların dayanağını teşkil eden işlemlerin yüzde yüz hata içermediğini garanti etmez. Uluslar arası denetim standartlarına göre yürütülecek bir denetimde makul güvencenin %95 oranında bir güvenceye tekabül ettiği kabul edilmektedir.
.
4. BELEDİYE ŞİRKETLERİNİN SAYIŞTAYCA DENETİMİN HEDEFİ NEDİR
Düzenlik denetiminin hedefi denetlenen şirketin mali rapor ve tablolarında ve bunları oluşturan hesap ve işlemlerde açıkça veya zımnen ifade edilen beyanların doğruluğu, güvenilirliği ve uygunluğunun denetçi tarafından test edilmesidir. Denetim hedefleri,
- denetlenen şirketin varlık ve kaynak hesaplarına,
- gelir ve gider hesaplarına,
- ve mali tabloların sunumu ve dipnotlarına
ilişkin olmak üzereüç grupta ele alınmaktadır.
Tamlık, doğruluk, gerçekleşme, uygunluk, sınıflandırma, mevcudiyet, aidiyet ve değerleme şeklinde sayılabilecek bu hedeflere yönelik olarak yürütülecek denetim prosedürleri ile gerek mali rapor ve tablolarda ve gerekse bunların dayanağını oluşturan işlemlerde açık ya da zımnen ifade edilen beyanlar test edilerek bunların doğruluğu, güvenilirliği ve uygunluğuna ilişkin denetim kanaati oluşturulması hedeflenir. Düzenlilik denetimi bu üç gruptaki denetim hedeflerinin tümünün test edilmesini kapsamaktadır.
5. BELEDİYE ŞİRKETLERİNDE DÜZENLİLİK DENETİMİNİN FAYDALARI NELERDİR
Belediye şirketlerinde Sayıştay tarafından yapılacak Düzenlilik denetimleri kurumsal faydaları;
1. Mali kayıtların incelenmesi ve değerlendirilmesi ve mali rapor ve tablolar hakkında görüş bildirilmesi dâhil olmak üzere belediye şirketlerinin hesap verme sorumluluğunun gerçekleşmesine katkı sağlar.
2. Belediye şirketlerinin tabi oldukları kanun ve diğer hukuki düzenlemelere uygunluğun değerlendirilmesi dâhil olmak üzere mali sistemlerin ve işlemlerin denetlenmesini sağlar.
3. İç kontrol ve iç denetim fonksiyonlarını değerlendirir.
4. Denetim sonuçlarının raporlanmasına imkân sağlar.
5. Mali denetim ve uygunluk denetiminin cari yıl esası ile kamu idaresi temelinde birlikte yürütülmesi şeklinde icra edilir. Ancak gerektiğinde denetimlerin konu, sektör, faaliyet ve proje bazlı olarak birden fazla yılı ve birden fazla şirketi kapsayacak şekilde yürütülmesine de imkân sağlar.
6. Uluslararası Denetim Standartlarına (UDS) uygun olarak yürütülmesini sağlar.
7. İş ve işlemlerin Risk odaklı ve sistem tabanlı olarak yürütülmesini sağlar.
.
6.BELEDİYE ŞİRKETLERİNİN SAYIŞTAYCA DÜZENLİLİK DENETİMİNİN
KAYNAKLARI NELERDİR
1. Mali Rapor ve Tablolar: Denetlenen şirkete tabi olduğu muhasebe sistemi ve hesap planına göre tutmak ve hazırlamakla mükellef olduğu defter, cetvel, tablo, tutanak vb. belgeler. Örneğin yevmiye defteri, mizan cetveli, bilanço, gelir-gider tabloları, taşınır sayım cetvelleri, kasa ve banka sayım tutanakları, yardımcı defterler vb.
2. Plan, Bütçe ve Programlar: Şirket bütçesi, stratejik planı, performans programı, iş programları, şirketçe hazırlanan yönerge, talimat vb. belgeler.
3. Gelir, Gider ve Mal kalemlerine ilişkin Belgeler: Denetlenen şirketin faaliyetlerini yansıtan her türlü kanıtlayıcı belge. Örneğin giderlerin ödenmesine, avans ve mahsup işlemlerine, gelirlerin tahakkuk ve tahsiline, malların saklanması ile kullanım ve tüketimine ilişkin şirket tarafından düzenlenen belgeler ile diğer kanıtlayıcı belgeler vb.
4. Sözleşme ve Anlaşma Hükümleri: Her türlü sözleşme, anlaşma vs. ilişkin belgeler. Örneğin, ihale işlem dosyaları, taahhüt kartları, yapım işlerine ilişkin hakediş vb. belgeler.
5. Dış Teyide ilişkin Belgeler: Şirketin işlemlerini etkileyen belirli konular hakkında üçüncü kişilerden elde edilen belgeler. Örneğin banka mutabakatları, tapu ve nüfus kayıtları vb.
6. Diğer Çalışmalar: iç denetçiler, bağımsız dış denetçiler, diğer denetim elemanları ile uzmanların çalışmaları vb.
7. İlgili Taraf işlemleri:Şirketin ilgili taraflarla (şirket tarafından kontrol edilen veya onu kontrol eden kurum veya da bağlı birimler; şirket üzerinde etkisi olup dolaylı veya doğrudan bir çıkarı bulunanlar ile bunların yakın aile üyeleri; kilit yönetim personeli veya bunların yakın aile üyeleri) gerçekleştirdiği işlemlere ilişkin belgeler.
8. Şirket Tarafından Üretilen Diğer Bilgi ve Belgeler: Şirket yönetimi tarafından hazırlanan raporlar, yıllık faaliyet raporları, insan kaynaklarına ilişkin veriler, yatırım planları vb.
9. Yazılı ve Sözlü Bilgiler: Denetime ilişkin olarak gerek şirket yönetici ve çalışanlarından, gerekse üçüncü şahıslarla yapılan görüşmelerden elde edilen yazılı ve sözlü bilgiler.
10. Diğer Kaynaklar: Denetime ilişkin olarak elde edilen diğer bilgi ve belgeler: Örneğin yazılı ve görsel basında yer alan haber, yazı ve benzeri bilgiler ile gelen ihbarlar vs.
.
7. BELEDİYE ŞİRKETLERİNDE DENETİM PROSEDÜRLERİ VE
TOPLAMA TEKNİKLERİ
Denetim prosedürleri denetim görevi süresince, denetim kanıtı elde etmeye yönelik izlenecek yol ve yöntemleri gösterir. Bu prosedürler denetimin farklı aşamalarında birlikte ya da tek başına uygulanabilir. Denetim prosedürleri; Kontrol Testleri, Analitik Prosedürler ve Doğrudan Maddi Doğrulama Prosedürlerinden oluşur.
Kontrol testleri, denetlenen şirketin muhasebe ve iç kontrol sistemlerinin, mali tablolarda önemli hata oluşmasını önleyecek şekilde kurulup kurulmadığına ve etkin olarak işleyip işlemediğine ilişkin denetim kanıtı elde etmek amacıyla test edilmesidir.
Analitik prosedürler, mali ve mali olmayan verilerin, kendi içinde ve diğer verilerle aralarındaki rasyonel ilişkilere dayanarak mali bilgilerin değerlendirilmesini ifade eder.
Doğrudan maddi doğrulama prosedürleri, denetçi tarafından işlemlerin ve hesapların tamlığı, geçerliliği, doğruluğu ve uygunluğuna ilişkin olarak gerçekleştirilen denetim süreçlerini kapsar ve mali rapor ve tablolara yansıyabilecek önemli hataları ortaya çıkarmak üzere denetim kanıtları elde etmek için hesap ve işlemler üzerinde yapılan detaylı incelemeleri ifade eder.
Denetçi, denetim prosedürlerini uygularken aşağıda sayılan kanıt toplama tekniklerinden birini ya da bir kaçını kullanarak denetim kanıtı elde eder.
Kayıt ve Belgelerin incelenmesi, kayıt veya belgelerin, kâğıt üzerinde yazılı ya da elektronik ortamda veya başka şekillerde ve şirket içinde veya dışında üretilmiş olup olmadığına bakılmaksızın denetimini kapsar.
Fiili-Fiziki inceleme, maddi varlıkların ve sözleşme taahhütlerinin fiziki denetimini içerir. Örneğin, yerinde tespit, sayım vb. incelemeler.
Gözlem, başkaları tarafından uygulanan süreç veya işlemlerin izlenmesini ve gözlemlenmesini ifade eder.
Yazılı veya Sözlü Bilgi Alma, şirket içinden ya da dışından bilgi sahibi olan kişilerden bilgi edinmeyi ifade eder.
Karşılaştırma, işlemlerin doğruluğunu araştırmak üzere yapılan kıyas, çapraz inceleme ve benzeri çalışmaları ifade eder.
Teyit, şirket kayıtlarında yer alan bilgilerin doğrulanması için yapılan incelemeleri içerir. Örneğin banka hesabı kayıtları ile ilgili bankalarda yer alan kayıtların teyidi.
Yeniden Hesaplama, mali tablolara kaynak teşkil eden belge ve kayıtların matematiksel doğruluğunun kontrol edilmesidir.
Yeniden Uygulama, şirketin iç kontrol sistemlerince yerine getirilen süreç ya da kontrol mekanizmalarının, şirketten bağımsız bir şekilde, karşılaştırma amacı ile denetçi tarafından bizzat yerine getirilmesini ifade eder.
Bilgisayar Destekli Denetim Teknikleri (BDDT); Bilgisayar teknolojisinin sunduğu imkânların denetimde kullanılması amacıyla geliştirilmiş teknikleri ifade eder .
8. SAYIŞTAYCA BELEDİYE ŞİRKETLERİNDE YAPILACAK DENETİM
SONUCUNDA DÜZENLENECEK RAPORLAR NELERDİR
Sayıştay denetçilerinin yaptıkları Düzenlilik denetimleri sonucunda aşağıdaki raporlar düzenlenir.
· Denetim Raporu
· Yargılamaya Esas Rapor
Denetim raporları, ilgili kamu idaresi itibariyle TBMM’ye sunulmak üzere düzenlenecek denetim genel değerlendirme raporunun eki olarak hazırlanır ve denetlenen kamu idaresinin bir yıllık mali işlemleri hakkında Sayıştay’ın denetim görüşünü içerir. Değerlendirme raporunda yer alan denetim bulgularına ilişkin olarak denetlenen şirketin görüşü alınır.
Yargılamaya esas raporlar ise tespit edilen kamu zararlarına ilişkin olarak mali yıl sonu itibariyle hazırlanır ve yargılanmak üzere Sayıştay Başkanlığa sunulur.
Abdullah EKİNCİ
SMMM
abdullahekinci25@gmail.com
kaynak : http://muhasebenet.net/haber.php?haber_id=573
