Avrupa ve Türkiye’de kıdem tazminatı
ÜLKEMİZDE çalışma hayatı üzerinde tartışılan ve gündemi en fazla meşgul eden konulardan birisi de kıdem tazminatı. Kıdem tazminatının ülkemiz ve örnek Avrupa ülkeleri açısından ele alıp mukayese edelim ve haklarınızı göz önüne serelim istedik. Türkiye’de kıdem tazminatı işsiz kalan veya emekli olma aşamasında işçilerin güvencesini oluşturan bir hak. Pek tabi ki bu hak verilirken kimleri kapsadığı, hangi şartlarda verildiği, miktarı ve verilmediğinde hangi yollar izleneceği iş kanunumuzda belirtilmiştir. Bu hakkın ülkemizde de olduğunu, işçileri kapsadığını, işçinin kusuru dışında iş akdi fesh olduğunda ve emekli koşulları oluştuğunda verilir iken son alınan brüt ücretin çalışılan yılla çarpılmak suretiyle ödendiğini bilmemizde fayda bulunmaktadır.
Hangi ülkelerde sosyal güvenceler var?
İş güvencesine yönelik ülkelerin kendine özgü uygulama ve mevzuat farklılıkları bulunmakta. Ülkelerdeki uygulamaları tasniflemek suretiyle genel bir bilgi aşağıda belirttiğimiz şekildedir. Kıdem tazminatı olmayan başka bir deyişle kanun ile düzenlenmeyen ülke sayısı 22. Kıdem tazminatı + iş güvencesi + işsizlik sigortası uygulanan ülke sayısı 12. Kıdem tazminatı fonu uygulayan ülke sayısı ise 4. Kıdem tazminatı + iş güvencesi + işsizlik sigortası + işsizlik yardımı uygulanan ülke sayısı 5 olup, dünyada ağırlıklı olarak kıdem tazminatı uygulanmaktadır.
Ülkelere göre kıdem tazminatı
Avrupalı Türkler olarak çalıştığınız ülkelerde uygulamanın ne şekilde olduğu ülkelere göre değişiklik arz etmektedir.
İsviçre: Kıdem tazminatına ilişkin kanunlarda zorunlu uygulama bulunmakta. Ancak, 50 yaşında aynı işverenin yanında 20 yıl çalışanlara en fazla 2 aylık kıdem ödenebilmektedir.
İngiltere: Aynı işyerinde en az iki yıl çalışma şartı, işin tasfiye olması, işyerinin kapanması durumunda ödenmektedir. Ödeme miktarları kişinin yaşına bağlı olarak değişmektedir. 41 yaş, her yıl için 1.5 haftalık ücret, 22 yaşından küçükler için yarım haftalık ücret ödenir. Danimarka: Hizmet sektöründe çalışanlara yönelik yasa düzenlenmiştir. 12, 15, 18 yıllık çalışanlara 1, 2 ve 3 aylık ücretleri tutarında ödeme yapılmaktadır. İşçiler için toplu iş sözleşmeleri ile kıdem tazminatı düzenlenebilmekte.İş mevzuatı buna cevaz vermektedir.
Hollanda: Zorunlu kıdem tazminatı uygulaması bulunmamaktadır. Ancak, mahkeme kararı ile ödeme yapılmaktadır. 1996 yılı bölge mahkemeleri birliği tarafından geliştirilen tavsiye formülüne göre kıdem hizmet yılına göre çarpan etkisi kullanılarak birkaç aylık ücrete sabitlenmiştir. Örneğin; 40 yaşın altındaki işçiye her hizmet yılı için 1 aylık ücret tutarında tazminat ödenmektedir.
İspanya: İş sözleşmesinin haklı ve haksız nedenle feshinde tazminat miktarı değişmektedir. Haklı nedenle fesihte her hizmet yılı için 20 günlük, haksız nedenle fesihte 45 günlük ücret tutarında ödeme yapılmaktadır. Avusturya: 2003 yılında güvenceli esneklik uygulamaları getirilmiş olup, oluşturulan kıdem tazminatı fonuna işverenler işçi ücretinin yaklaşık yüzde 1.53’ü kadar prim ödemek zorundadır. Yeni sistemle 3 yıllık katkısı olan bir işçi fondan tazminat alma veya emeklilik dönemine ilişkin tasarruf etme tercihleri arasında seçim yapabilmektedir.
Yunanistan: Hizmet yılı, çalışanın beyaz (memur) veya mavi(işçi) yakalı olmasına göre değişir. Örneğin; beyaz yakalı ve 2 aydan 1 yıla kadar çalışanlara 1 aylık ücreti, iki aydan bir yıla kadar hizmeti olan mavi yakalılar için ise 5 günlük ücreti tutarında tazminat ödenmek zorundadır.
Hasan KARAHALİLOĞLU
Sabah Avrupa