Nihai Tüketiciye Satılan Malın Geri Alınması ve İndirim Uygulamasında Belge Düzeni ve KDV Uygulaması
1-Giriş
.
Ticari Hayatta tüketicilere satılan ürünler geri alınabilmekte ve ücret tüketiciye iade edilmekte veya taksitli ürün satımında tüketicinin erken ödemesi halinde tüketiciye bir indirim yapılmakta ve tüketici ödeyeceği parayı eksik ödemektedir. Ticari hayatta sık sık karşılaşmamız hasebiyle bu tür durumlarda hangi belgenin düzenleneceği ve Katma Değer Vergisi yönünden nasıl bir uygulama yapılacağını irdelemeye çalışacağız.
.
2-Belge Kavramı
.
İşletmenin varlıkları ve kaynakları üzerinde değişme yaratan ve para ile ifade edilen mali nitelikli işlemlere ait bilgileri; kaydetmek, sınıflandırmak, özetlemek, analiz etmek ve yorumlamak suretiyle ilgili kişi ve kurumlara raporlar halinde sunan bilgi sistemine muhasebe denir. Muhasebe kayıtlarının gerçek durumu yansıtan ve usulüne uygun olarak düzenlenmiş. objektif belgelere dayandırılması gerekir. Belge kısaca; Gerçekleşen bir işlemi kişi, yer ,zaman, nitelik ve nicelik gibi açılardan saptayan, kanıtlayan, yazılı bir nesnedir. Muhasebede yapılan her kayıt yazılı bir belgeye dayanmak zorundadır. Çünkü belgesiz muhasebe olmaz. Belge muhasebenin temel taşıdır. İşletmeler nihai tüketiciden mal iade alımı ve tüketiciye indirim uygulamasında gider pusulası düzenlemesi gerekmektedir.
.
3-Gider Pusulası Tanımı:
.
Gider Pusulası 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 234 üncü maddesinde, birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenlerle defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabının ve çiftçilerin vergiden muaf esnafa; yaptırdıkları işler veya onlardan satın aldıkları emtia için tanzim edip işi yapana veya emtiayı satana imza ettirecekleri belgedir. Düzenlenen bu gider pusulası vergiden muaf esnaf tarafından verilmiş fatura hükmündedir.
.
4- Gider Pusulasının unsurları;
4-1 – Gider pusulalarında, işin mahiyeti, cinsi, adedi, fiyatı, tutarı, toplamı, tevkif edilen vergi oranı ve net tutarı; işi yaptıran ile yapanın veya emtiayı satın alan ile satanın adlarıyla soyadları (Tüzel kişilerde ünvanları) adresleri, varsa vergi dairesi ve hesap numarası, seri ve müteselsil sıra numarası ve düzenleme tarihine ilişkin bilgilere yer verilecektir.
4-2 – Gider pusulası, mükellefler tarafından Anlaşmalı matbaalara bastırılacak veya notere tasdik ettirilecektir. Gider pusulasının Anlaşmalı matbaalarda bastırılması ve kullanılmasında "Vergi Usul Kanunu uyarınca Vergi Mükellefleri Tarafından Kullanılan Belgelerin Basım ve Dağıtımı Hakkında Yönetmelik" hükümlerine uyulacaktır.
4-3 – Gider pusulası en az iki örnek olarak düzenlenecektir. En az iki örnek düzenlenmeyen ve yukarıda bilgileri eksik olan gider pusulası hiç düzenlenmemiş sayılacaktır.
4-4 – Düzenlenen gider pusulalarının ilk örneği işi yapana veya malı Satana verilecek, ikinci örneği ise düzenleyen tarafından saklanacaktır.
.
5-Niha Tüketiciden mal iade alımı:
54 Seri No’lu Katma Değer Vergisi Genel Tebliğine Göre konu şu şekilde irdelenmektedir.
.
Tüketiciler tarafından malların iade edilip bedellerinin geri verilmesinin istendiği durumlarda, satıcı tarafından ödenen bedellerin katma değer vergisi dahil tutarları tüketiciye iade edilecektir. Satıcılar işlemlerinin düzeltilmesi için iade edilen mal nedeniyle gider makbuzu düzenleyecekler ve tüketiciden iade edilen mala ait fatura ve benzeri belgeyi bu makbuz ekinde geri alacaklardır. Gider makbuzunda iade edilen malın katma değer vergisi satış bedelinden ayrı gösterilecek ve bu miktar indirim konusu yapılmak suretiyle işlem düzeltilecektir. İade edilen malın yerine aynı veya başka bir malın verildiği durumlarda ise, satıcı tarafından yukarıda sözü edilen işlemlerin yanı sıra bu defa verilen yeni mal için fatura ve benzeri belge düzenleneceği tabiidir. Dolayısıyla iade edilen malların yerine verilen yeni malların değerleri dikkate alınarak belge düzenleneceğinden, iade edilen mallar ile yeni verilen mallar arasında değer farkının olup olmaması düzeltme işlemini etkilemeyecektir.
.
3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun 24/c maddesinde, vade farkı fiyat farkı, faiz, prim gibi çeşitli gelirler ile servis ve benzer adlar altında sağlanan her türlü menfaat, hizmet ve değerlerin katma değer vergisi matrahına dahil olduğu hükme bağlanmıştır.
Buna göre, taksitli olarak yapılan satışlarda vade farkı ve faiz dahil toplam tutar üzerinden hesaplanan katma değer vergisinin malın teslimi anında beyan edilip ödenmesi gerekmektedir.
.
Ancak, tüketicinin taksitlerini zamanından önce ödemek suretiyle faizde bir indirime gidilmesi halinde ise, indirilen faiz ve bu faize ait katma değer vergisi satıcı tarafından alıcıya iade edilecek ve yukarıda yer alan esaslar çerçevesinde işlem yapılacaktır.
.
3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun 2. maddesinde teslim, bir mal üzerindeki tasarruf hakkına malik veya onun adına hareket edenlerce, alıcıya veya adına hareket edenlere devredilmesi şeklinde tanımlanmıştır. Aynı Kanunun 10/a maddesinde ise, mal teslimi ve hizmet ifası hallerinde vergiyi doğuran olayın, malın teslimi veya hizmetin ifası anında meydana geleceği hükme bağlanmıştır. Buna göre, kapıdan yapılan satışlarda mallar üzerindeki tasarruf hakkı tecrübe ve muayene sonucu devredileceğinden, bu kapsamdaki satışlara ait katma değer vergisinin, tecrübe ve muayene sonucu tesliminin yapıldığı vergilendirme döneminde beyan edilip ödenmesi gerekmektedir.
.
01.08.2008 Tarihli 385 sıra nolu vergi usul kanunu tebliğine göre tüketiciye satılan malın iadesi ile ilgili bölüm şu şekilde açıklanmıştır;
Vergi Usul Kanununun 234 üncü maddesi uyarınca, birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenlerle defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabı ve çiftçilerin vergiden muaf esnafa yaptırdıkları işler veya onlardan satın aldıkları emtia için tanzim edip işi yapana veya emtiayı satana imza ettirecekleri gider pusulası vergiden muaf esnaf tarafından verilmiş fatura hükmündedir.
.
Sadece kapıdan ve mesafeli sözleşmeler düzenlenerek yapılan satışlara ilişkin iade işlemleri için Vergi Usul Kanununun mükerrer 257 nci maddesinin Bakanlığımıza verdiği yetkiye istinaden iade bölümünün yer alacağı bir faturanın düzenlenmesi ve en az iki örneğinin müşteriye malla beraber gönderilmesi uygun görülmüştür.
.
Söz konusu faturanın alt kısmına açılacak iade bölümünde;
- Malı iade edenin adı soyadı, adresi, imzası
- İade edilen mala ilişkin cins, miktar, birim fiyat ve tutar yer alacaktır.
Bu şekilde düzenlenen fatura malla beraber müşteriye gönderildiğinde müşteri malı iade etmek isterse iadeye ilişkin bölümü dolduracak ve iki örnek olan faturanın bir örneğini mal ile birlikte malı satana geri gönderecek, bir örneği kendinde kalacaktır. Denilmektedir
6-Erken Ödeme İskontosu
Erken ödeme nedeniyle yapılan ıskontolara genellikle taksitli satışlarda rastlanılmakta olup, alıcının mal bedelini öngörülen vadeden önce ödemesine bağlı bir iskonto yapılması halinde iskonto tutarı kadar vergi matrahında bir değişiklik meydana gelmekte ve bu durum düzeltmeyi gerektirmektedir. Alıcının KDV Mükellefi olmaması halinde; Satıcı tarafından gider pusulası düzenlenmek suretiyle iade edilecektir. Bu durumda satıcı tarafından tüketiciye faiz indirimi ve bu indirim üzerinden hesaplanan KDV tutarı iade edilecektir. Satıcı alıcıya iade ettiği vergiyi indirim konusu yapacaktır.(1)
.
(1) - YMM Nuri DEĞER Yaklaşım Dergisi Sayı 226 Sayfa 25
.
7-SONUÇ
Muhasebede yapılan her kayıt yazılı bir belgeye dayanmak zorundadır. Çünkü belgesiz muhasebe olmaz. Belge muhasebenin temel taşıdır. Mükelleflerin Vergi mükellefiyeti olmayan (nihai tüketici) kişiden alınan mal iadesi ve indirim için gider pusulası düzenlenmesi yeterli olup; herhangi bir vergi tevkifatı yapmasına gerek olmayıp gider pusulasına yazmış olduğu Kat Değer Vergisini İndirim konusu yapması mümkündür
.
Kaynakça:
1-54 Seri No’lu Katma Değer Vergisi Genel Tebliği
2- YMM Nuri DEĞER Yaklaşım Dergisi
3-Vergi Usul Kanunu
4 01.08.2008 Tarihli 385 sıra nolu vergi usul kanunu tebliği