Yeni TTK yürürlüğe giremeden eskidi! Yeni Türk Ticaret Kanunu’nun yürürlüğe girmesine sayılı günler kalmışken, iş dünyasının ve sivil toplum kuruluşlarının tepkileri dikkate alınarak, bazı maddelerin değiştirilmesini, bazı maddelerin de yürürlüğe giriş sürelerinin ertelenmesini öngören kapsamlı bir değişiklik paketi Meclise gönderildi.
İş dünyası ve sivil toplum kuruluşları çekincelerini kanunun yazımı aşamasında bildiremez miydi? Önerilerini daha en başında komisyona iletemez miydi? Şüphesiz evet. Ama nedense bizde kanunların hikmetinden sual olunmaz merciler tarafından keyfe keder yazıldığı varsayılıyor. Böyle olunca da toplum olarak vakti zamanında harcamamız gereken enerjiyi her iş olup bittikten sonra sergiliyoruz.
Nitekim, yeni TTK ilk kabul edildiğinde gelen tepkiler daha cılızdı. “Yetmez ama evet” yaklaşımı daha hakimdi. Süreç ilerleyip iş ciddiye bindikçe yeni TTK’nın ne denli uygulanamaz olduğu daha bir ayyuka çıktı sanki.
İtirazlar nelerdi?
İnternet sitesi kurma yükümlülüğü ve şirket finansal bilgilerinin internet sayfasına koyma zorunluluğu; ortakların şirketten borçlanmasına getirilen yasaklama; bağımsız denetimin ölçek ayrımı yapılmadan tüm şirketler için zorunlu olması; denetçilerin, denetledikleri şirketlere karşı sorumlulukları, denetim kuralları ve denetçilerin yetkileri; kanuna aykırı fiilere öngörülen hapis cezaları; işletme belgelerinde yer alaması öngörülen bilgilerin fazlalığı en çok itiraz edilen düzenlemelerdi.
Değişiklik tasarısı
TC Gümrük ve Ticaret Bakanı Hayati Yazıcı tarafından geçen günlerde yapılan basın toplantısında, 44 maddeden oluşan değişiklik paketinin TBMM'ye sevk edildiği açıklandı.
Değişiklik öngörülen hususların hali hazırda sıkıntı yaşanan alanlar olduğu görülüyor. Meclisteki görüşmeler sırasında ilave önerilerin de gündeme alınması muhtemel.
Değişiklikler ile güdülen amaç; uluslararası finansal raporlama ve bağımsız denetim konularında aşamalı geçişin esas alınması, firmalara getirilen ek yükümlülüklerin ve bilgi paylaşımının azaltılması ve cezaların hafifletilmesi olarak özetlenebilir.
Bağımsız denetim
Yeni TTK, tüm sermaye şirketlerine bağımsız denetim yükümlülüğü getirmekteydi.
Yeni TTK'da bağımsız denetimin kapsamının ve içeriğinin çok geniş tutulduğu düşünülerek, bağımsız denetime tabi olacak şirketlerin sınırlandırılması öngörülmektedir. Bağımsız denetime tabi şirketlerin belirlenmesi konusunda da Bakanlar Kurulu yetkili kılınarak bağımsız denetim yükümlülüğünün aşamalı olarak getirilmesi amaçlanmaktadır.
Bağımsız denetçilerin ve bağımsız denetim kuruluşlarının yetkilendirilmesinde, Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu yetkili kılınmaktadır. Henüz ayrıntıları netleşmemekle birlikte, mevcut serbest muhasebeci mali müşavirlerin ve yeminli mali müşavirlerin özel bir eğitim almış olmak şart koşularak ya da Kurum tarafından yapılacak özel bir sınava tabi tutularak yetkilendirileceği tahmin edilmektedir.
Mevcut düzenlemeye göre bağımsız denetçiler, olumsuz rapor vermeleri veya görüş verilmesinden kaçınılması şeklinde rapor düzenlemeleri halinde yönetim kurulu, şirket genel kurulunu dört gün içinde toplantıya çağırmak ve istifa etmek zorundaydı. Yapılacak değişiklikle; böyle bir rapor verilmesi halinde bile, yönetim kurulu yine dört iş günü içinde genel kurulu toplantıya çağıracak ama istifa etmesi gerekmeyecek. Genel kurul yeni bir yönetim kurulu seçecek, esas sözleşmede aksi öngörülmemişse eski yönetim kurulu üyeleri yeniden seçilebilecek.
Yeni TTK; sermaye artırımı, birleşme, bölünme, tür değiştirme gibi kararlarda işlem denetçisi raporunun hazırlanmasını öngörüyordu. Yapılacak değişiklikle; işlem denetçiliği kaldırılmakta, ilgili işlemlerde mahkeme kanalıyla bilirkişi raporu alınması yeterli görülmektedir.
İnternet sitesi
İnternet sitesi kurma yükümlülüğü ve internet sitesinde bulundurulması gereken içeriğin kapsamı sınırlandırılmaktadır.
Tüm şirketlerin değil, sadece Bakanlar Kurulu tarafından bağımsız denetim kapsamına alınan şirketler internet sitesi oluşturmak zorunda olacak veyalnızca kanunen yapılması gereken ilanlara internet sitesinde yer verilecek.
İnternet sitesinde şirketlerin bilanço, gelir tablosu, nakit akım tablosu, özkaynak değişim tablosu, yönetim kurulu faaliyet raporu, kar dağıtımına ilişkin genel kurul kararı, denetçi görüşü ve buna ilişkin genel kurul kararının yayınlanması zorunluluğu kaldırılmaktadır.
Şirketler için büyük külfet getiren internet sitesi defteri kaldırılmaktadır.
İşletme belgeleri
Yeni TTK, her türlü kağıt ve belgede tacirin sicil numarası, ticaret unvanı, işletmesinin merkezi, yönetim kurulu başkan ve üyelerinin, müdür ve yöneticilerinin ad ve soyadları, internet sitesinin adresi ve numarasının olmasını zorunlu kılıyordu.
Yapılacak değişiklikle; “her türlü kağıt ve belge” olarak belirlenen kapsam daraltılıyor, sadece ticari mektuplarda ve ticari defterlere bu bilgilerin bulunması yeterli görülüyor.
Şirketten borçlanma
Yeni TTK’nın şirket ortaklarının şirkete borçlanmasını tamamen yasaklayan mevcut hükmü yerine, şirket ortaklarının şirkete borçlanmalarını belirli şartlar altında mümkün kılan bir düzenleme yapılmaktadır.
Ortakların sermaye taahhüdünden doğan vadesi geçmiş borçlarının bulunmaması ve şirketin serbest yedek akçelerle birlikte karının, geçmiş yıl zararlarını karşılayacak düzeyde olması şartıyla, ortakların şirketten borçlanmasına izin verilmektedir.
Yönetim kurulu üyeleri
Anonim şirketlerde yönetim kurulu üyelerinin en az birisinin Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olması zorunluluğu, en az birisinin yerleşim yerinin Türkiye'de olması zorunluluğu ve dörtte birinin yüksek öğrenim görmüş olması şartı kaldırılmaktadır.
Limited şirketlerde müdürlerin en az birisinin yerleşim yerinin Türkiye'de olması zorunluluğu da kaldırılmaktadır.
Cezaların hafifletilmesi
Yeni TTK’da düzenlenen cezalar ağır bulunduğundan, suç ve cezada orantılılık ilkesi gereğince cezalar hafifletilmiştir.
Hapis ve adli para cezası öngörülen bazı suçların yaptırımı sadece adli para cezasına; hapis veya adli para cezası öngörülen bazı suçların yaptırımı da sadece idari para cezasına dönüştürülmektedir. Bazı suç tanımları ise tamamen kaldırılmaktadır.
Vergi Usul Kanunu’na dönüş
Yeni TTK, defterlerin uluslararası finansal raporlama standartlarına uyumlu TMS’ye (Türkiye Muhasebe Standartları) göre tutulmasını öngörüyordu.
Değişiklik paketinde ise ticari defterlerin mevcut uygulamada olduğu gibi Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre tutulacağı belirtilmektedir.
Defter tutmada TMS’nin esas alınması yeni TTK ile getirilen en radikal düzenlemeydi. Yapılacak düzenleme de şüphesiz atılan en büyük geri adım olacaktır.
Defter tasdiklerine sınırlama getirilmektedir.
Finansal tabloların hazırlanmasında ise uluslararası standartlara uygun olarak Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu tarafından belirlenecek standartlar esas alınacaktır.
Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu'na değişik işletme büyüklükleri, sektörler ve kar amacı gütmeyen kuruluşlar için, özel ve istisnai standartlar koyma ve farklı düzenlemeler yapma yetkisi verilmektedir.
Gayrifaal şirketlerin tasfiyesi
247 bini aşkın şirketin hali hazırda gayrifaal durumda olduğu dikkate alınarak, mevcut hükümlere göre tasfiyesi uzun ve külfeti bol bir prosedüre tabi olan bu şirketlerin kısa sürede tasfiye edilmesini ve hukuken ticari hayattan çekilmelerini sağlamak için özel bir düzenleme yapılacaktır.
Geri dönüş mü?
Yeni TTK’nın hazırlanmasındaki amaç, küreselleşen dünyada ticari hayatımıza dar gelen yarım asırlık kanunun değiştirilmesi gereğiydi.
Ne var ki, belki koordinasyon eksikliğinden, belki de (ve daha fazlası) koordinasyon içerisinde olması gereken kişi ve kuruluşların biraz da aymazlıkla kendilerini bu sürecin dışında tutmasından dolayı, üzerimize uygun dikilemeyen gömlekte tadilata gidilmektedir.
Yapılması öngörülen değişiklerin pek çoğunu yerinde ve gerekli görüyoruz. Geçen bir yıl içerisinde boşa harcadığımız enerjimizi önümüzdeki aylarda bu kadar hoyrat kullanmayacak olmamızı umut ederiz.
Onur Elele/E&Y
