Kredi kartı işlemlerinin muhasebeleştirilmesi
.
ÖZET
Teknoloji ve küreselleşme; kredi kartları, otomatik vezne makineleri, satışnoktasından elektronik fon transferi, elektronik fon transferi, akıllı kart, ön ödemelikart, elektronik cüzdan, telefon bankacılığı, internet ve elektronik para gibialternatif ödeme araçlarını ortaya çıkarmıştır. Istatistiksel veriler alternatif ödemearaçları ve özellikle kredi kartı ile yapılan işlemlerin her geçen gün arttığınıgöstermektedir.
Kredi kartları tahsilat ve ödeme aracı olarak kullanılmaktadır. Uygulamada kredikartı işlemleri 108-Diğer Hazır Değerler, 127-Diğer Ticari Alacaklar ve 309-DiğerMali Borçlar hesabında muhasebeleştirilmektedir. Ancak günümüzde kredi kartı işlemleri toplam faaliyet içerisinde önemli bir noktaya geldiğinden, bu işlemlerin“Diğer” başlığındaki hesaplarda takip edilmesi yeterli olmamaktadır.
ALTERNATIF ÖDEME ARAÇLARI (KREDI KARTI IŞLEMLERI) VE MUHASEBELEŞTIRILMESI
1. GIRIŞ
Ödeme yapmada büyük kolaylık sağlaması, fazla nakit taşımayı gereksiz kılması,nakit paranın olmadığı durumlarda ikame edici özelliğinin bulunması, tahsilatproblemlerinin yaşanmaması ve hemen hemen tüm işyerlerinde kullanılıyor olmasıkredi kartlarının kullanımını gün geçtikçe arttırmaktadır. Kullanım kolaylığı ve güvenilirliği bakımından pek çok kişi tarafından tercih edilen kredi kartları, aynı zamanda üye işyerlerinden ve kart sahiplerinden sağlayacağı ek mevduat,
komisyon ve faiz geliri nedeniyle bankalar için de tercih edilen bir hizmet türü haline gelmiştir. Kredi kartı işlemleri özellikle e-ticaretin gelişimine bağlı olarak önem kazanmaya başlamıştır. Istatistikî veriler kredi kartı üzerinden yapılan ticari işlemlerin ekonomi ve bir işletmenin mikro verileri arasında önemli bir yer tuttuğunu göstermektedir.
Türkiye'de Tekdüzen Muhasebe Sistemi'nin (THP) oluşturulduğu yıllarda kredi kartı işlemleri çok az olduğundan, hesap planında buna ilişkin bir ana hesap oluşturulması gerekli görülmemiştir. Işletmeler kredi kartına ilişkin işlemleri 108 Diğer Hazır Değerler, 127 Diğer Ticari Alacaklar ve 309 Diğer Mali Borçlar hesabında takip etmektedirler. Ancak kredi kartı işlemlerinin gösterdiği farklı özellik nedeniyle bu hesapların kullanılması yetersiz kalmaktadır. Bu bağlamda çalışmamızın amacı; alternatif ödeme aracı olarak kredi kartı işlemlerinde özellik arz eden durumlar ve bunların muhasebeleştirilmesini açıklamaktır.
2. ALTERNATIF ÖDEME ARAÇLARI
Küreselleşme, teknoloji ve bilgisayar alanındaki gelişmeler ödeme sistemleri ve ödeme araçlarını çeşitlendirmiştir. Geçmişte işletmeler geleneksel ödeme araçları olarak kabul edilen para, çek ve senetleri daha çok kullanırken, günümüzde kredi kartları, otomatik vezne makineleri(ATM), satış noktasından elektronik fon transferi, elektronik fon transferi, akıllı kart, ön ödemeli kart, elektronik cüzdan, telefon bankacılığı, internet ve elektronik para gibi ödeme araçlarını tercih etmektedirler (Küçük 2005,1-7). Bu araçlar; önceden ödemeli kartlar, anında ödemeli kartlar ve sonradan ödemeli kartlar şeklinde sınıflandırılabilir (Can 2005,215).
Önceden Ödemeli Kartlar: Önceden ödemeli kartlar genellikle "Eurocheque" olarak bilinmektedir. Bu kart çeşidinde müşteri satın alacağı mal, hizmet veya fayda için önceden ödeme yapmaktadır. Mal veya hizmetin teslimi ise daha sonra gerçekleşmektedir.
Anında Ödemeli Kartlar: Bu kartlar, genelde mevduat kabul eden kuruluşlar tarafından verilen, ATM'lerden para çekme dışında çek, garanti kartı ya da ödeme kartı olarak kullanılabilen kartlardır. Ayrıca kart hamili bu kart ile POS cihazından mal ve hizmet alabilmektedir. Ödemenin bu kart ile gerçekleştirilmesi halinde banka hesabında bulunan nakit mevcudunda anında harcama tutarı kadar azalış meydana gelmektedir.
Sonradan Ödemeli Kartlar: Bu tür kartlar şirketlerin kendi kurdukları sistem çerçevesinde sahipliği kendilerinde olmak üzere, taşıyana mal, hizmet ya da nakit çekme ile her türlü ödemeyi yapma olanağı sağlayan kartlardır. Sonradan ödemeli kartlarda mal veya hizmet teslimi gerçekleştiği halde kart ödemesi ileriye ertelenmektedir. Sonradan ödemeli kartlara kredi kartları örnek olarak
gösterilebilir.
3. KREDI KARTI IŞLEMLERINE ILIŞKIN GENEL KAVRAMLAR
Mülkiyeti bir bankaya veya finansal bir kuruma ait olmakla birlikte, müşterilerin belli limitlerle yurtiçinde ve yurtdışında mal ve hizmet satın alabilmesini, nakit ödeme birimleri veya ATM'lerden nakit çekebilmesini sağlayan kartlara kredi kartı denmektedir (Yılmaz 2000, 7). Başka bir ifadeyle kredi kartı, kartı çıkaran kuruluş tarafından yapılan düzenlemeler çerçevesinde; sahibine alışveriş anında nakit veya çek kullanmaya gerek kalmaksızın mal ve hizmet satın alma olanağı veren ödeme aracıdır.
Kredi kartı işlemlerinde kullanılan çeşitli kavramlar aşağıda açıklanmıştır (Can 2005, 212-214), (http://www.bkm.com.tr/sozluk.html, 05.10.2006). POS (Point of Sales TerminalSatış Noktası Terminali) Cihazı: Işyerlerinin kredi kartı kabul ederken kullandığı elektronik cihaz.
Kart Hamili: Banka ve kart çıkarmaya yetkili kuruluş ile yaptıkları sözleşme çerçevesinde tarafına kart verilen kişi.
Kart Çıkaran Kuruluş (Issuer): Sahip olunan bir lisans anlaşması çerçevesinde kart düzenleyip veren banka veya diğer kuruluşlar.
Satış Belgesi (Slip): Kartla yapılan işlemlerle ilgili olarak üye işyeri tarafından düzenlenen, kart hamilinin işlemden doğan borcunu ve diğer bilgileri gösteren belge.
Üye Işyeri: Yaptığı sözleşme çerçevesinde kart hamiline mal ve hizmet satmayı kabul eden gerçek veya tüzel kişi.
Imprinter: Işyerinin kredi kartı kabul ederken kullandığı kredi kartının ön yüzündeki bilgileri satış belgesi üzerine geçiren cihaz.
Şifre(PIN): Kredi kartının gerçek hamili tarafından kullanılıp kullanılmadığını tespit etmek amacıyla, kişiye özel olarak oluşturulan, kart hamilinin hesabına ulaşmasını sağlayan nümerik değerler.
Provizyon: Kartın geçerli olup olmadığı, limitinin yeterli olup olmadığını tespit etmek amacıyla yapılan otomatik işlemdir.
4. KREDI KARTI IŞLEMLERI
Banka ve kredi kartlarının yirminci yüzyıl sonundaki performansı bir "devrim" olarak kabul edilmektedir. Geçmişte ödeme araçları olarak kabul edilen çek, senet, vb. değerler, teknolojik gelişmelerle birlikte akıllı plastik kartlar ile ikame edilmeye başlanmıştır (Evans and Schmalensee 1999,3). Yakın gelecekte e-ticaretle birlikte fiziki varlığı olmayan sanal kartların da yaygınlaşacağı tahmin edilmektedir (Bayraktutan ve Orhan 2002).
Kredi kartları ile ilgili olarak ilk uygulamalar ABD'de başlamıştır. 1958 yılında American Express Card ve 1959 yılında Bank of America tarafından çıkarılan ve 1977 yılında “Visa Card” adını alan kredi kartı, ilk kart uygulaması olarak düşünülebilir. Amerika'nın tüm eyaletlerinde kredi kartları çıkaran çeşitli bankalar daha sonra bir araya gelerek MasterCard'ı çıkarmışlardır. Bugün tüm dünyada yaygın olarak kullanılan kredi kartları; Visa, MasterCard, American Express ve Diners Club kartlarıdır. Türkiye'de ilk kredi kartını 1968'de Koç grubuna bağlı Setur A.Ş., Diners Club'tan yetki alarak çıkarmıştır. 1983 yılından itibaren tüm bankalar kredi kartı sektörüne girmeye başlamışlardır. Bankalararası Kart Merkezi'nin (BKM) 1990 yılında kurulması Türkiye'de bu gelişmelerin yaşanmasında önemlibir adım olmuştur (http://www.bkm.com.tr/odemesistemleri.html, 05.05.2006).
Kredi kartı kuruluşu bir banka ile sözleşme imzalamakta, banka önce kredi kartı pazarlamasını yapmakta, kredi kartı sahibi sözleşmeli satıcı ve kredi kartı kuruluşu arasındaki borç-alacak ilişkisini kendi bünyesi içinde nakitsiz virman yolu ile çözümlemekte, böylece mevduat yaratılmaktadır.
Işletmeler öncelikli olarak banka ile yaptıkları bir sözleşme çerçevesinde POS cihazına sahip olurlar. Sözleşme gereğince banka tarafından belirlenen satış limitlerinin tutturulması gerekir. Bu durumda banka tarafından işletmeden herhangi bir komisyon talep edilmez. Ancak, işletmenin bu satış rakamına ulaşamaması durumunda aylık 2535 TL tutarında bir komisyon bedeli banka tarafından tahsil edilir. Mal ve hizmeti kredi kartı ile satan işyeri, alacağını kartı çıkaran kuruluştan tahsil etmekte, söz konusu kuruluş ise daha sonra kart sahibi müşterisinden işyerine ödediği harcama bedellerini geri almaktadır.
5.TÜRKIYE'DE KREDI KARTI KULLANIMI
2005 yılı ilk üç aylık verilerine göre Türkiye'de 14 milyon 335 bin civarında VISA, 13 milyon 325 bin civarında MASTERCARD ve 27 bin civarında da diğer olmak üzere toplam 27 milyon 717 bin kredi kartı bulunmaktadır. Kredi kartları ile yapılan işlemlerin e-ticaret işlemleri içerisindeki payı işlem adedinde yüzde 95, işlem hacminde yüzde 97 olarak gerçekleşmiştir. (http://www.bkm.com.tr/basin/bultenler/2005_0_03.pdf, 26.09.2005).
Kredi kartları genelde market alışverişlerinde kullanılmaktadır. 2004 yılında işlem hacminde en çok harcamanın yapıldığı alan yüzde 19.11'lik pay ile market ve alışveriş merkezleri olmuştur (http://www.bkm.com.tr /basin/bultenler/2004_07_01.pdf,26.09.2005). 2005 yılında kredi kartı işlemleri bir önceki yıla göre yüzde 32 artmış ve toplam harcama tutarı 85 milyar TL'ye ulaşmıştır (http://www.referansgazetesi.com/haber.aspx? HBR_KOD=32949&ForArsiv=1,03.05.2005). Kredi kartı işlemlerinde yıldan yıla sürekli bir artış yaşanmaktadır.
Bu gelişme şekil 1'de görülmektedir.
Ülkemizde kredi kartı harcamalarındaki artış dünya ortalamasının da üstündedir. Örneğin Dünya'da kart kullanımı, 2005 yılı ilk yarısında yüzde 71,4 ile en fazla Türkiye'de artış göstermiştir. Bunu yüzde 47 ile Irlanda, yüzde 43,5 ile Almanya ve yüzde 37 ile Ingiltere izlemiştir. Tüm Avrupa'da kredi kartı kullanımı ise ortalama %28 artmıştır. Bu pazarın daha da gelişerek büyüyeceği tahmin edilmektedir (http://www.milliyet.com.tr /2005/10/06/son/, 06.10.2005). Bu bağlamda kredi kartı işlemlerinin muhasebeleştirilmesi ve bu süreçte hangi hesapların kullanılması gerektiği önemli bir konu olarak karşımıza çıkmaktadır.
6. KREDI KARTI IŞLEMLERININ MUHASEBELEŞTIRILMESI
Kredi kartı işlemlerinin iki boyutu vardır. Birincisi işletmenin ticari satış yaparak POS cihazından kredi kartı geçirmesi ve bir alacak doğmasıdır. Ikincisi kredi kartı hamili olarak işletmenin ticari mal alımında veya herhangi bir ödemesinde ödeme aracı olarak kendi kredi kartını kullanmasıdır.
6.1. KREDI KARTININ TAHSILAT ARACI OLARAK KULLANILMASI
Işletmeler kredi kartını satış faaliyetlerinde tahsilat aracı olarak kullanmaktadırlar. Uygulamada bu durumda ortaya çıkan alacaklar 108 Diğer Hazır Değerler veya 127 Diğer Ticari Alacaklar hesaplarında izlenmektedir (Yanık ve Özdemir 2005,5). THP'ye göre 108 Diğer Hazır Değerler hesabı, nitelikleri itibarıyla hazır değer sayılan pullar, vadesi gelmiş kuponlar, tahsil edilecek banka ve posta havaleleri gibi değerleri kapsar. Bu bağlamda kredi kartından doğan alacakların 108 Hazır Değerler hesabı yerine, 12 Ticari Alacaklar hesap sınıfında takip edilmesi THP'na daha uygun olacaktır. Işletmenin ticari işlemleri arasında kredi kartının çok büyük bir orana sahip olduğu düşünülürse, ilgili işlemlerin diğer başlığındaki hesaplarda veya bir alt hesapta takip edilmesi muhasebenin temel kavramlarından tam açıklama kuralına ters düşmektedir. Bu nedenle 127 Diğer Ticari Alacaklar hesabının kullanılması da uygun olmayacaktır. Kredi kartından doğan alacaklar THP'nda 123 Kredi Kartından Alacaklar adında ayrı bir hesapta takip edilebilir. Söz konusu satışlar taksitlendirildiğin de sonraki yıla ilişkin kredi kartından doğan ticari alacak, dönemsellik kavramı gereği duran varlık grubunda açılacak 223 Kredi Kartından Alacaklar hesabında takip edilmelidir.
Kredi kartından doğan alacaklar normal şartlarda işletme ile banka arasındaki sözleşme uyarınca 33-45 gün sonra işletmeye ödenmektedir. Eğer işletme bunu vadesinden önce almak isterse tıpkı senetli alacakların iskonto ettirilmesinde olduğu gibi aradaki vade farkından doğan gider 780 Finansman Gideri hesabında takip edilmelidir.
Belirlenen satış hasılatının tutturulmaması nedeniyle bankaya ödenen komisyon bedeli de 653 Komisyon Gideri hesabında takip edilmelidir.*
*Bu giderin 760 Pazarlama Satış ve Dağıtım Gideri hesabında takip edilebileceği tartışılabilir. Çünkü THP'na göre komisyon gideri hesabı, işletmenin diğer olağan faaliyetleriyle ilgili olarak acente, temsilci ve benzeri işletmelere ödediği komisyon giderlerinin izlendiği hesaptır. Burada ise satış işlemlerinin belirlenen limitlere ulaşmaması nedeniyle katlanılan bir gider söz konusudur. Pazarlama satış dağıtım gideri hesabı; pazarlama, satış ve dağıtım faaliyetleri ile ilgili giderlerin izlendiği hesap olup, mamulün stoklara verildiği ve hizmetin tamamlandığı andan itibaren bu mal ve hizmetlerin alıcılara teslimine kadar yapılan giderler bu hesaba kaydedilmektedir. Dolayısıyla her ne kadar bankanın bizden talep ettiği bedel komisyon bedeli adını alsa da işletme açısından bu gider pazarlama satış dağıtım gideridir.
ÖRNEK UYGULAMA
Güven işletmesi merkez satış mağazasında müşterilerin kredi kartı taleplerini düşünerek kredi kartı POS cihazı bulundurmaya karar vermiştir. A Bankası ile kredi kartı cihazı sözleşmesi imzalanmıştır. Sözleşmenin genel çerçevesi şu şekildedir.
A Bankası tarafından işletmeye bir adet POS cihazı verilecektir. Işletmenin aylık ulaşması gereken satış hasılatı 3.000 TL'dir. Belirlenen satış hasılatına ulaşılması durumunda cihaz için herhangi bir ücret talep edilmeyecektir, satışlar 3.000 TL'ye ulaşmazsa, o ay bankaya 35 TL komisyon bedeli ödenecektir.
Işletme blokajlı sistemi benimsemiştir. Satış işlemi kredi kartından geçirildikten 35 gün sonra, ilgili tutar işletmenin bankadaki hesabına aktarılacaktır.
Blokajlı sistem benimsenmiş olmakla birlikte, satış bedeli işletme tarafından 35 günden önce tahsil edilmek istenirse ıskonto oranı banka tarafından otomatik olarak belirlenecektir.
Ekim ayı içinde aşağıdaki faaliyetler gerçekleştirilmiştir. KDV oranı yüzde 10 kabul edilmiştir.
• Işletme 01.10.2005 tarihinde 100+KDV mal satmış, bedelini kredi kartından tek geçiş tahsil etmiştir.
• Işletme blokajlı sistemi benimsememiş olursa, 02.10.2005 tarihinde bu tutar bankadan tahsil edilmek istendiğinde, yüzde 3 iskonto bedeli düşüldükten sonra geri kalan tutar bankadaki hesaba aktarılmaktadır. Bu tutar, vade farkından kaynaklanan bir gider olması nedeniyle 780 Finansman Gideri hesabında takip edilmelidir.
• Işletmenin sözleşmede belirtilen 3.000 TL satış tutarını Ekim 2005 ayında karşılayamadığı düşünülürse, Kasım ayında 35 TL komisyon bankadaki hesabından tahsil edilmiştir.
• Işletme 01.10.2005 tarihinde 150+KDV'ye 15 ay taksitle satış yapmıştır. Vadeli yapılan satışlarda 2006 yılını ilgilendiren tutarlar 223 Kredi Kartından Alacaklar hesabında takip edilmelidir.
----------------------------- / ----------------------------------
123 Kredi Kartından Alacaklar 110
600 Yurtiçi Satışlar 100
391 Hesaplanan KDV 10
----------------------------- / ----------------------------------
• Işletme blokajlı sistemi benimsemiş olduğundan 04.11.2005 tarihinde bu alacak
bankadaki hesabına aktarılacaktır.
----------------------------- / ----------------------------------
102 Bankalar 110
123 Kredi Kartýndan Alacaklar 110
----------------------------- / ----------------------------------
• İşletme blokajlı sistemi benimsememiş olursa, 02.10.2005 tarihinde bu tutar
bankadan tahsil edilmek istendiğinde, yüzde 3 iskonto bedeli düşüldükten sonra
geri kalan tutar bankadaki hesaba aktarılmaktadır. Bu tutar, vade farkından
kaynaklanan bir gider olması nedeniyle 780 Finansman Gideri hesabında takip
edilmelidir.
----------------------------- / ----------------------------------
102 Bankalar 106,70
780 Finansman Gideri 3,30
123 Kredi Kartından Alacaklar 110
----------------------------- / ----------------------------------
• İşletmenin sözleşmede belirtilen 3.000 TL satıþ tutarını Ekim 2005 ayında
karşılayamadığı düşünülürse, Kasım ayında 35 TL komisyon bankadaki hesabından
tahsil edilmiştir.
----------------------------- / ----------------------------------
653 Komisyon Gideri* 35
102 Bankalar 35
----------------------------- / ----------------------------------
• İşletme 01.10.2005 tarihinde 150+KDV'ye 15 ay taksitle satış yapmıþtır. Vadeli
yapılan satışlarda 2006 yılını ilgilendiren tutarlar 223 Kredi Kartından Alacaklar
hesabında takip edilmelidir.
* Işletme tarafından katlanılan bu giderin, satış işlemlerinde belirlenen hedefin yakalanamamasındankaynaklandığı, 653 Komisyon Gideri hesabı yerine 760 Pazarlama Satış Dağıtım Gideri hesabında takipedilmesi gerektiği düşünülebilir. Bu konunun tartışılması yerinde olacaktır.
----------------------------- / ----------------------------------
123 Kredi Kartından Alacaklar 33
123.02 Taksitli Satışlar (2005)
223 Kredi Kartından Alacaklar 132
223.02 Taksitli Satışlar(2006)
600. Yurtiçi Satışlar 150
391 Hesaplanan KDV 15
----------------------------- / ----------------------------------
• 31.12.2005 tarihinde duran varlık hesap grubunda yer alan hesapların dönen
varlık hesap grubuna alınması gerekir.
----------------------------- / ----------------------------------
123 Kredi Kartından Alacaklar 132
123.02 Taksitli Satışlar
223 Kredi Kartından Alacaklar 132
223.02 Taksitli Satışlar
----------------------------- / ----------------------------------
• Işletme bankadan tahsilat yaptıkça da 123 Kredi Kartından Alacaklar hesabı
kapatılacaktır.
6.2. KREDI KARTININ ÖDEME ARACI OLARAK KULLANILMASI
Genel olarak kredi kartları işletmeler tarafından tahsilat aracı olarakkullanılmaktadır. Ancak son yıllarda bankaların, işletmelere ödeme aracı olarakkullanılabilen işletme kredi kartı (Business Card) verdikleri görülmektedir.
Işletmenin, kredi kartını bir ödeme aracı olarak kullanması durumunda kullanılankredi kartları bir tür banka kredisi niteliğindedir. Bu nedenle, kredi kartı ile yapılanharcamalar veya ödemelerde işletme bankaya borçlanmaktadır. Işletme ödemeişlemlerinde kredi kartlarını ticari işlemlerde ödeme aracı olarak veya herhangi birborcun finansmanında kullanabilir.
6.2.1. KREDI KARTININ TICARI IŞLEMLERDE ÖDEME ARACI OLARAK
KULLANILMASI
Kredi kartlarının ticari mal alışlarında ödeme aracı olarak kullanılması durumunda,karta ilişkin borç bankaya ödenmesi gereken bir borç olsa da ticari borçniteliğindedir. Bu borçlar 323 Kredi Kartından Borçlar/423 Kredi Kartından Borçlarhesaplarında takip edilmelidir.
Işletme, kredi kartı ile tek ödeme üzerinden bir mal aldığında alım işleminingerçekleştiği tarihte bir borç yükümlülüğü altına girmektedir (örneğin 01.10.2005).Kredi kartının hesap kesim tarihi ise ileriki bir tarihtir (örneğin 20.10.2005), kredikartının son ödeme tarihi de daha ileri bir tarihtir (örneğin 26.10.2005). Budurumda kredi kartının POS cihazından geçirildiği tarihte 323 Kredi KartındanBorçlar hesabı alacaklandırılmalıdır. Kredi kartı için otomatik ödeme talimatı varsa,bir anlamda bankaya ödeme emri verilmektedir. Bu durumda hesap kesim tarihinde ilgili borç 103 Verilen Çek ve Ödeme Emirleri (103.02 Kredi Kartı Işlemleri) hesabınaaktarılabilir. Çünkü kredi kartının POS cihazından geçirilmesiyle ve imzalanan kredikartı slipi veya girilen şifre ile bir anlamda bankaya ödeme emri verildiğidüşünülebilir. Ödeme tarihine kadar ilgili borç bu hesapta kalabilir, ödeme anında da102 Bankalar hesabına karşılık ters kayıtla kapatılabilir. Ancak bu durum tartışılmasıgereken bir öneridir.
Kredi kartı borcunun tamamen ödenmemesi veya kredi kartı ile nakit (avans) paraçekilmesi durumunda tahakkuk eden faizler finansman giderleri hesabında muhasebeleştirilmelidir.
ÖRNEK UYGULAMA
• Işletme 01.10.2005 tarihinde 1.000+ KDV ticari malı işletmeye ait bir kredi kartıile tek geçiş olmak üzere satın almıştır. Kredi kartının hesap kesim tarihi20.10.2005, son ödeme tarihi de 26.10.2005'tir. Işletme bankaya kredi kartı içinotomatik ödeme talimatı vermiştir.
----------------------------- / ----------------------------------
153 Ticari Mallar 1.000
191 İndirilecek KDV 100
323 Kredi Kartından Borçlar 1.100
----------------------------- / ----------------------------------
• Hesap kesim günü olan 20.10.2005 tarihinde, kredi kartından doğan borçlarkesinleşmektedir. Bu tarihte ilgili borçlar 103 Verilen Çek ve Ödeme Emirlerihesabına aktarılabilir.
----------------------------- / ----------------------------------
323 Kredi Kartından Borçlar 1.100
103 Verilen Çek ve Ödeme Emirleri 1.100
----------------------------- / ----------------------------------
• 26.10.2005 tarihinde ödeme emri yerine geldiğinde de ilgili hesap kapatılır.
----------------------------- / ----------------------------------
103 Verilen Çek ve Ödeme Emirleri 1.100
102 Bankalar 1.100
----------------------------- / ----------------------------------
6.2.2. KREDI KARTININ BORCUN FINANSMANINDA KULLANILMASI
Işletme kredi kartını vadesi gelen bir borcunun finansmanında kullanabilir. Örneğin,bir borç senedi ödemesi, alınmış olan bir banka kredisinin anapara ve taksidi veyaherhangi bir fatura ödemesi kredi kartı ile yapılabilir. Ilgili kredi kartı bankadankullanılan bir kredi niteliğini taşır. Bu durumda kredi kartı borç tutarı 309 Diğer MaliBorçlar/409 Diğer Mali Borçlar hesaplarında izlenmelidir.
ÖRNEK UYGULAMA
• Işletme 01.10.2005 tarihinde 100+KDV olan telefon faturalarını kredi kartıaracılığıyla ödemiştir. Kredi kartının hesap kesim tarihi 20.10.2005, son ödemetarihi de 26.10.2005'tir.
----------------------------- / ----------------------------------
770 Genel Yönetim Gideri 100
191 İndirilecek KDV 10
309 Diğer Mali Borçlar 110
----------------------------- / ----------------------------------
• 26.10.2005 tarihinde kredi kartı bankadan ödenmiştir.
----------------------------- / ----------------------------------
309 Diğer Mali Borçlar 110
102 Bankalar 110
----------------------------- / ----------------------------------
• Eğer kredi kartı için otomatik ödeme talimatı verilmiş olsaydı, hesap kesimtarihinde 309 Diğer Mali Borçlar hesabı 103 Verilen Çek ve Ödeme Emirleri hesabınaaktarılabilirdi.
6.3. KREDI KARTI IŞLEMLERINDE REESKONT UYGULAMASI
Bilanço gününde ilgili alacak ve borçların vadelerinin elimine edilerek peşindeğerinin hesaplanması gerekmektedir. Bu işleme reeskont uygulamasıdenmektedir (Sevilengül 2005, 260). Dönem sonunda kredi kartı işlemlerindendoğan vadeli alacak ve borçların da reeskonta tabi tutulması gerekmektedir.
Reeskont işlemleri için 125 Kredi Kartından Alacaklar Reeskontu(-)* ve 325 KrediKartından Borçlar Reeskontu(-)** gibi hesaplar açılabilir.
* Ilgili hesap yerine 122. Alacak Senetleri Reeskontu (122.02 Kredi Kartı Reeskontları) hesabı kullanılabilir.
** Ilgili hesap yerine 322. Borç Senetleri Reeskontu (322.02 Kredi Kartı Reeskontları) hesabı kullanılabilir.
• 31.12.200X tarihinde kredi kartından doğan alacaklar ve borçlar için reeskont hesaplandığında aşağıdaki kayıtlar yapılır.
----------------------------- / ----------------------------------
657 Reeskont Faiz Gideri xxx
125 Kredi Kartından Alacaklar Reeskontu xxx
----------
325 Kredi Kartından Borçlar Reeskontu yyy
647 Reeskont Faiz Geliri yyy
----------------------------- / ----------------------------------
• Sonraki dönem başında, 31.12.200X tarihinde yapılan bu reeskont kayıtlarıdüzeltilmelidir.
----------------------------- / ----------------------------------
125 Kredi Kartından Alacaklar Reeskontu xxx
647 Reeskont Faiz Geliri xxx
----------
657 Reeskont Faiz Gideri yyy
325 Kredi Kartından Borçlar Reeskontu yyy
----------------------------- / ----------------------------------
7. SONUÇ
Çalışmamızda alternatif ödeme araçlarından sadece kredi kartı işlemleri ele alınmışve kredi kartları ile yapılan işlemlerin muhasebeleştirilmesi açıklanmıştır. Kredi kartıdışındaki diğer alternatif ödeme araçlarının kullanımı ve muhasebeleştirilmesikonusundaki çalışmalar diğer araştırmacılara bırakılmıştır. Çalıma sonucu elde edilen bulgular şu şekilde özetlenebilir:
Kredi kartları işletmeler tarafından tahsilat aracı olarak kullanılabilir. Uygulamadagenelde tahsilat işlemleri 108 Diğer Hazır Değerler hesabında bir alt hesap olarak kullanılmaktadır. Kredi kartından doğan bu alacak niteliği itibariyle ticari biralacaktır. Bu bağlamda kredi kartından doğan alacaklar 123 Kredi Kartından Alacaklar/223 Kredi Kartından Alacaklar hesaplarında izlenmelidir.
Kredi kartları işletmeler tarafından bir ödeme aracı olarak da kullanılabilir. Bu ödeme; ticari bir işlemden kaynaklanıyorsa 323 Kredi Kartından Borçlar/423 Kredi Kartından Borçlar hesapları, bir borcun finansmanını sağlıyorsa 309 Mali Borçlar/409 Mali Borçlar hesapları kullanılmalıdır.
Kredi kartından doğan alacak ve borçlar bilanço gününde reeskont işlemine tabi tutulmalıdır.
Kredi kartı işlemlerinin hangi hesaplarda takip edilmesi gerektiği konusunda bir düzenleme yapılmamıştır. Bu konuda herhangi bir düzenlemenin olmaması uygulayıcıları zor durumda bırakmaktadır. Bir tebliğ ile önerilen hesaplar THP'na ekleme yapılabilir.
Yrd.Doç.Dr.Hakan AYGÖREN
Pamukkale Üniversitesi, İ.İ.B.F. Muhasebe ve Finansman ABD,
Yrd.Doç.Dr. Süleyman UYAR
Pamukkale Üniversitesi, İ.İ.B.F. Muhasebe ve Finansman ABD,
KAYNAKLAR
Bayraktutan, Yusuf,, Ayhan Orhan. 2002, "Bilgi-Kaynaklı Global Sosyo-Ekonomik
Dönüşümün Parasal Yansımaları: Plastik Para", Kocaeli Üniversitesi, 1.Ulusal Bilgi,
Ekonomi ve Yönetim Kongresi,
Can, A.Vecdi. 2005, “Alternatif Ödeme Yöntemleri ve Muhasebe Kayıtları”, Mali
Çözüm, ISMMMO Yayını, Sayı:71, s.215
Evans, David, Richard Schmalensee. 1999, Paying with Plastic: The Digital
Revolution in Buyying and Borrowing, Cambridge.
Küçük, Erdoğan. 2005, “Günümüz Ödeme Sistemleri, Araçları ve Türkiye
Uygulaması”,
Sevilengül, Orhan. 2005, Genel Muhasebe, Gazi Kitabevi.
Yanık Zeki, Özdemir S. Fevzi. 2005, “Kredi Kartları ile Yapılan Mal ve Hizmet Satışı
Işlemlerinin Muhasebeleştirilmesindeki Ayrılıkların Muhasebe Kuramı Çerçevesinde
Analizi”, Yaklaşım, Kasım.
Yılmaz, Eyüp. 2000, Türkiye'de Kredi Kartı Uygulaması ve Ekonomik Etkileri,
Türkmen Kitabevi.
kaynak: http://www.muhasebeciyizbiz.com/kredi-karti-islemlerinin-muhasebelestirilmesi.html
