Türk Vergi Sistemimizde Kayıt Nizamı Vergi Usul Kanunu’muz ile açıklamaktadır.
Kayıt nizamı kanununda beş başlık altında ele alınmaktadır. Değerli meslektaşlarımın bunları yakınen bildiklerini biliyorum. Ancak mesleğe yeni başlayan genç jenersyona bunları bir kez daha hatırlatmak istedim. Yukarıda da yazdığım gibi; kayıt nizamı beş başlık altında şu şekilde sıralanmıştır:
1- Türkçe tutma ve Türk parası kullanma zorunluluğu;
2- Defterlerin mürekkeple yazılacağı;
3- Yanlış kayıtların düzeltilmesi;
4- Boş satır bırakılmayacağı, sayfaların yok edilemeyeceği;
5- Kayıt zamanı.
Şimdi bu beş ana başlığı açıklamaya çalışayım.
1- Türkçe tutma ve Türk parası kullanma zorunluluğu:
Vergi Usul Kanunu’nun 215. maddesinde; “ 1. Bu Kanuna göre tutulacak defter ve kayıtların Türkçe tutulması zorunludur. Ancak; Türkçe kayıtlar bulunmak kaydıyla defterlerde başka dilden kayıt da yapılabilir. Bu kayıtlar vergi matrahını değiştirmeyecek şekilde tasdik ettirilecek diğer defterlere de yapılabilir.
2. a) Kayıt ve belgelerde Türk para birimi kullanılır. Belgeler, Türk parası karşılığı gösterilmek şartıyla yabancı para birimine göre de düzenlenebilir. Şu kadar ki yurtdışındaki müşteriler adına düzenlenen belgelerde Türk parası karşılığı gösterilme şartı aranmaz.
b) İlgili dönemde, defter tasdik tarihi itibarıyla ödenmiş sermayesi (yurtdışında kurulan şirketlerin Türkiye’ye ayrılan ödenmiş sermayesi) en az 100 milyon ABD Doları ya da muadili yabancı para karşılığı Türk Lirası ve sermayesinin en az % 40’ı ikametgâhı, kanuni ve iş merkezi Türkiye’de bulunmayan kişilere ait olan işletmelere, kayıtlarını Türk para birimi dışında başka bir para birimiyle tutmalarına Bakanlar Kurulu'nca izin verilebilir. Bakanlar Kurulu, bu had ve nispeti sektörler itibarıyla ayrı ayrı yarısına kadar indirmeye veya iki katına kadar artırmaya yetkilidir. Bu şartların ihlal edildiği hesap dönemini izleyen hesap döneminden itibaren Türk para birimine göre kayıt tutma zorunluluğu başlar.
ba) Türk para birimiyle yapılan işlemler, işlemin gerçekleştiği günün Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası döviz alış kuruyla ilgili para birimine çevrilir. İktisadî kıymetlerin değerleri ile vergi matrahı kayıt yapılan para birimine göre tespit edilir. Beyannamenin verilmesi gereken ayın ilk gününün kuruyla Türk parasına çevrilerek beyan edilir. Vergi ödeme, mahsup ve iade işlemlerinde de Türk Lirası tutarlar kullanılır.
bb) Bu mükellefler, diğer para birimleriyle kayıt tuttukları sürece mükerrer 298. maddenin (A) fıkrası uyarınca enflasyon düzeltmesi yapamazlar. Türk para birimiyle kayıt yapmaya başlamaları halinde ise; üç yıl süreyle anılan madde hükmünden yararlanamazlar.
2- Defterlerin mürekkeple yazılacağı:
Bu kanuna göre tutulması mecburi defterler mürekkeple veya makine ile yazılır. Kopya kâğıdı kullanılması ve ıstampa ve sair damga aletleriyle kopye konulması da caizdir.
Bilumum defterlerde hesaplar kapatılıncaya kadar toplamlar geçici olarak kurşun kalemi ile yapılabilir. (VUK md.216)
3- Yanlış kayıtların düzeltilmesi:
Yanlış kayıtların düzeltilmesi başlıklı VUK 217. maddesi; “Yevmiye defteri maddelerinde yapılan yanlışlar ancak muhasebe kaidelerine göre düzeltilebilir. Diğer bilumum defter ve kayıtlara rakam ve yazılar yanlış yazıldığı takdirde düzeltmeler ancak yanlış rakam ve yazı okunacak şekilde çizilmek, üst veya yan tarafına veyahut ilgili bulunduğu hesaba doğrusu yazılmak suretiyle yapılabilir.
Defterlere geçirilen bir kaydı kazımak, çizmek veya silmek suretiyle okunamaz bir hale getirmek yasaktır.”
4- Boş satır bırakılmayacağı,sayfaların yok edilemeyeceği:
Defterlerde kayıtlar arasında usulen yazılmaya mahsus olan satırlar, çizilmeksizin boş bırakılamaz ve atlanamaz.
Ciltli defterlerde, defter sayfaları ciltten koparılamaz. Tasdikli müteharrik yapraklarda bu yaprakların sırası bozulamaz ve bunlar yırtılamaz. (VUK md.217)
5- Kayıt zamanı:
Vergi Usul Kanunu’nun 219. maddesi; “Kayıt Zamanı"nı aşağıdaki şekilde açıklamaktadır.
“Muameleler defterlere zamanında kaydedilir. Şöyle ki:
a) Muamelelerin işin hacmine ve icabına uygun olarak muhasebenin intizam ve vuzuhunu bozmayacak bir zaman zarfında kaydedilmesi şarttır. Bu gibi kayıtların on günden fazla geciktirilmesi caiz değildir.
b) Kayıtlarını devamlı olarak muhasebe fişleri, primanota ve bordro gibi yetkili amirlerin imza ve parafını taşıyan mazbut vesikalara dayanarak yürüten müesseselerde, muamelelerin bunlara işlenmesi, deftere işlenmesi hükmündedir. Ancak bu kayıtlar, muamelelerin esas defterlere 45 günden daha geç intikal ettirilmesine cevaz vermez.
c) Günlük kasa, günlük perakende satış ve hasılat defterleri ile serbest meslek kazanç defterine muameleler günü gününe kaydedilir."
Günümüz koşullarında elle yani mürekkeple defter tuma artık demode olmuştur. Bu nedenle tutulması gereken defterler artık bilgisayar ve bilgi yazarlarla tutulmaktadır.
Oysa bizim yaşlarda olan meslek mensupları defterleri elleriyle ve mürekkepli kalemlerle; tabiri caizse “iğne oyası” gibi yazmak zorundaydılar. İşte tam bu işlemler yapılırken yanlış işlemlerin üzeri okunacak şekilde düz bir çizgi ile çizilip doğrusu hemen üzerine yazılırdı. Şimdi ise piyasada paket muhasebe programları satılmak ve kullanılmakta. Ayrıca TÜRBOB-TESMER tarafından hayata geçirilen, web tabanlı ve merkezi sistem tekolojisi kullanılarak hergün geliştirilen bir muhasebe programı, biz meslek mensuplarının faydasına sunulmuş ve çok sayıda meslek mensubu tarafından kullanılmaktadır. Maliye Bakanlığı'nın da; merkezi bir sistemin hayata geçirilmesi hususunda çalışmalar yaptığının duyumlarını almaktayız. Bunun ilk adımını elektronik fatura ile başlattıklarını görüyoruz.
Bu nedenle artık bizim devrimizdeki gibi elle yazma tekniği tarihe karışmış ve bu teknoloji harikaları ile sadece muhasebe fişini yazmaktayız. Gerisi program dahilinde yevmiye, defteri kebir, cari hesap ve tali hesaplara anında atılmaktadır. Muhasebenin olmazsa olmazlarından mizan, hiçbir çaba sarftetmeden hemen yazıcımızdan çıkmaktadır. Bu mizanda ne aktif ne de pasifin tutup tutmadığı bir önem arz etmektedir. Zira biliyoruz ki; mizan alt rakamları eşittir.
Bu durumdan sonra Gelir-Gider ve Bilanço çıkartmak ise bu teknolojinin bize sunduğu nimetler arasında yer almaktadır.
.
Engin MALAY
