Kıdem Tazminatı Fonu ile ilgili son günlerde gündeme gelen tartışmalar üzerinebaşlattığımız yazı dizimizin bugünkü bölümünde mevcut uygulamalardanbahsedeceğiz. Öncelikle hangi hallerde işçiye tazminat ödenir, ona bakalım:
İşçi ücretine yapılacak zam oranı, iş sözleşmesinde aksine bir hüküm yoksatamamen işverenin takdirinde olmakla birlikte, işverenin ücretten indirim yapmahakkı bulunmamaktadır. İşverenin işçinin ücretinden indirim yapması halinde, budurum işçi tarafından 6 iş günü içinde kabul edilmediği takdirde, işçiyibağlamaz. İşçi, ücretinin düşürülmesi gerekçesiyle kıdem tazminatı isteyerek işsözleşmesini feshedebilir.
Mevsimlik işçilerin kıdem tazminatı
Bazı işlerin niteliğinden dolayı çalışma süresi yılın belli bir dönemiylesınırlı tutulmaktadır. İşte, bu şekilde yılın belli dönemlerinde çalışıp, bellidönemlerinde çalışılmayan işlere mevsimlik iş denilmektedir.
Mevsimlik işlerde çalışanların kıdem tazminatı konusu da önemli bir sorunolmaktadır. Mevsimin bitimiyle iş sözleşmesi sona ermeyip, yeni mevsiminbaşlamasına dek askıda kalmaktadır. Eğer yeni mevsimde işçi işe çağrılmazsaişçinin iş sözleşmesi mevsim başında, çalışılan mevsimin bitiminde işçinin birdahaki mevsimde çalıştırılmayacağının işverence belirtilmesi halinde deçalışılan mevsimin sonunda feshedilmiş sayılacaktır. Yeni mevsimde işyeriaçılmış olup da, işçi çağrılmamış ise ayrıca ihbar tazminatına da hak kazanır.Ancak, işverenin çağırmasına rağmen işçinin işe gelmemesi halinde iş akdininişçi tarafından feshedildiği kabul edilecektir. Mevsimlik iş sözleşmelerindekıdem işçinin işyerinde fiilen çalıştığı süreler dikkate alınarakhesaplanmaktadır. Mevsimlik işlerde çalışan işçi, yılın sadece birkaç ayındafaaliyet gösterir. Bu yüzden, mevsimlik işlerde çalışan işçinin kıdemtazminatının hesabında, bir mevsim (örneğin üç ay) çalışmış bulunmasıdurumunda, her mevsim bir yıl olarak hesaba katılmaz. Bu konuda, hesabakatılması gereken, bir mevsim içinde çalışılan veya çalışılmış gibi sayılangünlerdir.
İşçinin ölümü halinde yapılan ödeme
Bir işverenin yanında en az bir yıllık kıdemi olan işçinin ölümü halinde,kanuni mirasçılarına kıdem tazminatı ödenmesi gerekir. İşveren, mahkemedenalınan veraset ilamı ile kendilerine başvuran mirasçılara, ilamda gösterilenpayları oranında ödeme yapacaktır. İşçinin ölüm sebebi önemli değildir. İşçihangi nedenle ölürse ölsün, kıdem tazminatı ödenecektir. Ancak işyerini yakmakisterken kendi de ölen işçinin mirasçıları kıdem tazminatı alamayacaktır.
İŞÇİ-İŞVEREN ANLAŞIRSA
Yapılan ödeme avans sayılır
İşçinin, işten ayrılmamasına rağmen, işçi-işverenin anlaşmasıyla kıdemtazminatının ödenmesi halinde, yapılan ödeme avans niteliğinde sayılır. İlerideişçinin kıdem tazminatına hak kazanacak şekilde işten ayrılması durumunda,önceki ödenen tutarlar mahsup edilerek son ücret üzerinden ve tüm sürelerdikkate alınarak, kıdem tazminatı hesaplanır. Bu durumda da işverenler mağdurolur. 1475 Sayılı İş Kanunu yürürlükte olduğu dönemde bu şekilde hak edilmeyenkıdem tazminatını ödeyen özel veya kamu kurumu veya kuruluşların yetkilisorumluları hakkında, fiil daha ağır cezayı gerektiren bir suç teşkil etmediğitakdirde 6 aydan 2 yıla kadar hapis ve ağır para cezası verilmesiöngörülüyordu.
Hastalık durumunda ne olacak
İŞÇİNİN kendi isteğiyle işten ayrılması, diğer bir deyişle istifa etmesihalinde ne ihbar, ne de kıdem tazminatı alması mümkün değil. Ancak İş Kanunu,bazı durumlarda işçilerin sağlık durumu nedeniyle kendi istekleriyle iştenayrılmaları halinde kıdem tazminatı alabilmelerine olanak verir. Bu durumlarişçilerin işverenlerle olan çalışma ilişkilerini düzenleyen 4857 sayılı İşKanunu’nun 24. maddesinin I. fıkrasında düzenlenmiştir. Buna göre; işsözleşmesinin konusu olan işin yapılması işin niteliğinden doğan bir sebepleişçinin sağlığı veya yaşayışı için tehlikeli olursa (4857/24-I-a) ya da işçininsürekli olarak yakından ve doğrudan buluşup görüştüğü işveren yahut başka birişçi bulaşıcı veya işçinin işi ile bağdaşmayan bir hastalığa tutulursa(4857/24-I-b), işçi iş sözleşmesini herhangi bir fesih bildirimi süresinibeklemeksizin derhal feshedebilecektir. Sözleşme (4857/24-I-a) yapılırkenbilinsin ya da bilinmesin, işçinin yaptığı iş, işin niteliğinden kaynaklananbir nedenle, işçinin sağlığı veya yaşayışı için tehlikeli olursa, işçi bildirimsürelerini beklemeksizin veya belirli süreli sözleşmelerde, süre dolmadan öncesözleşmeyi haklı nedenle feshedebilecektir. İşçinin sağlık nedeniyle veyukarıda açıklandığı şekilde işten ayrılması halinde, sadece kıdem tazminatıödenmesi gerekir, ayrıca ihbar tazminatı ödenmez.
Kaynak: Star Gazetesi / Resul Kurt
twitter.com/vergivekanunlar
http://vergivekanunlar.blogspot.com/