I – GİRİŞMakalemizde Müstahsillerden mal alımı ve alınan malın iadesi veya verilen
avansın geri alınmasında muhasebe uygulamasına yer verilecektir.
II – MÜSTAHSİL ALIMLARINDANMALIN İADESİNDE UYGULAMA
A – Müstahsilden alımlarda:
Müstahsillerden yapılan mal alımlarında (VUK madde 235) müstahsil makbuzu düzenlenecek ve sorumlu sıfatı ile (GVK 94 ncü maddesine göre) gelir vergisi kesintisi yapılacaktır.
“Müstahsil Makbuzu
Madde 235- Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar ile kazancı basit usulde tespit edilenler ve defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçiler gerçek usulde vergiye tabi olmayan çiftçilerden satın aldıkları malların bedelini ödedikleri sırada iki nüsha makbuz tanzim etmeye ve bunlardan birini imzalayarak satıcı çiftçiye vermeye
ve diğerini ona imzalatarak almaya mecburdurlar. Mal tüccar veya çiftçi adına bir adamı veya mutavassıt tarafından alındığı takdirde makbuz bunlar tarafından tanzim ve imza olunur.
Çiftçiden avans üzerine yapılan mübayalarda, makbuz, malın teslimi sırasında verilir.
Müstahsil makbuzunun tüccar veya alıcı çiftçi nezdinde kalan nüshası fatura yerine geçer.
Müstahsil makbuzunda en az aşağıda yazılı bilgiler bulunur:
1. Makbuzun tarihi;
2. Malı satın alan tüccar veya çiftçinin soyadı, adı, unvanı ve adresi;
3. Malı satan çiftçinin soyadı, adı ve ikametgahı adresi;
4. Satın alınan malın cinsi, miktarı ve bedeli;
Bu maddede yazılı makbuzlar hiçbir resim ve harca tabi değildir. Müstahsil
makbuzları seri ve sıra numarası dahilinde teselsül ettirilir.”
“Vergi Tevkifatı
Madde 94 Kamu idare ve müesseseleri, iktisadi kamu müesseseleri, sair kurumlar, ticaret şirketleri, iş ortaklıkları, dernekler, vakıflar, dernek ve vakıfların iktisadi işletmeleri, kooperatifler, yatırım fonu yönetenler, gerçek gelirlerini beyan etmeye mecbur olan ticaret ve serbest meslek erbabı, zirai kazançlarını bilanço veya zirai işletme hesabı esasına göre tespit eden çiftçiler aşağıdaki bentlerde sayılan ödemeleri (avans olarak ödenenler dahil) nakden veya hesaben yaptıkları sırada, istihkak sahiplerinin gelir vergilerine mahsuben tevkifat
yapmaya mecburdurlar.”
“11. Çiftçilerden satın alınan zirai mahsuller ve hizmetler için yapılan ödemelerden;
a) Hayvanlar ve bunların mahsulleri ile kara ve su avcılığı mahsulleri için,
i -Ticaret borsalarında tescil ettirilerek satın alınanlar için %1
ii -(i) alt bendi dışında kalanlar için %2
b) Diğer zirai mahsuller için,
i - Ticaret borsalarında tescil ettirilerek satın alınan zirai mahsüller için %2
ii - (i) alt bendi dışında kalanlar için %4
c) Zirai faaliyet kapsamında ifa edilen hizmetler ,
i) Orman idaresine veya orman idaresine karşı taahhütte bulunan kurumlara yapılan ormanların ağaçlandırılması, bakımı, kesimi, ürünlerin toplanması, taşınması ve benzeri hizmetler için %2
ii) Diğer hizmetler için %4
d) Çiftçilere yapılan doğrudan gelir desteği ve alternatif ürün ödemeleri için 0”
B – Müstahsilden Alınan malın İadesinde :
Müstahsil makbuzu ile alımlardan kaynaklanan malın iadesinde firmanın iade faturası düzenlenmesi gerekmektedir. Düzenlenen fatura müstahsil makbuzu ile ilişkilendirilmelidir. Faturada ilgili müstahsil makbuzu belirtilmelidir. Stopaj tutarı vergi dairesinden iade alınmalıdır.
Örnek Muhasebe Kaydı:
------------------------------- / ------------------------------
150/153 İLK MADDE MALZEME/TİCARİ MALL. 1.000.-
100/102 KASA/BANKA 980.-
360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 20.-
Müstahsil ürün alış kaydı
----------------------------- / --------------------------------
100/102 KASA/BANKA 980.-
136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR 20.-
Vergi Dairesinden Alacaklar
150/153 İLK MADDE MALZ. 1.000.—
TİCARİ MALLAR
Müstahsile ürünün iadesi
--------------------------- / -------------------------------
100/102 KASA/BANKA 20.--
136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR 20.--
Vergi dairesinden iadenin alınması
-------------------------- / -------------------------------
III–MÜSTAHSİLE ÖDENEN AVANSLARIN GERİ ALINMASINDA UYGULAMA
Müstahsile ödenen avansların geri alınmasında Tek Düzen Hesap Planı na göre muhasebe kaydı şöyle olmalıdır.
Örnek muhasebe kaydı:
--------------------------- / -------------------------------
159 VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI 1000.—
100/102 KASA BANKA 980.—
360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 20.—
Müstahsile avans ödemesi
--------------------------- / -------------------------------
360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 20.—
100/102 KASA/BANKA 20.—
Stopaj kesintisinin ödenmesi
-------------------------- / --------------------------------
100/102 KASA/BANKA 980.—
136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR 20.—
Vergi Dairesinden Alacaklar
159 VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI 1.000.—
Müstahsilden verilen avansın alınması
--------------------------- / --------------------------------
100/102 KASA/BANKA 20.-
136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR 20.—
Vergi Dairesinden stopajın alınması
-------------------------- / ---------------------------------
Müstahsile yapılan avans ödemelerinde stopaj yapılması gerektiği hususu GVK 94 ncü maddesine göre yukarıda belirtilmişti.
VUK 235 nci maddesinde “Çiftçiden avans üzerine yapılan mübayalarda, makbuz, malın teslimi sırasında verilir.” Denilmektedir. Bu nedenle müstahsile yapılan avans ödemelerinde müstahsil makbuzu düzenlenmeyecektir.
Kanun maddesinden anlaşılacağı gibi müstahsile yapılacak avans ödemelerinde (para makbuzu banka dekontu gibi ) stopajın yapılması ve ilgili dönem muhtasar beyannamesi ile beyan edilip ödenmesi gerekmektedir. .
Ancak stopajın % 4 yerine % 2 ödenmesi için GVK Genel Tebliği 185 de açıklandığı üzere Alivre sözleşmesi yapılıp borsaya tescil ettirilmesi gerekmektedir.
GVK 185 Genel Tebliğinde:
“6) BORSAYA TESCİL ETTİRİLEREK YAPILAN ALİVRE MUAMELELERDE
GELİR VERGİSİ TEVKİFATI VE MÜTESELSİL SORUMLULUK
Alivre satış; satıcının, bir malın belli bir vade içinde teslimini taahhüt etmesidir. Henüz yetişmemiş mahsul alivre satılabilir. Bu akit türü, genellikle tarladaki mahsul ve ağaçtaki meyveler için yapılmaktadır.
193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 94. maddesinde, kimlerin vergi tevkifatı yapmakla yükümlü oldukları belirtilmiş ve bu kişi ve kurumlar 164 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde de sayılmıştır.
Aynı maddenin 11 numaralı bendinde, çiftçilerden satın alınan zirai ürünlerin bedeli üzerinden (avans olarak ödenenler dahil), gelir vergisi tevkifatı yapılacağı hükme bağlanmıştır. Buna göre, alivre işlemlere ait borsa tescillerinde vergi tevkifatı yönünden aşağıdaki açıklamalara göre işlem yapılacaktır.
a) Alivre işlem, bu konuda düzenlenecek yazılı bir sözleşme ile yapılacaktır. Ayrıca, bu işlemin ticaret borsasında tescilinde, ayrı bir tescil beyannamesi düzenlenecek ve işlem bu beyanname ile tescil edilecektir.
b) Alivre işlemlerin borsaya tescilinde tevkifat aranılmayacaktır. Zira, alivre işlemlerin tescili anında bir ürün teslimi yapılmamakta ve bu nedenle bir bedel ödemesi de söz konusu olmamaktadır.
Ancak, alivre işlemlerde, işlem sırasında bir avans ödemesinin söz konusu olması halinde, avans ödemesine münhasır olmak üzere vergi tevkifatının aranılacağı tabiidir.
c) Zirai ürünün teslimi ile alivre muamele sona erecektir. Bu nedenle, zirai ürünün teslimi sırasında borsa tescili yapılacak ve bu tescil ile birlikte alivre muamele tesciline ait beyanname de kapatılacaktır.
d) Alivre muamelelere ilişkin ürün teslimlerinde (alivre muamele tesciline ait beyannamenin kapatılması ve ürün satış tescili işleminin yapılması sırasında), ödemenin tamamı üzerinden gelir vergisi tevkifatı yapılacaktır. Ancak, daha önce avans ödemesi olmuş ise, bu ödemeden kesilen verginin, ürün satışından tescilinde yapılan tevkifat tutarından mahsup edileceği tabiidir.
e) Alivre muameleden taraflarca vazgeçilmesi halinde, vazgeçme işlemi de yazılı olarak yapılacaktır.”
Avans ödemelerinde GV kesintinin % 4 yerine % 2 olarak ödenebilmesi için yukarıdaki işlemlerin uygulanması gerekmektedir.
IV – SONUÇ
Müstahsil alımlarında veya avans ödemelerinde GVK 94 maddesi gereği GV
kesintisi yapılacağı ve malın geri verilmesi yada avansın geri alınmasında ise
firma ödediği GV kesintisini Vergi Dairesinden geri alacaktır.
Müstahsile yapılacak avans ödemelerinde GV kesintisinin % 4 yerine % 2 uygulanabilmesi için Alivre Sözleşmesi yapılarak Borsaya Tescili gerekmektedir.
Mehmet KESKİN/ SMMM
kaynak : http://yildirimercan.blogspot.com
twitter.com/vergivekanunla
http://vergikanunhaberleri.blogspot.com/
