İşletmenin varlıkları ve kaynakları üzerinde değişme yaratan ve para ile ifade edilen mali nitelikli işlemlere ait bilgileri; kaydetmek, sınıflandırmak, özetlemek, analiz etmek ve yorumlamak suretiyle ilgili kişi ve kurumlara raporlar halinde sunan bilgi sistemine muhasebe denir. Muhasebe kayıtlarının gerçek durumu yansıtan ve usulüne uygun olarak düzenlenmiş. objektif belgelere dayandırılması gerekir. Belge kısaca; Gerçekleşen bir işlemi kişi, yer ,zaman, nitelik ve nicelik gibi açılardan saptayan, kanıtlayan, yazılı bir nesnedir. Muhasebede yapılan her kayıt yazılı bir belgeye dayanmak zorundadır. Çünkü belgesiz muhasebe olmaz. Belge muhasebenin temel taşıdır. Belgelerin bulunması gereken hususlar ilgili kanunlarda belirtilmiştir.
2-Vergi Usul Kanunda Yer Alan Belgeler
1- Fatura
2- Sevk İrsaliyesi
3-İrsaliyeliFatura
4- Perakende Satış Fişi
5- Gider Pusulası
6- Müstahsil Makbuzu
7- Taşıma İrsaliyesi
8-Yolcu Taşıma Biletleri
9-Günlük Müşteri Listesi
10-Yolcu Listesi
11-Yazar Kasa Fişi
12-Serbest Meslek Makbuzu
13-Ücret Bodrosu
3-Türk Ticaret Kanunda Yer Alan Belgeler
Vergi Usul Kanunda yer alan belgelerdeki Vergisel İspat Yükümlülüğünden çok ticari hayatta güvenin oluşması için getirilmiş ve daha çok kişiler arasındaki ticari ilişkilerde alacağın güvenli hale getirilmesi için oluşturulmuştur. Bunlar Kambiyo Senetleri olarak ifade edilebilir. Tacirlerin TTK ya bağlı olarak kullanmak zorunda olduğu belgeler 2 aşama da sınıflandırılabilir.
1-Kambiyo Senetleri ( Bono, Poliçe, Çek)
2-Menkul Kıymetler (Hisse Senetleri, Tahvil, Hazine Bonosu, Vdmk vs)
4-Gider Pusulası Tanım ve Özellikleri
4.1- Tanım: Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenler ile defter tutmak zorunda olan serbest meslek sahiplerinin ve çiftçilerin vergiden muaf esnafa yaptırdıkları işler veya onlardan satın aldıkları mal için tanzim edip, işi yapana veya malı satana imza ettirecekleri vergiden muaf esnaf tarafından verilmiş fatura hükmünde bir belgedir.
4.2- Özellikleri :
4.2.1-Vergi Usul Kanununun 234 üncü maddesinin üçüncü fıkrasında, "Gider pusulası, işin mahiyeti, emtianın cins ve nev'i ile miktar ve bedelini ve iş ücretini ve işi yaptıran ile yapanın veya emtiayı satın alan ve satanın adlarıyla soyadlarını (Tüzel kişilerde unvanlarını) ve adreslerini ve tarihi ihtiva eder ve iki nüsha olarak tanzim ve bir nüshası işi yapana veya satana tevdi olunur." hükmü yer almaktadır.
4.2.2-Gider pusulası, mükellefler tarafından anlaşmalı matbaalara bastırılacak veya notere tasdik ettirilecektir. Gider pusulasının anlaşmalı matbaalarda bastırılması ve kullanılmasında "Vergi Usul Kanunu uyarınca Vergi Mükellefleri Tarafından Kullanılan Belgelerin Basım ve Dağıtımı Hakkında Yönetmelik" hükümlerine uyulacaktır.
5- Gider Pusulaları Karşılığında Yapılan ödemelerde vergi kesintisi;
Esnaf muaflığından yararlananlara mal ve hizmet alımları karşılığında yapılan ödemelerden;
5.1-Havlu,çarşaf,çorap,halı,kilim,dokuma mamulleri, örgü dantel, her nevi nakış işleri ve her nevi turistik eşya hasır, sepet, paspas, fırça, yapma çiçek ve benzeri emtia bedelleri veya bu emtianın imalinden ödenen hizmet bedelleri üzerinden %2
5.2-Hurda mal alımları için %2
5.3-Diğer mal alımları için %5 diğer hizmet alımları için%10 dur.
6-İkinci El Araç Alımında Belge Düzeni
Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinin 13 numaralı bendinde, 4108 sayılı Kanunla yapılan değişiklikle "diğer kişilerden" satın alınan mal ve hizmet için yapılan ödemeler vergi tevkifat’ının kapsamı dışına çıkartıldığından esnaf muaflığı kapsamı dışında kalan diğer kişilere yapılan ödemeler üzerinden tevkifat yapılmayacaktır. Mükelleflerin Vergi mükellefiyeti olmayan (nihai tüketici) kişiden alınan araçlar için gider pusulası düzenlenmesi yeterli olup; herhangi bir vergi tevkifatı yapılmayacaktır. Tabi ikinci el araç alımında noter satış sözleşmesinin eklenmesi gerekmektedir. Şehir içi ve şehirler arası yolcu taşımacılığı yapmak için alınan araçların değişikliklerin vergi dairesine bildirilmesi gerekmektedir olup, diğer durumlarda herhangi bir bildiril yapılmasına gerek yoktur.Gelir İdaresi Başkanlığı Ankara Vergi Dairesi Başkanlığı B.07.1.GİB.4.06.18.02/32156 Sayılı Muktezasında Şehir içi ve şehirler arası yolcu taşımacılığı yapmak amacıyla satın alınan nakil vasıtalarının her biri işyeri olarak kabul edileceğinden söz konusu vasıtaların alım satımı nedeniyle ortaya çıkan değişiklikleri bağlı olunan vergi dairesine bildirilmesi gerekmektedir. Diğer yandan kiraya vermek amacıyla satın alınan binek araçların alım satımı nedeniyle bağlı olduğunuz vergi dairesine bildirim zorunluluğunuz bulunmamaktadır. Denilmekte olup, Gelir vergisi Kanunun 9. Maddesine Göre Ticaret ve sanat erbabından aşağıda yazılı şekil ve suretle çalışanlar gelir vergisinden muaftır.
1. Motorlu nakil vasıtaları kullanmamak şartı ile gezici olarak veya bir işyeri açmaksızın perakende ticaret ile iştigal edenler (Giyim eşyalarıyla zati ve süs eşyaları, değeri yüksek olan ev eşyaları ile pazar takibi suretiyle gıda, bakkaliye ve temizlik maddelerini ve sabit iş yerlerinin önünde sergi açmak suretiyle o iş yerlerinde satışı yapılan aynı neviden malları satanlar hariç)
2. Bir işyeri açmaksızın gezici olarak ve doğrudan doğruya müstehlike iş yapan hallaç, kalaycı, lehimci, musluk tamircisi, çilingir, ayakkabı tamircisi, kundura boyacısı, berber, nalbant, fotoğrafçı, odun ve kömür kırıcısı, çamaşır yıkayıcısı ve hammallar gibi küçük sanat erbabı;
3. Köylerde gezici olarak her türlü sanat işleri ile uğraşanlar ile aynı yerlerde aynı işleri bir işyeri açmak suretiyle yapanlardan 47 nci maddede (basit usul şartları yazılı şartları haiz bulunanlar (51 nci madde şümulüne girenler bu muafiyetten faydalanamazlar);
4. Nehir, göl ve denizlerde ve su geçitlerinde toplamı 50 rüsum tonilatoya (50 rüsum tonilato dahil) kadar makinesiz veya motorsuz nakil vasıtaları işletenler; hayvanla veya bir adet hayvan arabası ile nakliyecilik yapanlar (Bu bentte yazılı ölçüler, birlikte yaşıyan eşlerle velayet altındaki çocuklar hakkında veya ortaklık halindeki işletmelerde, bu kimselerin veya ortaklığın işlettiği vasıtalar toplu olarak nazara alınmak suretiyle tespit edilir);
5. Ziraat işlerinde kullandıkları hayvan, hayvan arabası, motor, traktör gibi vasıtalar veya sandallarla nakliyeciliği mutat hale getirmeksizin ara sıra ücret karşılığında eşya ve insan taşıyan çiftçiler;
6. Evlerde kullanılan dikiş, nakış, mutfak robotu, ütü ve benzeri makine ve aletler hariç olmak üzere, muharrik kuvvet kullanmamak ve dışarıdan işçi almamak şartıyla; oturdukları evlerde imal ettikleri havlu, örtü, çarşaf, çorap, halı, kilim, dokuma mamûlleri, kırpıntı deriden üretilen mamûller, örgü, dantel, her nevi nakış işleri ve turistik eşya, hasır, sepet, süpürge, paspas, fırça, yapma çiçek, pul, payet, boncuk işleme, tığ örgü işleri, ip ve urganları, tarhana, erişte, mantı gibi ürünleri işyeri açmaksızın satanlar. Bu ürünlerin, pazar takibi suretiyle satılması ile ticarî, ziraî veya meslekî faaliyetleri dolayısıyla gelir ve kurumlar vergisi mükellefi olanların düzenledikleri hariç olmak üzere; düzenlenen kermes, festival, panayır ile kamu kurum ve kuruluşlarınca geçici olarak belirlenen yerlerde satılması muaflıktan faydalanmaya engel değildir.
7. Ticari işletmelere ait atıkları mutat olarak veya belli aralıklarla satın alanlar hariç olmak üzere, bir işyeri açmaksızın kendi nam ve hesabına münhasıran kapı kapı dolaşmak suretiyle her türlü hurda maddeyi toplayarak veya satın alarak bu malların ticaretini yapanlara veya tekrar işleyenlere satanlar;
8. Yukarıdaki 1 - 7 numaralı bentlerde sözü edilen işlere benzerlik gösterdikleri, Danıştay'ın muvafık mütalaası üzerine, Maliye Bakanlığınca, kabul ve ilan olunan ticaret ve sanat işleri ile iştigal edenler.
(Ticarî, ziraî veya meslekî kazancı dolayısı ile gerçek usulde Gelir Vergisine tâbi olanlar ile yukarıda sayılan işleri Gelir ve Kurumlar Vergisi mükelleflerine bağlılık arz edecek şekilde yapanlar esnaf muaflığından faydalanamazlar.
Esnaf muaflığı şartlarını topluca taşıyanlar bu muaflıktan yararlanabilmek için ilgili esnaf odasına kayıt olmak ve durumlarını tevsik etmek suretiyle belediyeden "Esnaf Muaflığı Belgesi" almak zorundadırlar.
Esnaf muaflığından faydalananlar faaliyetleri ile ilgili olarak satın aldıkları mallara ve giderlerine ilişkin, gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinden aldıkları belgeleri saklamak zorundadırlar. Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre yoklamaya yetkililer veya yoklamaya yetkililerle birlikte belediye zabıtalarınca müştereken yapılan denetimlerde, vergiden muaf esnafın bir takvim yılı içinde bir defa mal alış ve giderlerine ilişkin belgeleri yanında bulundurmadığının veya bulundurduğu belgenin satışını yaptığı mal ve hizmetle ilişkisinin olmadığının tespiti halinde, "Esnaf Muaflığı Belgesi" iptal edilir. Belgesi iptal edilenlerden muaflık şartlarını taşıyanlar, aynı faaliyete devam etmek istemeleri halinde yeniden belge almak zorundadırlar.
Bir işyeri açmaksızın münhasıran gezici olarak, milli piyango bileti satanlar ile 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanuna göre gerçek ve tüzel kişilerin mallarını iş akdi ile bağlı olmaksızın bunlar adına kapı kapı dolaşmak suretiyle tüketiciye satanlar yukarıdaki şartlarla sınırlı olmaksızın gelir vergisinden muaftır
7- İkinci El Araç Satımında Kdv
215 Seri No’lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinin 32 nci paragrafında ise, basit usulde vergilendirilen mükelleflerin kullandıkları sabit kıymetleri gider yazamayacakları ve amortismana tabi tutamayacakları belirtilmiştir. 72 Seri No’lu Katma Değer Vergisi Genel Tebliğinde ise; basit usule tabi mükelleflerin amortismana tabi iktisadi kıymetlere ait fatura ve benzeri belgelerde gösterilen katma değer vergisini indirim konusu yapamayacakları ve bu kıymetlerin teslimlerinin katma değer vergisine tabi bulunmadığı açıklanmıştır. Bu sebeple; basit usulde vergilendirilen mükelleflerin taşıt ve diğer sabit kıymetlerini satmaları dolayısıyla fatura düzenleme yükümlülükleri de bulunmamaktadır. Maliye Bakanlığı tarafından hazırlanarak, 29 Nisan 2010 tarihinde yayınlanan 54 numaralı katma değer vergisi sirkülerinde gider pusulası ve noter satış sözleşmesi ile alınan araçların satımında kdv oranı şu şekildedir;
7.1- Türk Gümrük Tarife Cetvelinin 8701.90.50.00.00 Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonunda yer alan kullanılmış tekerlekli zirai traktörler ve ormancılıkta kullanılan tekerlekli traktörlerin (motokültörler hariç) 30 Mart 2009 tarihinden itibaren tesliminde % 1 oranında KDV hesaplanacaktır.
7.2-Aracın 87.03 pozisyonunda yer alan binek otomobili niteliğini haiz olması durumunda 2007/13033 sayılı Bakanlar Kurulu Kararına ekli I sayılı listenin 9. sırasına istinaden söz konusu aracın satışı % 1 oranında KDV'ye tabi olacaktır.
7.3- Araç sahibinin KDV Kanununun 30/b maddesine göre binek otomobillerinin alımında yüklendiği KDV'yi indirim hakkı bulunması halinde (araç kiralama, taksi işletmesi gibi) bu aracın satışında KDV oranı % 18 olarak uygulanacaktır. Ancak, binek otomobillerinin alımında yüklendiği KDV'yi indirim hakkı bulunan mükelleflerin 31 Aralık 2007 tarihi itibariyle aktiflerinde veya envanterlerinde bulunan binek otomobillerinin iktisap tarihinden itibaren 2 yıl geçtikten sonra teslimi % 1 oranında KDV'ye tabi tutulacaktır.
7.4-Aracın 87.03 pozisyonunda yer almaması durumunda ise % 18 oranında KDV uygulanacaktır. Örneğin, eşya taşımaya mahsus kamyonun satışında % 18 oranında KDV hesaplanacaktır. Aynı şekilde 87.02 pozisyonunda yer alan otobüs, midibüs ve minibüs gibi araçların teslimi de % 18 oranında KDV'ye tabi tutulacaktır.
7.5- Ambulanslar, mahkum taşımaya mahsus arabalar, para arabaları, cenaze arabaları, itfaiye öncü arabaları gibi özel amaçla yapılmış motorlu taşıtların kullanılmış olanlarının tesliminde % 18 oranında KDV uygulanacaktır.
8-Sonuç
Muhasebede yapılan her kayıt yazılı bir belgeye dayanmak zorundadır. Çünkü belgesiz muhasebe olmaz. Belge muhasebenin temel taşıdır. Mükelleflerin Vergi mükellefiyeti olmayan (nihai tüketici) kişiden alınan binek otomobil için gider pusulası düzenlenmesi yeterli olup; herhangi bir vergi tevkifatı yapılmayacaktır. Tabi ikinci el araç alımında noter satış sözleşmesinin eklenmesi gerekmektedir .Basit usulde vergilendirilen mükelleflerin kullandıkları sabit kıymetleri gider yazamayacakları ve amortismana tabi tutamayacakları belirtilmiştir. Bu sebeple; basit usulde vergilendirilen mükelleflerin taşıt ve diğer sabit kıymetlerini satmaları dolayısıyla fatura düzenleme yükümlülükleri de bulunmamaktadır.
Kaynakça:
1-29 Nisan 2010 Tarih ve 54 Numaralı Katma Değer Vergisi Sirküleri.
2-Vergi Usul Kanunu .
3-Gelir Vergisi Kanunu.
4-215 Seri No’lu Gelir Vergisi Genel Tebliği.
5-http://www.tesk.org.tr/tr/mevzuat/08/vergimuaf.pdf
Önder ÖZSOY
SMMM
info@onderozsoy.com
muhasebenet.net
twitter.com/vergivekanunla
http://vergikanunhaberleri.blogspot.com/
