6111 Sayılı Kanunla Yurt Dışı Müteahhitlik İşlerinde Çalıştırılacak Türk İşçilerin Sosyal Güvenlikleri Değişti
I- GİRİŞ
Türk işverenleri artık dünyanın her yerinde büyük yatırımlara girişiyorlar. İş verimliliği gereği hemen hemen bütün Türk İşverenler bu işleri Türk İşçileri ile yapıyorlar. Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı müteahhitlerce üstlendikleri taahhüt işlerinde çalıştırmak üzere sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelere
(Sosyal Güvenlik Sözleşmesi imzalanan ülkeler; İngiltere, Almanya, Hollanda, Belçika, Avusturya, İsviçre, Fransa, Libya, Danimarka, İsveç, Norveç, KKTC, Makedonya, Romanya, Azerbaycan, Gürcistan, Bosna-Hersek, Kanada, Kanada Kebek Bölgesi, Çek Cumhuriyeti, Arnavutluk, Lüksemburg.) götürülen Türk işçilerin sosyal güvenlikleri 506 sayılı Kanunda topluluk sigortası ile çözümlenmişti.
.
1.10.2008’te yürürlüğe giren 5510 sayılı Kanunla çok önemli bir değişiklik gerçekleştirildi. Bu değişikliğe göre kısaca, sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelere çalışmak üzere götürülen Türk işçileri kısa vadeli sigorta kolları açıcından 4/a’lı ve uzun vadeli sigorta kolları açısından da isteğe bağlı sigorta ödemeleri suretiyle 4/b’li olacaklardı. Bu durumda sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelere çalışmak üzere götürülen Türk işçileri çalışırken işçi, emekli olurken de işveren gibi emekli olma durumuyla karşı karşıya kalmışlardı.
Kamuoyunda torba Kanun olarak bilinen 6111 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması İle Sosyal Sigortalar Ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu Ve Diğer Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun 24. maddesi ile söz konusu garip uygulamayı düzenleyen 5510 sayılı SSGSS Kanun’un 5. maddesinin (g) fıkrası yeniden düzenlendi.
Söz konusu değişiklik çerçevesinde Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı müteahhitlerce üstlendikleri taahhüt işlerinde çalıştırmak üzere sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelere götürülen Türk işçilerin sosyal güvenliklerinin nasıl olacağı makalemizin konusunu oluşturmaktadır.
II- YURT DIŞI MÜTEAHHİTLİK İŞLERİNDE ÇALIŞTIRILACAK TÜRK İŞÇİLERİNİN SOSYAL GÜVENLİKLERİ
Yurt dışında aldıkları taahhüt işleri için, iş aldıkları ülkeye Türk işçisi götürecek Türk müteahhitlerinin bu işçilerin sosyal güvenlikleri 5510 sayılı SSGSS Kanunu’nun 10. maddesinde yurt dışında bulundukları, bu görevleri yaptıkları sürece, sigortalıların ve işverenlerin sosyal sigortaya ilişkin hak ve yükümlülükleri devam edeceği belirtilmiştir. Bu şekilde söz konusu maddeye göre yurt dışına götürülen sigortalıların sosyal güvenlikleri, götürüldüğü ülke ile sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanıp imzalanmamasına göre ayrı ayrı değerlendirilmektedir.
2.1. SOSYAL GÜVENLİK SÖZLEŞMESİ İMZALANAN ÜLKEDE ÇALIŞTIRILACAK TÜRK İŞÇİLERİNİN SOSYAL GÜVENLİKLERİ
Türkiye Cumhuriyeti ile sosyal güvenlik sözleşmesi imzalayan ülkelere götürülen Türk işçilerin sosyal güvenlikleri genel olarak iki ülke arasındaki sözleşme hükümlerine göre sağlanır. Burada mütekabiliyet prensibi gereği Türkiye’de söz konusu ülke uyruklusu işçiye ne tip haklar veriliyorsa o ülkede Türk işçiye de aynı haklar verilir. Ancak bazı ülkelerle yapılan sözleşme içeriğinden dolayı bazı ayrıcalıklar uygulanmaktadır, bu sebeple söz konusu durum esasen ülke ile yapılan sözleşmeye göre belirlenmektedir.
Yurt dışına götürülen Türk işçisi sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmış ülkeye götürüldü ise sözleşme şartlarına göre sigortalılığı ve dolayısıyla hakları belirlenir. Yurt dışına götürülen Türk işçisi sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkeye götürüldü ise işte bu durumda 5510 sayılı Kanun öncesi farklı uygulama vardı, 5510 sayılı Kanunla yeni uygulamaya geçildi ve son olarak daha önce de belirttiğimiz üzere 6111 sayılı Kanun ile daha farklı bir uygulamaya geçilmiştir.
2.2. SOSYAL GÜVENLİK SÖZLEŞMESİ İMZALANMAYAN ÜLKEDE ÇALIŞTIRILACAK TÜRK İŞÇİLERİNİN SOSYAL GÜVENLİKLERİ
Sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanan ülkelerde iki ülke arasında yapılan sözleşme gereği işçinin sosyal güvenliği hiçbir sorun oluşturmadan sağlanmaktadır. Ancak sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmayan ülkelerde iş üstlenen işverenler bir takım sorunlarla karşılaşmaktadır. Bu sorunları gidermek için sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce istihdam edilen Türk işçilerin sosyal güvenlikleri ile ilgili 3 değişik uygulama denendi.
506 sayılı Kanun’a göre ya 86. maddesi gereği Kurumla imzalanan “Malûllük, Yaşlılık ve Ölüm Topluluk Sigortası Tip Sözleşmesi” sonucu topluluk sigortası ya da 85. madde gereği işçilerin kendilerinin ödedikleri isteğe bağlı sigorta ile sağlanıyordu. Kısa vadeli sigorta kolları uygulanmıyordu. Bu durumda sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce istihdam edilen Türk işçileri herhangi bir iş kazası veya meslek hastalığı halinde herhangi bir hak iddia edemiyor, hem kendisi hem bakmakla yükümlü olduğu kişiler hastalık sigortasından ve eşi veya kendisi doğum yapması halinde analık sigortasından yararlanamıyordu.
Bu mağduriyetin giderilmesi maksadıyla 5510 sayılı SSGSS Kanunu’nun 5. maddesinin (g) fıkrası gereği ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçileri 4. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalılar hakkında kısa vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası hükümleri uygulandı ve bu sigortalılar uzun vadeli sigorta kollarına tabi olmak istemeleri halinde, isteğe bağlı sigortalısı olmaları öngörüldü.
Ancak bilindiği üzere; 5510 sayılı Kanunun 51. maddesi gereği isteğe bağlı sigortalılar 4/b’li sayıldıkları için sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelere çalışmak üzere götürülen Türk işçileri kısa vadeli sigorta kolları açıcından 4/a’lı ve uzun vadeli sigorta kolları açısından da isteğe bağlı sigorta ödemeleri suretiyle 4/b’li sayılmışlardı
.
Nihayet, 6111 sayılı Kanunun 24. maddesi ile bu garip uygulamaya son verildi. Buna göre; “Bu bent kapsamında yurt dışındaki işyerlerinde çalışan sigortalıların, bu sürede ödedikleri isteğe bağlı sigorta primleri 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalılık sayılır” denilerek sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelere çalışmak üzere götürülen Türk işçileri uzun vadeli sigorta kolları haklarından yararlanmak üzere isteğe bağlı sigortalı olmaları durumunda, mevcut isteğe bağlı sigortalılarından ayrı olarak 4/a’lı olacaklardır. Bu şekilde bu tip durumdaki sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelere çalışmak üzere götürülen Türk işçileri gerek kısa vadeli sigorta kolları açıcından gerekse uzun vadeli sigorta kolları açısından 4/a’lı olmaları sağlanmış oldu.
IV- SONUÇ
6111 sayılı Kanundaki düzenleme öncesinde yurt dışında çalıştırılmak üzere götürülen işçilerin kısa vadeli sigorta kolları açıcından 4/a’lı ve uzun vadeli sigorta kolları açısından da isteğe bağlı sigorta ödemeleri suretiyle 4/b’li sayılmaları ciddi sorun oluşturmaktaydı. 6111 sayılı Kanunla getirilen düzenleme gereği, söz konusu işçiler uzun vadeli sigorta kolları yönünden de 4/a’lı olacaklardır.
Ramazan YILDIZ
Kaynak: Diyaloğ Dergisi Süryay Sürekli Yayınlar Ticaret ve Sanayi AŞ
http://yildirimercan.blogspot.com/