MADENDE EMEKLİLİK KOŞULLARI:Riskli işyerlerinden olan Maden ve yeraltında çalışanlar için Mülga 506 sayılı SSK ve yürürlükte olan 5510 sayılı SS ve GSSK ile düzenlemelere gidilmiştir.
Diğer iş kollarına göre riskli olan bu işyerlerinde çalışanların yaşam kaliteleri göz önüne alındığında erken emeklilik adına aşağıda belirdiğimiz düzenlemeler Sosyal Güvenlik Hukukunda yerini almıştır.
Konuya 1.10.2008 öncesi ve sonrası olarak bakar iken,iki örnekle de yazımıza son veriyoruz.
Konu hakkında ilgilenen uygulamacılara faydalı olacağını umuyorum.
1.10.2008 ÖNCESİ:
506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunun mülga 60 ıncı maddesinin;
- B bendi, maden işyerlerinin yer altı işlerinde çalışanların,
- D bendi ise, yine çalışmalarının en az 1800 gününü maden işlerinin yer altı işlerinde geçiren sigortalıların, yaşlılık sigortasından aylığa hak kazanma özel şartlarını düzenlemekte idi. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile yukarıda belirtilen sigortalıların müktesep hakları korunarak Kanunun geçici 9 uncu maddesinin altıncı fıkrası ile maden işyerlerinin yer altı işlerinde çalışanlar ile çalışmalarının en az 1800 gününü maden işlerinin yer altı işlerinde geçiren sigortalıların, 506 sayılı Kanunda öngörülen aylığa hak kazanma koşulları korunmuştur.
2008 YILI EKİM AYI BAŞINDAN ÖNCE MADEN İŞYERLERİNDE ÇALIŞMAYA BAŞLAYAN SİGORTALILAR
5510 sayılı Kanunun geçici 9. maddesinin beşinci fıkrası kapsamında, 2008 yılı Ekim ayı başından önce maden işyerlerinin yeraltı veya yeraltı münavebeli işlerinde çalışan ve daha sonra da bu işlerde çalışmaya devam eden sigortalıların bu işlerdeki çalışmasının en az 1800 gün olması halinde bu çalışmalarının dörtte biri toplam prim ödeme gün sayılarına ilave edilecek ancak, ilave edilen süre kadar ayrıca yaştan indirim yapılmayacaktır.
Kanunun geçici 9. maddesinin beşinci fıkrasında; Kanunun yürürlük tarihinden önce bazı hükümleri yürürlükten kaldırılan 506 sayılı Kanuna göre sigortalı sayılanların, Kanunun yürürlük tarihinden önce maden işyerlerinin yeraltı işlerinde sürekli veya münavebeli olarak çalışmaya başlayanlardan;
- En az 20 yıldan beri Bakanlıkça tespit edilen maden işyerlerinin yeraltı işyerlerinde sürekli çalışan ve bu işlerde en az 5000 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödeyen sigortalılara yazılı talepleri halinde 28. maddenin ikinci fıkrasının (a) bendindeki yaş şartları aranmaksızın yaşlılık aylığı bağlanacaktır.
- En az 25 yıldan beri Bakanlıkça tespit edilen maden işyerlerinin yeraltı işyerlerinde yeraltı münavebeli işlerinde çalışan ve bu işlerde en az 4000 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödeyen sigortalılara da 28. maddenin ikinci fıkrasının (a) bendindeki yaş şartları aranmaksızın 8100 gün prim ödemiş sigortalılar gibi yaşlılık aylığı bağlanacaktır.
- 50 yaşını dolduran ve malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tabi çalışmalarının en az 1800 gününü Bakanlıkça tespit edilen maden işyerlerinin yeraltı işlerinde geçirmiş olan sigortalılara da sigortalı olarak işe giriş tarihi 08.09.1999 dan önce olanlara 5000 gün veya 15 yıllık sigortalılık süresi ve en az 3600 gün, sigortalı olarak işe giriş tarihi 08.09.1999 dan sonra olanlara ise 7000 gün veya 25 yıllık sigortalılık süresi ve en az 4500 prim gün sayısı koşullarının yerine gelmesi halinde, yaşlılık aylığı bağlanacaktır.
Sigortalıların söz konusu işlerde Kanunun yürürlük tarihinden önce veya sonra geçen çalışmalarının en az 1800 gün olması koşuluyla çalışmalarının ¼’ü, eskiden olduğu gibi sadece prim ödeme gün sayılarına ilave edilecektir. Bunlar için malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi, sigortalının prime esas kazancının % 23’üdür. Bunun % 9’u sigortalı hissesi, % 14’ü de işveren hissesidir.
1.10.2008 SONRASI:
Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonra(01/10/2008 sonrası) ilk defa maden işyerlerinin yer altı işlerinde geçen çalışmaların her 360 günü için prim ödeme gün sayısına 180 gün ilave yapılır. Yine emeklilik yaş hadlerinden de bu işlerde en az 1800 gün çalışmış olmak şartıyla indirim yapılır.
5510 sayılı Kanun kapsamında sayılan maden işlerinin yer altı işlerinde geçen prim ödeme gün sayılarına, bu işyerlerinde ve işlerde geçen çalışma sürelerinin her 360 günü için 180 gün, fiilî hizmet süresi zammı olarak eklenir. 360 günden eksik sürelere ait fiilî hizmet süresi zammı, 360 gün için eklenen fiilî hizmet süresi ile orantılı olarak belirlenir. Çalışmanın fiili hizmet süresi zammı kapsamında değerlendirilebilmesi için sigortalının maden işlerinin yer altı işlerinde fiilen çalışması ve söz konusu işlerin risklerine maruz kalması şarttır.
Ayrıca, yaş haddi indiriminden yararlanabilmek için sigortalıların söz konusu işlerde (01/10/2008 sonrası) en az 1800 gün çalışmış olmaları şarttır. Maden işlerinin yer altı işlerindeki çalışmalardan dolayı prim ödeme gün sayılarına eklenen fiili hizmet süresi zammı ile yaş hadlerinden indirimde süre sınırı uygulanmaz.
TABLO
| İLGİLİKANUN | KANUN MADDESİ | SİGORTALILIK SÜRESİNİN | ÇALIŞMANIN | TAHSİS TALEP TARİHİNDE EN AZ | ||||
Niteliği | Sigortalılık | Gün | Yaş | Sigortalılık | Gün Sayısı | |||
5510 | Geçici 9/Altı | 08.09.1999′dan önce | Sürekli | 1800 | 50 | – | 5000 | |
1800 | 50 | 15 | 3600 | |||||
09.09.1999 – 30.09.2008 | Sürekli | 1800 | 50 | – | 7000 | |||
1800 | 50 | 25 | 4500 | |||||
2008/EKİM’den önce | Sürekli | 20 | 5000 | 20 | 5000 | |||
Münavebeli | 25 | 4000 | 25 | 4000 | ||||
28.md/6. fıkra | 2008/EKİM’den sonra | Sürekli | 55 | 20 | 7200 | |||
BU KONUDA İKİ ÖNEMLİ ÖRNEĞİ ŞEVKET TEZEL ÜSTAD’tan ALIYORUZ.
1 Ekim 2008’den Önce Yer altı Maden İşçisi Olanların Emeklilik Koşulları(13.05.2011)
01.10.2008 tarihinden önce yer altı maden işyerlerinde çalışmaya başlayanların emeklilik hakları bu tarihten sonra yer altı maden işyerinde çalışmaya başlayanlardan farklıdır.
Buna göre;
En az 20 yıldan beri Bakanlıkça tespit edilen maden işyerlerinin yeraltı işyerlerinde sürekli çalışan ve bu işlerde en az 5 bin gün prim ödeyen sigortalılara yazılı talepleri halinde yaş şartları aranmaksızın,
Bahse konu işyerlerinin yeraltı münavebeli işlerinde en az 25 yıldan beri çalışan ve bu işlerde en az 4 bin gün prim ödeyen sigortalılara da yaş şartı aranmaksızın 8 bin 100 gün prim ödemiş sigortalılar gibi, yaşlılık aylığı bağlanabilecek.
50 yaşını dolduran ve malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tâbi çalışmalarının en az bin 800 gününü bakanlıkça tespit edilen maden işyerlerinin yeraltı islerinde geçirmiş olan sigortalılara da sigortalılık başlangıcı 08.09.1999’dan önce olanlara 5 bin gün veya 15 yıllık sigortalılık süresi ve en az 3 bin 600 gün, sigorta başlangıcı 08.09.1999’dan sonra olanlara ise 7 bin gün veya 25 yıllık sigortalılık süresi ve en az 4 bin 500 prim gün sayısı koşullarının yerine gelmesi halinde yaşlılık aylığı bağlanabilecek.
01.10.2008 tarihinden önce yer altı maden işyerlerinde çalışmaya başlayan sigortalıların, 01.10.2008 tarihinden önce veya sonra bu işlerde geçen çalışmalarının en az bin 800 gün olması halinde bu çalışmalarının dörtte birinin prim ödeme gün sayılarına eklenmesi gerekiyor.
01.10.2008'den Sonra Yeraltı Maden İşyerlerinde Çalışmaya Başlayanların Emeklilik Durumu (12.05.2011)
Soru: 22.08.1984 doğumluyum 2005 Ocak itibariyle sigortalıyım 2008-2010 arasında askerliğimi yaptım. Nisan 2010'dan beri yeraltında çalışmaya başladım. Hep yer altında çalışırsam ne zaman emekli olabilirim? Mehmet ÇAKMAK
Cevap: 01.10.2008 tarihinden sonra ilk defa maden işyerlerinin yeraltı veya yeraltı münavebeli işlerinde çalışmaya başlayanlar hakkında, 5510 sayılı Kanunun fiili hizmet zammı süresine ait hükümlerinin uygulanması gerekiyor. Yani maden ocakları (elementer cıva bulunduğu saptanan cıva maden ocakları hariç), kanalizasyon ve tünel yapımı gibi yer altında yapılan işlerde çalışanların her yıl başına 180 gün fiili hizmet zammı kazanmaları, aynı zamanda bu 180 günün yarısının tespit edilen yaştan da indirilmesi gerekiyor. Örneğin maden işyerinin yer altı işlerinde 8 yıl çalışırsanız 12 yıl (4 bin 320 gün) kazanmış olacak, aynı zamanda tabi olduğunuz yaş da 60'dan 58'e düşecektir. Örneğin bundan sonra 26 yıl daha yeraltında çalışırsanız hem 39 yıllık hizmet kazanmış olur hem de 53,5 yaşında emekli olabilirsiniz.
SONUÇ:
1.10.2008 Tarihinden sonra Madende çalışanlar için Yaş ve Gün sayısı artırılmıştır.Sürekli ve Münavebeli olmasına bakılmaksızın 20 Yıl olarak belirlenmiştir. 1.10.2008’den sonra işe giren ve maden veya yer altı işlerinde çalışanların emekliliği zorlaştırılmıştır.
VEDAT İLKİ
vedat.uzman@gmail.com
http://www.alitezel.com/tezel/index.php?sid=yazi&id=4962
