Maaş, Ücret ve Emekli Maaş Haczi
İşverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilen menfaatler olarak tanımlanan ücret, hak sahiplerinin, üçüncü kişilerle girdikleri hukukî ilişkiler sonucunda borçlu niteliği kazanabilmektedirler. Böylesi durumlarda, borçların ödenmemesinden dolayı yapılacak icra takiplerinde, maaş ve ücretlerin ne oranda haczedileceği İcra ve İflâs Kanunu 83. maddesinde düzenlenmiştir.
Kanuna göre: "Maaşlar, tahsisat ve her nevi ücretler, intifa hakları ve hâsılatı, ilama müstenit olmayan nafakalar, tekaüt maaşları, sigortalar veya tekaüt sandıkları tarafından tahsis edilen iratlar, borçlu ve ailesinin geçinmeleri için icra memurunca lüzumlu olarak takdir edilen miktar tenzil edildikten sonra haczolunabilir. Ancak haczolunacak miktar bunların dörtte birinden az olamaz. Birden fazla haciz var ise sıraya konur. Sırada önde olan haczin kesintisi bitmedikçe sonraki haciz için kesintiye geçilemez."
Maaş Haczi
Maaşlar, borçlu ve ailesinin geçinmeleri için gerekli olan miktar indirildikten sonra haczolunabilmekte ve bu miktar maaşın dörtte birinden az olamamaktadır. Yani haczedilecek miktar ve haciz oranı, borçlu ve ailesinin sosyal, sağlık ve eğitim durumlarına göre belirlenecek ve bu oran herhalde dörtte birden az olmayacaktır.
4857 sayılı İş Kanunu 35. Mad. göre ise “İşçilerin aylık ücretlerinin dörtte birinden fazlası haczedilemez veya başkasına devir ve temlik olunamaz. Ancak, işçinin bakmak zorunda olduğu aile üyeleri için hâkim tarafından takdir edilecek miktar bu paraya dâhil değildir.”
Mahkeme kararlarına göre asgari dörtte birlik kural maaş farkları için de geçerlidir. Dolayısıyla borçlunun maaşı haczedilirken, maaşına gelen zamlar nedeniyle birikmiş olan maaş farkları da maaşla birlikte göz önüne alınacaktır.
Maaş ve ücret haczinde, hacze konu olan miktara borçlunun eline geçen yan ödemeler de dâhil sayılmaktadır. (Y12HD.13.2.1989, 5754/1798)
Emekli Maaşlarının Haczi
Emekli Sandığı Kanunu'na göre bağlanan emekli maaşları, Sosyal Sigortalar Kanunu'na göre bağlanan emekli maaşı ve Bağ-Kur Kanunu'na göre bağlanan emekli aylıkları nafaka alacakları dışında hiçbir şekilde haczedilememektedir.
Borçlunun emekli olmadan önce ücreti üzerine konulmuş olan haciz, emekli olduktan sonra, emekli maaşı üzerinde varlığını sürdürecektir. Ayrıca haczedilebilir emekli maaşları ancak kısmen haczedilebildiği halde, Emekli Sandığı tarafından iade edilen aidat, emekli maaşı olmadığından ve Haczi caiz olmayan mallar ve haklar kapsamı dışında bulunduğundan tamamen haczedilebilecektir.
Emekli Sandığı Kanunu'na göre bağlanan dul ve yetim maaşları da emekli maaşları ile aynı statüye sahiptir. Dolayısıyla anılan maaşlar icra ve İflâs Kanunu 83. Maddesi kapsamına girer ve aynı usul ile kısmen haczedilebilir.
Nafaka Alacağı Nedeniyle Maaşın Haczi
Nafaka miktarı mahkemece borçlu ve nafaka alacaklısının malî gücü göz önünde tutularak belirlenmesinden dolayı borçlunun maaş veya ücretine, nafaka alacağı nedeniyle haciz konulduğunda herhangi bir sınırlama söz konusu olmamaktadır. Yani nafaka alacağı nedeniyle borçlunun maaş ve ücretinin tamamı haczedilebilmektedir.
Mahkeme Kararına göre; Borçlunun maaş ve ücretinden daha önce konulmuş haciz bulunsa dahi, mahkemece hükmolunmuş, işlemekte olan nafaka alacağı için, borçlunun maaş ve ücretinde birinci sırada haciz işlemi yapılması ve kalan maaş ve ücretin dörtte birinin de, önceki haczi koyduran alacaklıya ödenmesi gerekir (İİD. 13.2.1958, 866/821).
Ücret Haczi
Yargıtay'a göre ücret; hizmet akdinin bir şartıdır ve iş karşılığı kararlaştırılan veya yasaklarla belirlenen bir paradır. (YHGK. 24.3.1976,9/5-9-762/1164)
Bir çalışmanın karşılığı olan ücret, aynı zamanda işçi ve ailesinin geçim kaynağı olma özelliğini de taşıdığından kanun koyucu tarafından özel bir korumaya tabi tutulmuştur. Böylelikle ücretin sınırsız haczi önlenmektedir. Haciz sırasında borçlu ve ailesi için sağlık durumu ve ikamet masrafları da dikkate alınarak gerekli miktar belirlenerek haciz dışında tutulmaktadır.
Mehmet Fatih GELERİ
İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı
fatihgeleri@gmail.com
KAYNAK : http://muhasebenet.net/haber.php?haber_id=849