Memur Ücretsiz İzindeyken Çalışabilir Mi?
Ücretsiz izin, memurlara ve işçilere tanınmış olan önemli bir hak. Peki memurlar ve işçiler ücretsiz izne çıktıklarında veya çıkmak zorunda bırakıldıklarında başka bir yerde çalışabilir mi?
Okurlarımızdan Barış Bey gönderdiği e-postasında, yedi yıldır bir kamu kurumunda memur olarak çalıştığını, eşinin doğum yaptığını ve bu sebeple ücretsiz izne ayrılmak istediğini söylüyor ve bu sürede özel bir şirkette çalışmasının mümkün olup olmadığını soruyor.
Ücretsiz izin ve ücretsiz izinde çalışma ile ilgili siz okurlarımızdan bu şekilde çok miktarda e-posta alıyorum. Çoğunlukla da ücretsiz izin hakkının olup olmadığı, ücretsiz izinde iken çalışıp çalışılamayacağı ve bu sürede sağlık hizmetlerinden nasıl yararlanılacağı konularında sorular soruluyor.
Doğum halinde ücretsiz izin 24 ay
Barış Bey'in sorusunda belirttiği gibi memurun doğum halinde ücretsiz izin alma hakkı var. Üstelik bu hak sadece doğum yapan memur kadına değil, eşi doğum yapan memur erkeğe de tanınmış. Buna göre, doğum yapan kadın memura, doğum sonrası analık izni süresinin bitiminden; eşi doğum yapan memura ise doğum tarihinden itibaren istekleri üzerine 24 aya kadar ücretsiz izin verilebiliyor.
Söz konusu izin, evlat edinme halinde de alınabiliyor. Üç yaşını doldurmamış bir çocuğu evlat edinen memurlar, vesayet dairelerinin izin verme tarihinden itibaren, istekleri üzerine 24 aya kadar aylıksız izin alabiliyorlar. Evlat edinen her iki eşin memur olması durumunda bu süre, eşlerin talebi üzerine 24 aylık süreyi geçmeyecek şekilde, birbirini izleyen iki bölüm halinde de eşlere kullandırılabiliyor.
Memurların yapamayacağı işler
Ücretsiz izne ayrılan memurların bilmesi gereken önemli bir husus var. Ücretsiz izne ayrılmış olmanız sizin memurluk sıfatınızı ortadan kaldırmıyor. Yani ücretsiz izindeyken de memurların uymaları gereken kurallara bağlı oluyorsunuz. Buna yasaklar da dahil.
Devlet Memurları Kanunu'nda memurların yapamayacakları işler teker teker sayılmış. Buna göre memurlar;
1- Türk Ticaret Kanunu'na göre tacir veya esnaf sayılmalarını gerektirecek bir faaliyette bulunamazlar,
2- Ticaret ve sanayi müesseselerinde görev alamazlar,
3- Ticari mümessil veya ticari vekil veya kolektif şirketlerde ortak veya komandit şirkette komandite ortak olamazlar.
4- Mesleki faaliyette veya serbest meslek icrasında bulunmak üzere ofis, büro, muayenehane ve benzeri yerler açamazlar
5- Herhangi bir işyerinde veya vakıf yükseköğretim kurumlarında çalışamazlar.
Dolayısıyla Barış Bey'in sorusunda yönelttiği gibi ücretsiz izindeyken memurluk sıfatı ortadan kalkmadığı için bir işyerinde çalışılması mümkün değil. Aksi takdirde idare tarafından memura kademe ilerlemesinin durdurulması cezası verilebilir.
İşçiler ücretsiz izne zorlanamaz
Ücretsiz izin uygulaması memurlar gibi işçilerde de söz konusu olabiliyor. Bazen işçi kendi isteğiyle bazen de işverenin zorlamasıyla ücretsiz izne çıkabiliyor. Ancak ücretsiz izinle ilgili İş Kanunu'nda herhangi bir düzenleme yok.
Eğer ki işçi kendi isteğiyle ücretsiz izne ayrılmışsa iki durum söz konusu. Normalde işçinin işverene olan sadakat borcu ücretsiz izinde de devam ettiğinden bu dönemde işçi sürekli olarak bir iş bulup çalışamaz. Eğer çalışırsa işveren tazminat ödemeden iş sözleşmesini feshedebilir. Ama izinli olduğu süreyle sınırlı olmak üzere geçici olarak iş bulup çalışması halinde kendi geçimini temin etmesi sadakat borcuna aykırılık teşkil etmeyeceğinden iş sözleşmesi feshedilemez.
Şayet işveren tarafından ücretsiz izne ayrılması zorlanırsa işçi bunu kabul etmek zorunda değildir. Buna rağmen ücretsiz izne ayrılma durumunda ise işçi bir yerde çalışmışsa doğruluk ve bağlılık ilkesine aykırılık olmayacağından işverene haklı fesih hakkı doğurmayacaktır.
Sağlık hizmetlerinin karşılanmasında değişiklik
Özel sektörde çalışanlar ücretsiz izne ayrılmaları halinde, gelir testi yaptırıp sonucuna göre prim ödeyerek veya ödemeden genel sağlık sigortası yardımlarından yararlanabiliyorlar.
Devlet memurlarında ise durum farklı. Ücretsiz izne ayrılan devlet memurunun genel sağlık sigortası primi, ücretsiz izinli olduğu süre boyunca prime esas kazanç alt sınırı (brüt asgari ücret) ve her ay 30 gün üzerinden, kendi kurumu tarafından Sosyal Güvenlik Kurumu'na ödeniyor. Bu şekilde ücretsiz izinli devlet memuru ve bakmakla yükümlü olduğu kişiler sağlık hizmetlerinden yararlanıyorlar.
Ancak geçen hafta İşveren Uygulama Tebliği'nde bir değişiklik yapıldı ve ilk defa 2008 Ekim ayından sonra memuriyete başlayanlar için ücretsiz izinde sadece 1 yıl süreyle GSS priminin karşılanması şeklinde değişiklik yapıldı. 2008 Ekim ayından önce memur olanlar için ise ücretsiz izin süresince GSS priminin karşılanmasına devam edilecek.
Ücretsiz izin bitimine dikkat
Ücretsiz izin ile alakalı memurların dikkat etmesi gereken bir nokta daha var. O da işe başlama süresi ile ilgili.
Ücretsiz izin süresinin bitiminden önce mazereti gerektiren sebebin ortadan kalkması halinde, on gün içinde göreve dönülmesi zorunlu. Ücretsiz izin süresinin bitiminde veya mazeret sebebinin kalkmasını izleyen on gün içinde görevine dönmeyenler, memuriyetten çekilmiş yani istifa etmiş sayılıyor.
MEHMET BULUT / MEYDAN GAZETESİ
Ücretsiz izin, memurlara ve işçilere tanınmış olan önemli bir hak. Peki memurlar ve işçiler ücretsiz izne çıktıklarında veya çıkmak zorunda bırakıldıklarında başka bir yerde çalışabilir mi?
Okurlarımızdan Barış Bey gönderdiği e-postasında, yedi yıldır bir kamu kurumunda memur olarak çalıştığını, eşinin doğum yaptığını ve bu sebeple ücretsiz izne ayrılmak istediğini söylüyor ve bu sürede özel bir şirkette çalışmasının mümkün olup olmadığını soruyor.
Ücretsiz izin ve ücretsiz izinde çalışma ile ilgili siz okurlarımızdan bu şekilde çok miktarda e-posta alıyorum. Çoğunlukla da ücretsiz izin hakkının olup olmadığı, ücretsiz izinde iken çalışıp çalışılamayacağı ve bu sürede sağlık hizmetlerinden nasıl yararlanılacağı konularında sorular soruluyor.
Doğum halinde ücretsiz izin 24 ay
Barış Bey'in sorusunda belirttiği gibi memurun doğum halinde ücretsiz izin alma hakkı var. Üstelik bu hak sadece doğum yapan memur kadına değil, eşi doğum yapan memur erkeğe de tanınmış. Buna göre, doğum yapan kadın memura, doğum sonrası analık izni süresinin bitiminden; eşi doğum yapan memura ise doğum tarihinden itibaren istekleri üzerine 24 aya kadar ücretsiz izin verilebiliyor.
Söz konusu izin, evlat edinme halinde de alınabiliyor. Üç yaşını doldurmamış bir çocuğu evlat edinen memurlar, vesayet dairelerinin izin verme tarihinden itibaren, istekleri üzerine 24 aya kadar aylıksız izin alabiliyorlar. Evlat edinen her iki eşin memur olması durumunda bu süre, eşlerin talebi üzerine 24 aylık süreyi geçmeyecek şekilde, birbirini izleyen iki bölüm halinde de eşlere kullandırılabiliyor.
Memurların yapamayacağı işler
Ücretsiz izne ayrılan memurların bilmesi gereken önemli bir husus var. Ücretsiz izne ayrılmış olmanız sizin memurluk sıfatınızı ortadan kaldırmıyor. Yani ücretsiz izindeyken de memurların uymaları gereken kurallara bağlı oluyorsunuz. Buna yasaklar da dahil.
Devlet Memurları Kanunu'nda memurların yapamayacakları işler teker teker sayılmış. Buna göre memurlar;
1- Türk Ticaret Kanunu'na göre tacir veya esnaf sayılmalarını gerektirecek bir faaliyette bulunamazlar,
2- Ticaret ve sanayi müesseselerinde görev alamazlar,
3- Ticari mümessil veya ticari vekil veya kolektif şirketlerde ortak veya komandit şirkette komandite ortak olamazlar.
4- Mesleki faaliyette veya serbest meslek icrasında bulunmak üzere ofis, büro, muayenehane ve benzeri yerler açamazlar
5- Herhangi bir işyerinde veya vakıf yükseköğretim kurumlarında çalışamazlar.
Dolayısıyla Barış Bey'in sorusunda yönelttiği gibi ücretsiz izindeyken memurluk sıfatı ortadan kalkmadığı için bir işyerinde çalışılması mümkün değil. Aksi takdirde idare tarafından memura kademe ilerlemesinin durdurulması cezası verilebilir.
İşçiler ücretsiz izne zorlanamaz
Ücretsiz izin uygulaması memurlar gibi işçilerde de söz konusu olabiliyor. Bazen işçi kendi isteğiyle bazen de işverenin zorlamasıyla ücretsiz izne çıkabiliyor. Ancak ücretsiz izinle ilgili İş Kanunu'nda herhangi bir düzenleme yok.
Eğer ki işçi kendi isteğiyle ücretsiz izne ayrılmışsa iki durum söz konusu. Normalde işçinin işverene olan sadakat borcu ücretsiz izinde de devam ettiğinden bu dönemde işçi sürekli olarak bir iş bulup çalışamaz. Eğer çalışırsa işveren tazminat ödemeden iş sözleşmesini feshedebilir. Ama izinli olduğu süreyle sınırlı olmak üzere geçici olarak iş bulup çalışması halinde kendi geçimini temin etmesi sadakat borcuna aykırılık teşkil etmeyeceğinden iş sözleşmesi feshedilemez.
Şayet işveren tarafından ücretsiz izne ayrılması zorlanırsa işçi bunu kabul etmek zorunda değildir. Buna rağmen ücretsiz izne ayrılma durumunda ise işçi bir yerde çalışmışsa doğruluk ve bağlılık ilkesine aykırılık olmayacağından işverene haklı fesih hakkı doğurmayacaktır.
Sağlık hizmetlerinin karşılanmasında değişiklik
Özel sektörde çalışanlar ücretsiz izne ayrılmaları halinde, gelir testi yaptırıp sonucuna göre prim ödeyerek veya ödemeden genel sağlık sigortası yardımlarından yararlanabiliyorlar.
Devlet memurlarında ise durum farklı. Ücretsiz izne ayrılan devlet memurunun genel sağlık sigortası primi, ücretsiz izinli olduğu süre boyunca prime esas kazanç alt sınırı (brüt asgari ücret) ve her ay 30 gün üzerinden, kendi kurumu tarafından Sosyal Güvenlik Kurumu'na ödeniyor. Bu şekilde ücretsiz izinli devlet memuru ve bakmakla yükümlü olduğu kişiler sağlık hizmetlerinden yararlanıyorlar.
Ancak geçen hafta İşveren Uygulama Tebliği'nde bir değişiklik yapıldı ve ilk defa 2008 Ekim ayından sonra memuriyete başlayanlar için ücretsiz izinde sadece 1 yıl süreyle GSS priminin karşılanması şeklinde değişiklik yapıldı. 2008 Ekim ayından önce memur olanlar için ise ücretsiz izin süresince GSS priminin karşılanmasına devam edilecek.
Ücretsiz izin bitimine dikkat
Ücretsiz izin ile alakalı memurların dikkat etmesi gereken bir nokta daha var. O da işe başlama süresi ile ilgili.
Ücretsiz izin süresinin bitiminden önce mazereti gerektiren sebebin ortadan kalkması halinde, on gün içinde göreve dönülmesi zorunlu. Ücretsiz izin süresinin bitiminde veya mazeret sebebinin kalkmasını izleyen on gün içinde görevine dönmeyenler, memuriyetten çekilmiş yani istifa etmiş sayılıyor.
MEHMET BULUT / MEYDAN GAZETESİ
