Amortisman Ayırmak İçin Gerekli Koşullar
Tarih: 20.10.2015
Amortisman XE "Amortisman" , işletmelerde kullanılan makine, donanım, bina gibi maddi duran varlıklarla ilgili olarak ortaya çıkacak değer kayıplarını, ilgili bulundukları dönemlere dağıtmak suretiyle işletme varlığını sürdürmeyi amaçlayan bir işlemdir. Sabit kıymetler ile ilgili amortisman konusu mevzuatımızda VUK'un 313 ve 321. maddeleri arasında düzenlenmiştir.
Bir iktisadi kıymete amortisman ayırabilmenin koşulları VUK'un 313. maddesinde belirlenmiştir. Buna göre bir iktisadi kıymete amortisman ayırabilmek için aşağıdaki dört şartın birlikte bulunması gerekmektedir.
a) İktisadi Kıymet XE "İktisadi Kıymet" in İşletmede Bir Yıldan Fazla Kullanılması
Bir iktisadi kıymetin amortisman konusu yapılabilmesi için gerekli şartlardan ilki işletmede bir yıldan fazla kullanılmasıdır. Bir yıldan fazla kullanılması mümkün olmayan iktisadi kıymetler değeri yüksek de olsa amortisman konusu yapılamazlar. Kullanıldıkları yılda doğrudan gider yazılırlar.
Ayrıca iktisadi kıymetin kullanım süresi, takvim yılı itibariyle değil 365 günden fazla kullanılıp kullanılmadığına göre belirlenir. Örneğin, Aralık ayında satın alınarak kullanılmaya başlanan iş makinesi lastikleri, dönem sonunda işletmede mevcut olsa bile, ömrünün bir yıldan kısa olduğu biliniyorsa bedeli doğrudan gider yazılabilecektir.
b) İktisadi Kıymet XE "İktisadi Kıymet" in Yıpranmaya, Aşınmaya veya Kıymetten Düşmeye Maruz Bulunması
İktisadi kıymetler için amortisman ayırmanın koşullarından biride, iktisadi kıymetin yıpranma, aşınma veya değerden düşme ihtimalinin olmasıdır. Bundan dolayı VUK'un 314. maddesinde boş arazi ve arsalara amortisman ayrılamayacağı hüküm altına alınmıştır.
Değer kaybı; yıpranma, aşınma ve benzeri olaylar sonucu iktisadi kıymetin fiziki ömrünün tükenmesinden ileri gelebileceği gibi, teknolojik gelişmeler, moda ve benzeri olaylar sonucu iktisadi kıymetin değer taşımaz hale gelmesinden de ortaya çıkabilir. Kanun koyucu neden sıralaması yapmayarak her türlü yıpranma, değerden düşme etkilerini, amortisman ayrılması nedeni kabul etmiştir. Ayrıca bu nedenlerin fiilen mevcut olması koşuluda aranmamaktadır. Bu tür sonuçlara yol açabilecek etkilerin iktisadi kıymetler için bir olasılık taşıması yeterli sayılmıştır. Aktife alınan ancak yılın son günü kullanılabilecek bir iktisadi kıymet için amortisman ayrılması ilkesi, bu iktisadi kıymetin yıpranmadığı halde yıpranabilecek olduğunun kabul edilmesinden kaynaklanmaktadır.
d) İktisadi Kıymet XE "İktisadi Kıymet" in Envantere Dahil Olması ve İşletmede Kullanılması
Bir iktisadi kıymet için amortisman ayrılabilmesi için söz konusu iktisadi kıymetin işletmenin envanterine dahil olması gerekir. İktisadi kıymetin envantere dahil olması, hem fiilen işletmenin tasarrufunda bulunması, hem de envantere kaydedilmiş olmasını ifade eder. Amortismana tabi iktisadi kıymetler gerek bilanço ve işletme esasında defter tutan mükelleflerde, gerekse serbest meslek erbabı ve çiftçilerde VUK'un 189. maddesine göre envantere alınırlar.
Bir iktisadi kıymetin amortismana tabi tutulabilmesi için işletmenin tasarrufunda bulunması ve aktife alınması yeterli olup, fiilen işletmede kullanılıyor olması gerekmez. Önemli olan iktisadi kıymetin kullanıma hazır durumda bulunmasıdır. Kullanıma hazır hale gelen iktisadi kıymetler için amortisman ayrılabilir. Bunun dışında bir iktisadi kıymetin amortismana tabi tutulabilmesi için fiilen işletmede olması zorunlu değildir. Diğer koşulların gerçekleşmesi halinde, örneğin bir meşrubat dağıtım şirketince satıcılara ödünç olarak dağıtılan soğutucular ve şemsiyeler, işletmeye ait olmayan arazilere konmuş bulunan reklam panoları, bu işletmeler tarafından amortismana tabi tutulabilir.
Amortisman XE "Amortisman" uygulamasına başlanabilmesi için ilgili iktisadi kıymetin aktife girişi yeterli olup, bunların söz konusu yılda henüz kullanılmamış olması, amortisman ayrılmasına engel teşkil etmez. Buna göre, mükellefler tarafından iktisap edilerek defter kayıtlarına geçirilen, değerleme gününde envantere dahil olan ve kullanılma şartı aranmaksızın kullanılmaya hazır halde bulunan iktisadi kıymetler için amortisman ayrılabilecektir. Bu kapsamda kullanılabilmesi kayıt ve tescile tabi taşıtların, ilgili sicillerine yasal süresi içerisinde kayıt ve tescil işlemi yapılmak şartıyla; aktife alındıkları dönemden itibaren amortismana tabi tutulması mümkün bulunmaktadır.
e) İktisadi Kıymet XE "İktisadi Kıymet" in Değerinin Belli Bir Tutarı Aşması
Değeri belli bir tutarı aşmayan peştemallıklar ile işletmede kullanılan alet, edevat, mefruşat ve demirbaşlar amortismana tabi tutulmayarak doğrudan gider olarak kaydedilebilecektir. Söz konusu tutar 2015 yılı için 880.- TL olarak belirlenmiştir. İktisadi ve teknik anlamda bütünlük gösteren kıymetler söz konusu tutarın tespitinde topluca dikkate alınırlar.
İktisadi bütünlük kavramı, varlıkların beraber kullanılması halinde maliyetlerin düşürülerek varlıklardan sağlanan verimin ve faydanın artırılmasını, teknik bütünlük kavramı ise, işletme faaliyetinin yerine getirilebilmesi için varlıkların birlikte kullanılmasının zorunluluğunu ifade etmektedir.
M.Vefa Toroslu
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetç
Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale yazılı veya elektronik ortamda kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak göstermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır .)
