Lise ve Üniversiteden Mezun Olan Gençler 2 Yıl Süre İle GSS Primi Ödemeyecek
I- GİRİŞ
Ülkemizin son dönemde yapmış olduğu en önemli reformlardan bir tanesi de sosyal güvenlik reformudur. Sosyal güvenlik reformu 31.05.2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu[1] ile yasal zemine oturmuş ve büyük bölümü 01.10.2008 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Sosyal güvenlik reformunun en önemli ayaklarının başında ise genel sağlık sigortası uygulaması gelmektedir. Şu anda ülke nüfusunun küçük bir kısmı genel sağlık sigortası kapsamı dışındadır. Ancak genel sağlık sigortası uygulaması kısa bir zaman sonra bütün vatandaşlarımızı içine alan bir yapıya bürünecektir. 01.10.2008 yılından itibaren çeşitli yasal değişiklikler yapılarak reform geliştirilmiş böylece vatandaşlarımızın ihtiyaç ve taleplerine doğru cevaplar vermek amaçlanmıştır. Bu yeniliklerin en sonuncusu ise 29.01.2016 tarihli ve 6663 sayılı Gelir Vergisi Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun[2]'dur.
II- GENEL SAĞLIK SİGORTALILARININ RE'SEN TESCİLİ
Kamuoyunda torba kanun olarak adlandırılan ve birçok kanunda değişiklik yapan kanunların sonuncusu da Resmi Gazete'de yeni yayımlanan Gelir Vergisi Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanundur. Bu kanun vergi mevzuatı, çalışma hayatı, sosyal güvenlik gibi toplumun genelini ilgilendiren önemli düzenlemeleri hayata geçirmiştir. Bu Kanunla yapılan önemli düzenlemelerin başında da genel sağlık sigortası ile ilgili yapılan düzenleme gelmektedir.
Bilindiği gibi; 5510 sayılı Kanun'un 60. maddesinin birinci fıkrasının (g) bendinde; 60. maddenin diğer bentleri dışında kalan ve başka bir ülkede sağlık sigortasından yararlanma hakkı bulunmayan vatandaşların genel sağlık sigortalısı sayılacağı,
Kanun'un 61. maddesinin birinci fıkrasının (f) bendinde ise (g) bendinde sayılanların; diğer bentlere göre genel sağlık sigortalısı olmadıkları veya diğer bentlere göre genel sağlık sigortasından yararlanma haklarının sona erdiği tarihten itibaren bu bent kapsamında genel sağlık sigortalısı sayılacağı ve Kurumca resen tescil edileceği hüküm altına alınmıştır. Dolayısı ile kendi sigortalılığından dolayı genel sağlık sigortalısı olmayan veya başka birinin bakmakla yükümlü olunan kişisi durumunda olmayan her vatandaşımız zorunlu olarak 5510 sayılı Kanun'un 60. maddesinin birinci fıkrasının (g) bendi kapsamında genel sağlık sigortalı sayılmakta olup bu durumda olanların tescil işlemi Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından re'sen yapılmaktadır. Ancak SGK her aileden bir kişiyi tescil etmekte olup diğer aile bireylerinden gerekli şartları taşıyanlar o genel sağlık sigortalısının bakmakla yükümlü olduğu kişisi olarak sağlık hizmetlerinden faydalanmaktadır. Kanunda anılan bakmakla yükümlülük şartlarını taşımayanlar ise ayrıca tescil edilmektedirler.
5510 sayılı Kanun'un 80. maddesinde; "60. maddenin birinci fıkrasının (g) bendi kapsamında genel sağlık sigortalısı sayılanlar için Kurumca belirlenecek test yöntemleri ve veriler kullanılarak tespit edilen aile içindeki gelirin kişi başına düşen aylık tutarı; asgari ücretin üçte birinden asgari ücrete kadar olduğu tespit edilen kişiler için 82. maddeye göre belirlenen prime esas günlük kazanç alt sınırının otuz günlük tutarının üçte biri, asgari ücretten asgari ücretin iki katına kadar olduğu tespit edilen kişiler için 82. maddeye göre belirlenen prime esas günlük kazanç alt sınırının otuz günlük tutar, asgari ücretin iki katından fazla olduğu tespit edilen kişiler için 82. maddeye göre belirlenen prime esas günlük kazanç alt sınırının otuz günlük tutarının iki katı prime esas asgari kazanç tutarı olarak esas alınır. (Ek cümle: 13.02.2011-61101/37 md.) Şu kadar ki, 60. maddenin birinci fıkrasının (g) bendi kapsamında genel sağlık sigortalısı sayılanlar için gelir testleri Kurumca sonuçlandırılıncaya kadar 82. maddeye göre belirlenen prime esas günlük kazanç alt sınırının otuz günlük tutarı prime esas asgari kazanç tutarı olarak esas alınır. Ancak gelir testi sonucu, aile içindeki gelirleri asgari ücretin altında kalan genel sağlık sigortalılarının bu sürelerde gelir testi sonucuna göre ödemeleri gereken tutarların üzerinde yaptıkları ödemeler herhangi bir faiz uygulanmaksızın iade veya mahsup edilir." hükmü yer almaktadır.
Söz konusu madden de anlaşılacağı üzere vatandaşlarımızın önce asgari ücret esas alınarak genel sağlık sigortalısı olarak re'sen tescili yapılmakta ve gelir testine yönlendirilmekte olup gelir testi sonucuna göre ise tescil işlemleri güncellenmektedir.
III- 18 YAŞINDAN BÜYÜK ÇOCUKLARIN SAĞLIK HİZMETLERİNDEN YARALANMA KOŞULLARI
5510 sayılı Kanun'un üçüncü maddesinin birinci fıkrasının 10. bendinde;
"18 yaşını, lise ve dengi öğrenim veya 05.06.1986 tarihli ve 3308 sayılı Meslekî Eğitim Kanunu'nda belirtilen aday çıraklık ve çıraklık eğitimi ile işletmelerde meslekî eğitim görmesi halinde 20 yaşını, yüksek öğrenim görmesi halinde 25 yaşını doldurmamış ve evli olmayan çocukları ile yaşına bakılmaksızın bu Kanun'a göre malûl olduğu tespit edilen evli olmayan çocuklarını," hükmü yer almakta olup bu hükme istinaden bakmakla yükümlü olunan çocukların kapsamı belirlenmiştir. 18 yaşının üstündeki çocukların genel sağlık sigortalısının bakmakla yükümlü olduğu kişisi sayılması için öğreniminin devam etmesi gerekmektedir. Ancak bunun birkaç istisnası vardır.
- 10.01.2013 tarihli ve 6385 sayılı Kanun'un[3] yedinci maddesi ile 5510 sayılı Kanun'un 67. maddesinin dördüncü fıkrasında düzenleme yapılmıştır. Söz konusu fıkrada; "Ayrıca, lise ve dengi öğrenim görülmesi sebebiyle bakmakla yükümlü olunan kişi veya hak sahibi sıfatıyla sağlık hizmetinden yararlandırılan çocuklar, 20 yaşını dolduracakları tarihi aşmamak kaydıyla bu öğrenimlerini bitirmelerini izleyen tarihten itibaren 120 gün süreyle aynı kapsamda sağlık hizmetlerinden yararlanmaya devam ederler." hükmü yer almaktadır. Bu hükümden de anlaşılacağı üzere lise ve dengi öğrenimi tamamlayan bir öğrencinin 120 gün süreyle daha anne veya babası üzerinde sağlık hizmetleri alması sağlanmıştır. Bu düzenlemenin yapılmasının nedeni ise, orta öğrenimini tamamlayıp aynı yıl yüksek öğrenime başlayan öğrencilerin anne veya babalarının üzerinden sağlık hizmetlerinden yararlanamaması nedeniyle zorunlu genel sağlık sigortalısı olarak tescil edilmeleri ve prim ödemek zorunda kalmalarıdır. Bu durum birçok sıkıntı ve şikayetlere neden olduğu için bu öğrenciler orta öğrenimden mezun olduğu tarihten itibaren 20 yaşını geçmemek kaydıyla 120 gün daha sağlık hizmetlerinden yararlanmaktadırlar.
- Sağlık hizmetlerinden yararlanma hususunda kız çocukları için pozitif bir ayrımcılık söz konusudur. 5510 sayılı Kanun'un yürürlüğe girdiği 01.10.2008 tarihinden önce anne veya babası üzerinden sağlık hizmetlerinden yararlanma hakkı olan kız çocukları evlenene ya da işe girene kadar bu haktan yararlanmaya devam edecektir. Evlenmesi ya da işe girmesi nedeniyle anne ve babası üzerinden sağlık hizmetlerinden yararlanma hakkı sona eren kız çocuklarının evlilik akdi sona erer ya da işten çıkarsa tekrar anne veya babası üzerinden sağlık hizmeti alabilecektir.
- 01.10.2008 tarihinden sonra ilk defa genel sağlık sigortalısı olan bir kişinin okumayan çocukları kız ya da erkek olmasına bakılmaksızın 18 yaşına kadar anne ya da babası üzerinden sağlık hizmetlerinden yararlanabilecektir. Bu yaştan sonra gelir testi yaptırıp zorunlu genel sağlık sigortalısı olacaktır.
- 01.10.2008 tarihinden önce Devlet memuru olanlardan 18 yaşının üstünde olan ve okumayan çocukları için de pozitif bir ayrımcılık söz konusudur. "Kamu Personelinin Genel Sağlık Sigortası Kapsamına Alınması Hakkında Tebliğin" [4] hükümlerine göre devlet memurlarının okumayan çocukları kız ya da erkek olmasına bakılmaksızın 25 yaşına kadar anne ya da babası üzerinden sağlık hizmetlerinden yararlanabilecektir. Ancak bu çocuklar evlenip boşanırsa ya da işe girip çıkarsa tekrar ana ya da babası üzerinden sağlık hizmetlerinden yararlanamamaktadır. 01.10.2008 tarihinden sonra devlet memuru olan kişilerin çocukları genel hükümlere tabi olacak ve 18 yaşına, orta öğrenim görüyorsa 20 yaşına, yüksek öğrenim görüyorsa 25 yaşına kadar anne veya babasının üzerinden sağlık hizmetlerinden yararlanabilecektir.
IV- LİSE VE ÜNİVERSİTEDEN MEZUN OLAN GENÇLER 2 YIL SÜRE İLE GSS PRİMİ ÖDEMEYECEK
Zorunlu genel sağlık sigortası kapsamında olup prim borcunu ödeyemeyen ve bu konuda en çok sızlanan genel sağlık sigortalıların başında lise ve üniversiteden mezun olup henüz iş bulamayan gençler gelmektedir. Bu kapsamdaki birçok genç vatandaşımız okuldan mezun olunca hemen iş bulamadıklarını, herhangi bir gelirlerinin olmadıklarını, ailelerinin bakımlarına muhtaç olduklarını dile getirerek bu konuda bir yasal düzenleme yapılması gerektiğini dile getirmişlerdir. Ayrıca bu genç vatandaşlarımızın ödeyeceği primlerin belirlenmesi için yapılan gelir testi işleminde aynı hanede yaşadıkları diğer aile bireylerinin geliri dikkate alınmakta olduğundan, kendi geliri olmadığı halde diğer aile bireylerinin geliri üzerinden borçlandırılmaktadırlar. Bütün bu durumlar beraber değerlendirildiğinde bu genç vatandaşlarımız için yasal düzenleme yapılması ihtiyacı doğmuştur.
Bu ihtiyaç doğrultusunda yapılan 6663 sayılı Kanun'un 27. maddesinde;
5510 sayılı Kanun'un 67. maddesinin dördüncü fıkrasının üçüncü cümlesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
"Ayrıca, lise veya dengi öğrenimden mezun olanlar 20 yaşını, yükseköğrenimden mezun olanlar ise 25 yaşını geçmemek ve bakmakla yükümlü olunan kişi ya da 60. maddenin birinci fıkrasının (g) bendinde sayılanlar hariç genel sağlık sigortalısı olmamak şartıyla mezun oldukları tarihi izleyen günden itibaren iki yıl süreyle, prim borçlarına bakılmaksızın bakmakla yükümlü olunan veya hak sahibi kişi sayılmak suretiyle sağlık hizmetinden faydalandırılır."
- maddesinde ise;
5510 sayılı Kanun'un 60. maddesine aşağıdaki fıkra eklenmiştir.
"Ana veya babası üzerinden bakmakla yükümlü olunan kişi sayılmayanlardan; lise ve dengi öğrenimden mezun olanlar 20 yaşını, yükseköğrenimden mezun olanlar ise 25 yaşını geçmemek ve bakmakla yükümlü olunan kişi ya da bu maddenin birinci fıkrasının (g) bendinde sayılanlar hariç genel sağlık sigortalısı olmamak şartıyla mezun oldukları tarihi izleyen günden itibaren iki yıl süreyle gelir tespiti yapılmaksızın birinci fıkranın (c) bendinin (1) numaralı alt bendi kapsamında genel sağlık sigortalısı sayılır."
hükümleri yer almaktadır.
Madde metinlerinin incelenmesi neticesinde Lise ve Üniversite mezunlarının 2 kademeli bir uygulama ile sorunlarının çözüldüğü görülmüştür. 27. maddeye göre okuldan mezun olan genç bir vatandaşımız eğer herhangi bir kapsamda genel sağlık sigortalısı değilse, liseden mezunsa 20 yaşını, üniversiteden mezun ise 25 yaşını geçmemek şartıyla ve en fazla 2 yıl süreyle varsa anne ya da babasının sosyal güvencesi üzerinden bakmakla yükümlü olunan kişi olarak sağlık hizmetlerinden yararlanabilecektir.
Örnek-1: 15.06.2016 tarihinde üniversiteden mezun olan 10.03.1994 doğumlu bir kişi işe girmediği, evlenmediği veya başka bir kapsamda genel sağlık sigortalısı olmadığı sürece mezuniyet tarihinden itibaren 2 yıl süreyle sosyal güvencesi olan anne ya da babasının bakmakla yükümlü olduğu kişisi olarak sağlık hizmetlerinde yararlanabilecektir.
Örnek-2: 15.06.2016 tarihinde üniversiteden mezun olan 05.03.1992 doğumlu bir kişi işe girmediği, evlenmediği veya başka bir kapsamda genel sağlık sigortalısı olmadığı sürece 25 yaşını doldurduğu tarihe kadar sosyal güvencesi olan anne ya da babasının bakmakla yükümlü olduğu kişisi olarak sağlık hizmetlerinde yararlanabilecektir.
27.maddeye göre anne yada babasından bakmakla yükümlülük oluşturulamayan (Anne, babası olmayan, anne, babası genel sağlık sigortalısı olmayan, anne vefat etmiş baba ceza evinde olan, babası vefat etmiş annesi kendi babasından ölüm aylığı alan … kişiler gibi) genç vatandaşlarımız ise herhangi bir kapsamda genel sağlık sigortalısı değilse, 26 madde hükümlerine göre liseden mezunsa 20 yaşını üniversiteden mezun ise 25 yaşını geçmemek şartıyla ve en fazla 2 yıl süreyle Kanun'un 60. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinin 1 numaralı alt bendi (yeşilkart) kapsamında gelir testi yapılmaksızın genel sağlık sigortalısı olarak tescil edilecek ve primleri devlet tarafından karşılanacaktır.
Örnek-3: 15.06.2016 tarihinde liseden mezun olan ve anne, babası olmayan 05.03.1998 doğumlu bir kişi işe girmediği, evlenmediği veya başka bir kapsamda genel sağlık sigortalısı olmadığı sürece 20 yaşını doldurduğu tarihe kadar Kanun'un 60. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinin 1 numaralı alt bendi (yeşilkart) kapsamında gelir testi yapılmaksızın genel sağlık sigortalısı olarak tescil edilecek ve primlerini devlet tarafından karşılanacaktır.
Örnek-4: 15.06.2016 tarihinde liseden mezun olan ve babası hükümlü, annesi yurt dışında olan 25.02.1999 doğumlu bir kişi işe girmediği, evlenmediği veya başka bir kapsamda genel sağlık sigortalısı olmadığı sürece mezuniyet tarihinden itibaren 2 yıl süreyle Kanun'un 60. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinin 1 numaralı alt bendi (yeşilkart) kapsamında gelir testi yapılmaksızın genel sağlık sigortalısı olarak tescil edilecek ve primlerini devlet tarafından karşılanacaktır.
Bu Kanun hükümlerinden yararlananlar herhangi bir nedenle bu kapsamdan çıkmaları durumunda tamamen bu haklarını kaybetmeyecekledir. Ancak kapsam dışına çıktıkları bu süreler 2 yıllık sürenin hesabına dahil edilecektir. Bu kişilerin tekrar bu Kanun kapsamına girmeleri halinde kalan süre kadar bu haklardan yararlanabileceklerdir.
V- SONUÇ
Okul hayatını tamamlayıp hayat okuluna başlayan gençlerimiz daha yolun başında genel sağlık sigortası borcu ile tanışmaktadırlar. Ayrıca, kendilerine uygulanan bu zorunluluk nedeniyle devlete olan güvenleri sarsılmakta ve hayata karşı motivasyon kaybına uğramaktadırlar. Bu nedenle; lise veya üniversiteden mezun olup herhangi bir iş bulamadan zorunlu genel sağlık sigortası kapsamına giren ve prim borçlarını ödeyemeyen gençler için yapılan bu düzenleme yerinde bir düzenleme olmuştur.
* SGK, Genel Sağlık Sigortası Tescil ve Prim Daire Başkanlığı Şube Müdürü
[1] 16.06.2006 tarihli ve 26200 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.
[2] 10.02.2016 tarihli ve 29620 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.
[3] 13.01.2013 tarihli ve 28533 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.
[4] 18.12.2009 tarihli ve 27436 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.
Yazar: İsmail KAYABAŞIOĞLU*
E-Yaklaşım / Mart 2016 / Sayı: 279
VERGİ MÜKELLEFİ SAVUNUCULARI DERNEĞİNİ ARAYABİLİRSİNİZ!
GENEL BAŞKAN
MEHMET KAYNAK / VERGİ MÜKELLEFİ SAVUNUCULARI DERNEĞİ
http://versav.org/2016/03/10/lise-ve-universiteden-mezun-olan-gencler-2-yil-sure-ile-gss-primi-odemeyecek/
ULAŞMAK İÇİN TIKLAYINIZ =} BLOG1:Sosyal Güvenlik (SGK) Mesleki Paylaşım Platformu
