Muhasebe Ve Başa Baş Noktası Analizi
İşletme yönetimi her zaman şu soruların cevabını almak ister ve bu cevapları muhasebe bölümünde arar ;
- Ne kadar ve ne fiyatla satarsak kâra geçeriz ?
- Hangi adet, maliyet ve ciro ile masrafları karşılayabiliriz ?
- Hedeflediğimiz kârı kaç adet satış ile gerçekleştirebiliriz ?
İşte bu sorulara cevabı, muhasebe başa baş noktası analizi yaparak cevaplayabilecektir.
Ancak şunu unutmamak lazım ki, verilecek cevaplar bazı varsayımların kabulü ile sınırlandırılmış olarak verilebilecektir.
Başa baş noktası kısaca tarif etmek gerekirse, toplam ciro ile toplam giderlerin eşitlendiği, yani kârın sıfır noktasında olduğu yerdir.
Bu yazıda başa baş noktası analizini matematiksel yöntemle anlatmaya çalışacağım.
Analizi yapmak için ya tarihi (gerçekleşmiş) rakamlardan faydalanacağız, ya da işletme için yapılmış bütçe çalışması varsa, bütçe rakamlarından faydalanacağız.
Analiz için önce işletme giderlerini sabit, değişken olarak sınıflandırmamız gerekecektir.
Sabit giderler
Belirli bir dönem bazında bazı giderler üretim/satış miktarlarına bağlı olmaksızın işletmenin faaliyeti devam ettiği müddetçe sabit olarak kalırlar, değişmezler.
Örnek olarak amortismanları, idari kadronun maaş ve ücretlerini, işletme gayrimenkullerinin sigorta giderlerini, üretime bağlı olmayan arge giderlerini gösterebiliriz.
Ancak burada şunu dikkate almak gerekir, sabit olarak düşündüğümüz giderler uzun dönem olarak çalışma yaparsak sabit olmaktan çıkıp yarı değişken veya değişken hale gelebilir.
Değişken giderler
Üretim/satışın değişkenliğine hassas olan, bunlar arttıkça ya da azaldıkca artan veya azalan giderlerdir. Yani üretim/ satışla doğrusal hareket gösterirler.
Değişken giderlere tipik örnek ürün bünyesine giren, ürün ağacında tariflenmiş malzeme giderlerini, direkt işçilik ve üretim için kullanılan enerji giderlerini gösterebiliriz.
Başa baş noktasının hesaplanması
Başa baş noktasını miktarsal ve tutarsal olarak, yani kaç adet üretim/satış ile başa baş noktası (sıfır kâr) yakalanabilir, ya da ne kadar ciro ile başa baş noktası yakalanabilir hesaplamak mümkündür.Miktarsal olarak hesaplamak için ;
Birim katkı payının, toplam sabit giderlerin hesaplanması gerekir.
Birim katkı payı, birim satış fiyatından birim değişken giderin çıkarılması ile hesaplanır.
Toplam sabit giderlerin birim katkı payına bölünmesi ile de miktarsal olarak başa baş noktası hesaplanır.
Tutarsal olarak hesaplamak için ;
Toplam sabit gider tutarının katkı oranına bölünmesi ile hesaplanır.
Katkı oranı, toplam değişken gider tutarının toplam satışlara bölünmesi ile bulunacak değerin 1’den çıkarılması ile hesaplanır.
Başabaş noktasının hesaplanması
Bir başa baş noktası analizi örneği
Dönem başı ve dönem sonu stokların aynı olacağı varsayılmıştır.
Belli bir dönem için aşağıdaki üretim/satış değerlerinin gerçekleşeceğini varsayalım ;
Ürün Üretim/satış adedi Satış fiyatı (TL Ciro (TL)
A ürünü 15.000 55.000 825.000.000
B ürünü 5.000 6.750 33.750.000
Toplam ciro 858.750.000
Toplam giderler
Ürün Malzeme İşçilik GÜG Faaliyet Giderleri Toplam Giderler (TL)
A ürünü 525.000.000 15.000.000 75.000.000 125.000.000 740.000.000
B ürünü. 20.000.000 1.250.000 2.000.000 5 .000.000 28.250.000
Toplam 545.000.000 16.250.000 77.000.000 130.000.000 768.250.000
Giderlerin sabit ve değişken ayırımının şu şekilde olduğunu varsayalım ;
Değişken giderler :
Ürün Malzeme İşçilik GÜG Faaliyet Giderleri Toplam Değişken Giderler
A ürünü 525.000.000 15.000.000 48.750.000 56.250.000 645.000.000
B ürünü 20.000.000 1.250.000 1.300.000 2.250.000 24.800.000
Toplam 545.000.000 16.250.000 50.050.000 58.500.000 669.800.000
Sabit giderler :
Ürün Malzeme İşçilik GÜG Faaliyet Giderleri Toplam Sabit Giderler
A ürünü 0 0 26.250.000 68.750.000 95.000.000
B ürünü 0 0 700.000 2.750.000 3.450.000
Toplam 0 0 26.950.000 71.500.000 98.450.000
Yukarıdaki ürünlere baktığımızda iki farklı ürün olduğunu görüyoruz. Şimdi bunları eşdeğer ürün olarak hesaplamamız gerekir. Çünkü başa baş noktası analizi çalışmasında tek ürün cinsinden hesaplama yapacağız.
B ürününü, A ürünü cinsinden eşdeğer ürün olarak göstermek istiyorum, bunun için malzeme maliyetlerini anahtar olarak kullanacağım. Anahtar olarak işçilik standart saatleri veya mantıklı başka anahtar kullanılabilir. Fakat ben üretim işletmelerinde (özellikle emek yoğun olmayan) en iyi anahtar’ın malzeme maliyetleri olduğunu düşünüyorum.
Ürün Birim malzeme maliyeti Katsayı Eşdeğer ürün üretim/satış adedi
A ürünü 35.000 1 15.000
B ürünü 4.000 11,42857 % 571 (5.000 adet B ürünü=571 adet A ürünü)
A ürünü cinsinden toplam ürün sayısı 15.571 adet
Böylece üretim/satışı yapılan ürünleri tek bir ürüne çevirerek analiz çalışmasında kullanacağız.
Başa baş noktasının (BBN) miktar olarak hesaplanması
Önce birim katkı payının bulunması gerekiyor. Satış fiyatından birim değişken gideri çıkardığımızda birim katkı payını hesaplamış olacağız.
Toplam ciro 858.750.000 Toplam değişken gider 669.800.000
Eşdeğer ürün adedi 15.571 Eşdeğer ürün adedi 15.571
Birim satış fiyatı 55.149 Birim değişken gider 43.015
Birim katkı payı = Birim satış fiyatı - birim değişken gider
Hesaplanan birim katkı payı : 55.149 – 43.015 = 12.134
Miktarsal başa baş noktası : Toplam sabit gider / Birim katkı payı
Hesaplanan miktarsal başa baş noktası : 98.450.000 / 12.134 = 8.114 adet
Başa baş noktasının (BBN) ciro olarak hesaplanması
BBN’ı ciro olarak hesaplamak için kullanılacak formül ;
Toplam sabit gider .
1- (Toplam değişken gider / Toplam ciro)
Hesaplanan TL BBN ;
98.450.000_
1-(669.800.000 / 858.750.000)
Hesaplanan TL BBN = 447.441.000
Hedeflenen karı sağlayacak satış adedi ve ciro
Birim satış fiyatı : 55.149 TL. Birim değişken gider : 43.015 TL. Katkı payı : 12.134 TL.
Hedeflediğimiz kâr tutarı : 110.000.000 TL.
Bu kârı getirecek adet ve ciroyu hesaplamak istiyoruz. Önce toplam sabit gider ile hedeflediğimiz kârı toplayacağız, sonra bu tutarı birim katkı payına böleceğiz.
Toplam sabit gider : 98.450.000
Hedeflenen kâr : 110.000.000
Karşılanacak tutar : 208.450.000 TL.
Formül :
Hedeflenen kârı sağlayacak satış adedi = Toplam karşılanacak tutar / Birim katkı payı
110 Bin TL.kârı sağlayacak satış adedi : 208.450.000 / 12.134 = 17.179 adet
Formül :
Hedeflenen kârı sağlayacak ciro = Hesaplanan satış adedi x satış fiyatı
110 Bin TL.kârı sağlayacak ciro TL. : 17.179 x 55.149 = 947.405.000 TL.
Hedeflenen kârı sağlayacak ciroyu, karşılanacak tutarı katkı oranına bölerek de bulabiliriz.
VOLKAN KARA
S.M.Mali Müşavir
muhasebeciyorumluyor.com/witter.com/vergivekanunla
http://vergikanunhaberleri.blogspot.com/
