Yeni TTK'ya göre doğrudan hapis cezası hangi hallerde verilir?
Yeni TTK’da yer alan ve kamuoyunda en çok tartışılan konulardan biri olan hapis cezası gerektiren düzenlemeler bu yazımızın konusunu oluşturmakta olup, bu konu Türkiye’de bulunan yaklaşık toplam 90 bin civarında anonim şirketi ve 700 bin civarında limited şirketi ilgilendirmektedir. Bilindiği üzere komuoyunda Yeni TTK’da birçok işlem sonucunda hapis cezası varmış gibi bir algı yaratılmıştır. Dolayısıyla bu konunun açıklığa kavuşturulması yerinde olacaktır.
Yeni TTK’da suçlar ve cezalar 562’nci maddede düzenlenmiştir. Ancak bu madde dışında bazı maddelerde de (32, 33, 38, 40, 62, 832, 914, 947, 949, 951, 952 gibi) ceza düzenlemelerine yer verilmiştir. Yeni TTK’da, adli para cezası, aynı zamanda hem adli para cezası hem de doğrudan hapis cezası, doğrudan hapis veya adli para cezası, doğrudan hapis cezası ile adli para cezasını ödemeyene doğrudan hapis cezası gibi cezai yaptırımlar düzenlenmiştir. Bu yazımızda Yeni TTK’nın hapis cezası getiren düzenlemeleri incelenecektir.
Yeni TTK madde 562/4’e göre, tutulmakla veya muhafaza edilmekle yükümlü olunan defter, kayıt ve belgeler ile bunlara ilişkin bilgileri, denetime tabi tutulan gerçek veya tüzel kişiye ait olup olmadığına bakılmaksızın, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı denetim elamanlarınca istenmesine rağmen vermeyenler veya eksik verenler ya da bu denetim elamanlarının görevlerini yapmalarını engelleyenler, fiilleri daha ağır cezayı gerektiren başka bir suç oluşturmadığı takdirde, üç aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılacaklardır.
Bilindiği üzere buna paralel bir düzenleme Vergi Usul Kanunu’nun (VUK) 359’uncu maddesinde yer almaktadır. Buna göre, defter, kayıt ve belgeleri gizleyenler hakkında on sekiz aydan üç yıla kadar hapis cezası hükmolunacaktır. Defter, kayıt ve belgeleri gizlemekten kasıt ise, noter tasdik kayıtları veya sair suretlerle sabit olduğu halde, inceleme sırasında vergi incelemesine yetkili kimselere defter ve belgelerin ibraz edilmemesidir. Dolayısıyla, VUK’da öngörülen hapis cezası süreleri Yeni TTK’da öngörülen hapis cezası sürelerinden daha fazladır.
Burada vurgulanması gereken önemli bir ayrıntı, VUK’a göre defter ve belgeleri incelemesine yetkili olanlara ibraz etmeme suçu nedeniyle alınacak olan hapis cezası adli para cezasına çevrilemezken, Yeni TTK’ya göre defter ve belgeleri ibraz etmeme suçu nedeniyle alınacak olan hapis cezasının para cezasına çevrilebiliyor olmasıdır. Bu durum VUK 359’daki asgari ceza tutarının 18 aydan başlamasından kaynaklanmaktadır. Yeni TTK’da bu süre 3 aydan başlamaktadır. Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) 50’nci maddesine göre; kısa süreli hapis cezası, suçlunun kişiliğine, sosyal ve ekonomik durumuna, yargılama sürecinde duyduğu pişmanlığa ve suçun işlenmesindeki özelliklere göre, adlî para cezasına çevrilebilecektir. TCK’nın 49’uncu maddesi uyarınca; hükmedilen bir yıl veya daha az süreli hapis cezası, kısa süreli hapis cezasıdır. Anlaşılacağı üzere, VUK’a göre defter ve belgeleri inceleme elamanına ibraz etmeme nedeniyle alınacak hapis cezası 18 aydan başlayacağı için adli para cezasına çevrilemezken, Yeni TTK’ya göre alınacak hapis cezasının alt limitinin 3 aydan başlayacak olması nedeniyle, 1 yıldan az hapis cezası alınması halinde para cezasına çevrilebilecektir. Ancak, TCK’nın 51’inci maddesine göre, 2 yıl ve daha az süreli olan hapis cezaları ertelenebilmektedir. Dolayısıyla, VUK’a göre defter ve belgelerin ibraz edilmemesi halinde alt limit olan 18 ay (2 yıldan az) ceza verilmesi halinde mutlaka hapis cezası gerekmeyecek, ceza ertelenebilecektir.
Yeni TTK’nın 549’uncu maddesine göre, şirketin kuruluşu, sermayesinin artırılması-azaltılması, birleşmesi, bölünmesi, tür değiştirmesi, menkul kıymet çıkarması gibi işlemlerle ilgili belgelerin, izahnamelerin, taahhütlerin, beyanların ve garantilerin doğru, hilesiz gerçeğe ve kanuna uygun olması zorunludur. Anonim şirketlerle ilgili olan bu madde, Yeni TTK 644/1-a maddesi uyarınca limited şirketlere de uygulanmaktadır. Bu zorunluluklara uymayanlar hakkında Yeni TTK 562/8 maddesine göre bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası verilecektir.
Yeni TTK’nın 550 ve 562/9’uncu maddeleri uyarınca, tamamıyla taahhüt olunmamış sermayeyi taahhüt etmiş gibi gösterenler, karşılığı kanun veya esas sözleşme hükümleri gereğince ödenmemiş sermayeyi ödenmiş gibi gösterenler, sermaye taahhüdünde bulunanların ödeme yeterliliğinin bulunmadığını bilen ve buna onay verenler üç aydan iki yıla kadar hapis veya adli para cezasıyla cezalandırılacaklardır. Bu açıklamalar Yeni TTK 644/1-a ve d bentleri hükümlerine göre limited şirketler için de geçerlidir.
Yeni TTK’nın 551’inci maddesine göre, ayni sermayenin veya devralınacak işletme ile ayınların değerlemesinde, emsaline oranla yüksek fiyat biçenler, işletme ve ayının niteliğini veya durumunu farklı gösterenler, başka bir şekilde yolsuzluk yapanlar, bundan doğan zarardan sorumludur. Bu sorumluluğun cezası ise, 562/10’uncu fıkrada düzenlenmiş olup, üç aydan iki yıla kadar hapis cezasıdır. Bu açıklamalar Yeni TTK 644/a,b bentleri gereğince limited şirketler için de geçerli olacaktır.
Yeni TTK’nın 552’nci maddesi uyarınca, Sermaye Piyasası Kurulu’ndan izin almaksızın halktan para toplayanların ve Kurul’dan izin alarak halktan toplanan parayı izin tarihinden itibaren altı ay içinde öngörülen amaca uygun olarak kullanmayanların veya ciddi bir şekilde kullanmaya başlamayanların sorumluluğu bulunmaktadır. Yeni TTK 562/11 bendine göre bu sorumluluğun cezası alt aya kadar hapis cezasıdır. 562’nci maddenin 13’üncü bendine göre de, bu kapsamdaki fiiller daha ağır cezayı gerektiren başka bir suç oluşturmadığı takdirde 11’inci bende göre cezalandırılacaktır.
Yeni TTK 562/12 bendine göre de; bu Kanunun 1524’üncü maddesinde öngörülen internet sitesini bu Kanunun yürürlüğe girmesinden itibaren üç ay içinde oluşturmayan veya internet sitesi mevcut ise aynı süre içinde internet sitesinin bir bölümünü bilgi toplumunun hizmetlerine özgülemeyen anonim şirket yönetim kurulu üyeleri, limited şirket müdürleri ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirkette yönetici olan komandite ortaklar altı aya kadar hapis ve yüz günden üçyüz güne kadar adli para cezasıyla ve yine 1524’üncü madde uyarınca internet sitesine konulması gereken içeriği usulüne uygun bir şekilde koymayan ve az önce saydığımız failler üç aya kadar hapis ve yüz güne kadar adli para cezasıyla cezalandırırlar. Binlerce anonim ve limited şirketi ilgilendirecek olması nedeniyle, internet sitesine ilişkin olarak yapılan düzenlemelere ve cezalara önümüzdeki yazılarımızda ayrıntılı olarak yer verilecektir.
Yeni TTK’nın madde 832/2 hükmü uyarınca da, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’ndan izin almadan umumi mağaza açarak makbuz senedi veya varant düzenleyenler, üç aydan altı aya kadar hapis ve doksan günden az olmamak üzere adli para cezasıyla cezalandırılacaktır.
Mali suça mali cezanın öngörülmesi yerinde olabilir ama her bendin kendine özgü özelliklerinin bulunduğu ve değerlendirmelerin de buna göre yapılması gerektiği kanaatindeyim. Yazımızın girişinde de açıkladığımız üzere, örneğin defter ve belgelerin ibraz edilmemesinin yaptırımını Yeni TTK ile karşılaştırdığımızda VUK’da daha ağırdır. Yine TCK’da yer alan düzenlemelere göre bir yıldan az süreli hapis cezaları para cezasına çevrilebilecek ve iki yıldan az cezalar ise ertelenebilecektir.
