Doğum Borçlanması Şoku Yaşayanlar Borçlanmalarını İptal Edebilecekler
.
1.GİRİŞ
Bilindiği gibi 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile doğum yapan kadınlara hizmet borçlanması imkanı getirilmiş, konu ile ilgili tebliğ ve genelgeler çıkarılmış, tebliğ ve genelgelerde getirilen kısıtlamalar hep eleştiri konusu olmuştur. 5510 sayılı yasanın 41. maddesi ile verilen bu borçlanma hakkından yararlananlar, tam olarak umduklarını bulamamışlar, özellikle isteğe bağlı sigortalı iken doğum borçlanması yaparak emeklilik umanlar hayal kırıklığına uğramışlardır.
.
16.06.2011 tarihli resmi gazetede yayınlanan Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinde değişiklik yapılmasına dair yönetmelik ile bu konuda yeni bir düzenleme yapılmıştır. Yapılan bu düzenleme, emekli olmayı umarak borçlanma yapan isteğe bağlı sigortalıların mağduriyetini geç de olsa giderecektir.
2. DOĞUM BORÇLANMASININ SEYRİ
5510 sayılı yasanın 41. maddesinde “4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalı kadının, iki defaya mahsus olmak üzere doğum tarihinden sonra iki yıllık süreyi geçmemek kaydıyla hizmet akdine istinaden işyerinde çalışmaması ve çocuğunun yaşaması şartıyla talepte bulunulan süreleri” borçlanabileceği ibaresi ile 01.10.2008 tarihi itibari ile doğum borçlanması yasal hak olarak ortaya çıkmıştır.
Maddenin devamında, borçlanılan sürelerin, uzun vadeli sigorta ve genel sağlık sigortası bakımından borçlanılan tarihteki 4 üncü maddenin birinci fıkrasının ilgili bendine göre sigortalılık süresi olarak değerlendirileceği belirtilmiştir.
.
Yasaya paralel çıkarılan ve 28.09.2008 tarihli resmi gazetede yayınlanan Hizmet Borçlanma İşlemlerinin Usul ve Esasları Hakkında tebliğde de doğum borçlanması ile kazanılan hizmetlerin, borçlanılan tarihteki 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının ilgili bendine göre değerlendirileceği belirtilmiştir.
SGK tarafından yayınlanan 26.12.2008 tarihli 2008/111 sayılı uygulama genelgesinde ise; 2008 yılı Ekim ayı başından önce geçen ve bu tarihten sonra 41 inci maddeye göre borçlanılan sürelerle bu sürelere ait kazançların 5510 sayılı Kanunla yürürlükten kaldırılan ilgili kanun hükümlerine göre değerlendirileceği açıklanmıştır. Bu açıklananın hemen altında verilen doğum borçlanması örneği de şu şekildedir.
.
Genelgedeki Örnek: İlk defa 15/03/1992 tarihinde 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendine tabi çalışmaya başlayıp 01/01/1999-01/01//2001 tarihleri arasında 2 yıllık doğumda geçen süresi bulunan sigortalı (B), 15/08/2007 tarihinde Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendine tabi sigortalı olmuş ve 11/03/2009 tarihinde de doğumda geçen süresini borçlanmak için Kuruma müracaat etmiştir. Bu sigortalının borçlanma işlemi 41 inci maddeye göre sonuçlandırılacak, borçlandığı süreler de hizmet ve kazanç olarak 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendine tabi sigortalılık süresi olarak değerlendirilecektir.
.
2008/111 sayılı genelgede, doğum borçlanması yapılan dönemin 01.10.2008 tarihinden önceki bir döneme ait olması durumunda borçlanılan sürelerin 4/a kapsamında değerlendirileceği belirtilmektedir.
Genelgedeki bu açıklamaya istinaden, isteğe bağlı sigorta primi ödeyen kadınlar, borçlanmalarının 4/a kapsamında değerlendirileceğini umarak, borçlanma işlemi yaptılar.
.
2008/111 sayılı genelgede bulunan işten ayrıldıktan sonra ki 300 gün içinde doğumun gerçekleşmesi şartı mahkemelerce iptal edildiğinden hizmet borçlanması hakkında tebliğ ve genelgede değişiklik yapılmıştır.
Yapılan değişiklik(1) ile Doğumun çalıştığı işinden ayrıldıktan sonra 300 gün içinde gerçekleşmesi şartı kaldırılmış, ancak 01.10.2008 öncesi sürelere ait borçlanmalar da, sigortalının borçlandığı tarihte tabi olduğu sigortalılık statüsünde değerlendirilmeye başlanmıştır.
.
2008/111 sayılı genelgeye göre isteğe bağlı sigortalı iken borçlanan ve borçlanılan süreleri son 7 yıl hesabında dikkate alınan kadınlar, emeklilik planları yaparken, 2010/106 sayılı genelgede, borçlanma ile kazanılan hizmetlerin borçlanma esnasında tabi oldukları sigortalılık statüsünde değerlendirileceğinin belirtilmesi üzerine büyük bir şok yaşamışlardır. Bu durumda olup emeklilik planlayanlar 4/b nin (bağ-kur) emeklilik şartlarına tabi olma durumuyla karşı karşıya kalmışlardır.
3. SON DÜZENLEME NE GETİRİYOR
16.06.2006 tarihli resmi gazetede yayınlanan Yönetmelik(2) ile 5510 sayılı Kanunun 41 inci maddesine göre borçlanma yapan sigortalılara, sigortalının talebi halinde aylık bağlanmamış olmak şartıyla bir defaya mahsus olmak üzere borçlanma tutarının tamamının iade edileceği hükmü getirilmiştir. Bu hüküm özellikle isteğe bağlı sigortalı iken doğum borçlanması yapan kadınlar için beklenen bir fırsat idi.
Borçlanma dönemleri son 7 yıl hesabına dahil olan kadınlardan, 2010/106 sayılı genelgeden önce borçlanarak emeklilik planlayanların planları 2010/106 sayılı genelge ile suya düşmüş idi. Şimdi bu durumda olan kadınlar borçlanma bedellerinin tamamını geri alabilecekler. Fiilen bir işte birkaç gün çalışarak 4/a kapsamında sigortalı olacaklar ve bu sürede yeniden borçlanacaklardır. 4/a kapsamında sigortalı iken veya son olarak 4/a sigortalılığı mevcut iken yeniden borçlanan kadınların borçlanmaları 4/a kapsamında hizmet olarak değerlendirilecek, böylece borçlanılan dönemleri son 7 yıl hesabında dikkate alınan kadınlar 4/a şartlarıyla daha erken emekli olabileceklerdir.
4. SONUÇ
Sosyal Güvenlik Kurumu, borçlanma bedelinin bir defaya mahsus olarak geri iade edilmesi düzenlemesi ile, doğum borçlanması yapanların sorunlarına bir çözüm üretmiştir. Böylelikle borçlanılan dönem son 7 yıl hesabına dahil olan ve isteğe bağlı sigortalı iken borçlanan kadınlar borçlanma bedelini geri alabilecek, 4/a kapsamında sigortalı iken yeniden borçlanma yapabilecektir. Neticede 4/a şartları ile emeklilik hakkına da kavuşacaklardır.
.
Bu çözüm, önceki mağduriyetleri giderecek olması açısından önemli olmakla birlikte, asıl çözüm 5510 sayılı yasanın 41. maddesinde yapılacak değişiklikle sağlanmalıdır. Sadece 4/a kapsamında sigortalı olan kadınlara verilen doğum borçlanması hakkı ile kazanılan hizmetlerin, borçlandığı tarihte hangi statüde sigortalı olduğuna bakılmaksızın 4/a kapsamında değerlendirilmesi gerektiğini düşünmekteyiz.
------
(1) 16.09.2010 tarihli 2010/106 sayılı SGK genelgesi
(2) Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
S.Mehmet KELEŞ
S.G.K. Bozüyük Sosyal Güvenlik Merkezi Müdürü
Kaynak : Bilgili Bağımsız Denetim ve YMM A.Ş.
