Organize Sanayi Bölgelerince Yatırımcılara Kısmen Veya Tamamen Bedelsiz Sanayi Parseli Tahsisi Uygulaması
A) Giriş :
Halen ülkemizde 264 adet Organize Sanayi Bölgesi (OSB) bulunmaktadır. Bu OSB’lerin bir kısmı kuruculardan ve katılımcılardan sağlanan kaynaklarla, bir kısmı ise Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığından kredi kullanmak suretiyle arsa ve altyapı harcamalarını sürdürmekte olup, Bakanlık kredisi kullanan OSB’lerden kredi borçlarını tamamen ödeyenler bulunduğu gibi, mevcut parsellerine yeterli talep gelmediğinden, halen kredi borçlarını ödeyemeyen OSB’ler de mevcuttur.
Bu makalemizde, son günlerde kamuoyu gündemini işgal eden “Organize Sanayi Bölgelerince kısmen veya bedelsiz sanayi parseli tahsisi” meselesini, hangi OSB’lerin kapsama dahil olduğu, bu uygulamadan yararlanmanın önünde ne tür engeller bulunduğu açısından değerlendirmeye çalışacağız. Bu uygulamadan yatırımcıların yararlanma koşulları ve meselenin yatırımcılar, yani müstakbel katılımcılar (Katılımcı; OSB’de adına sanayi parseli tahsis edilmiş gerçek ve tüzel kişi) açısından değerlendirilmesi, başka bir makalenin konusu teşkil etmektedir.
B) OSB’lerde Kısmen Veya Tamamen Bedelsiz Parsel Tahsisi
5084 Sayılı Kanun Uygulaması
06.02.2004 Tarihli resmi gazetede yayımlanan 5084 sayılı Kanun’un Geçici 1. Maddesi ile; gelişmişlik düzeyi düşük 49 ilde (önce 36 il iken 13 il 5035 sayılı Kanunla eklendi) ve kalkınmada öncelikli yörelerde kurulmuş OSB’lerde, yatırımcılara bedelsiz parsel tahsisi yapılması imkanı sağlanmıştı. Söz konusu parselin bedelinin Bakanlığa kredi borcu bulunan OSB’lerde kredi borcuna mahsuben, diğer OSB’lerde ise Hazinece nakden ödenmesi öngörülmüş, uygulamanın usul ve esasları da 02.07.2004 tarih 25510 sayılı resmi gazetede yayımlanan Yönetmelikle belirlenmişti. Geçici madde ile getirilen bu uygulama, bugün itibariye yürürlükte bulunmamaktadır.
5084 Sayılı Kanunla yapılan uygulama, yatırımcıların fazlaca teveccüh göstermediği yörelere ve OSB’lere yönelim sağlamışsa da, halen bu OSB’lerde yatırımcı bekleyen parsellerin mevcudiyeti ve bu OSB’lerin de Bakanlığa kredi borcu bulunduğu bilinmektedir.
Özellikle gelişmişlik düzeyi düşük yörelerde yer alan ve Bakanlığa da kredi borcu bulunan OSB’lere yatırım çekilebilmesi, istihdam ortamının geliştirilmesi ve Bakanlığın tahsil edemediği kredi alacaklarının, OSB’lerin borçlarından mahsup yoluyla devlet desteği olarak yatırımcıya aktarılması gibi faydaları düşünülerek benzer bir uygulamanın yeniden hayata geçirilmesi gereği duyulmuştur.
C) OSB’lerde Kısmen Veya Tamamen Bedelsiz Parsel Tahsisi
4562 Sayılı OSB Kanunun Geçici 9. Madde Uygulaması
12.04.2011 tarihli resmi gazetede yayımlanan 6215 sayılı Kanun’un 20. Maddesiyle, 4562 sayılı OSB Kanunu’na Geçici 9. Madde eklenmek suretiyle, bazı değişikliklerle, 5084 Sayılı Kanun uygulamasına benzer yeni bir uygulama hayata geçirilmiştir. Yeni uygulama; gerek işleyiş mantığı, gerekse de Kanuni lafızları ve uygulama yönetmeliklerindeki benzerlikler açısından eski uygulamaya çok benzemektedir.
Yeni uygulamayı yürürlüğe geçiren Geçici 9. Maddede; OSB’lerin yetkili organlarının karar almaları halinde, en az on kişilik istihdam (Tarıma Dayalı İhtisas OSB’lerde bu şart aranmaz) öngören yatırımlara girişen gerçek veya tüzel kişilere tamamen veya kısmen bedelsiz olarak parsel tahsisi yapılabileceği, bu durumda tahsis edilen parselin değerinin, OSB’lere Bakanlar Kurulu kararı ile belirlenecek oran üzerinden, Hazinece ödeneceği, parselin değerinin, Hazine Müsteşarlığının uygun görüşü alınmak suretiyle Bakanlıkça her organize sanayi bölgesi için tespit edilecek yılı metrekare fiyatı üzerinden hesaplanacağı belirtilmiştir. Aynı Maddede Bu uygulamanın, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren iki yıl süre için geçerli olacağı, bu sürenin Bakanlar Kurulu kararı ile en fazla iki defa ikişer yıl daha uzatılabileceği de ifade edilmiştir. Maddenin son fıkrasında bu uygulamaya ilişkin hususların yönetmelikle düzenleneceği belirtilmiştir.
Maddede uygulamadan yararlanma ya da yararlanmama tercihi, OSB’lerin yetkili organlarına yani müteşebbis heyete veya genel kurula bırakılmıştır.
C.1- Hangi OSB’lerdeki Parseller Uygulama Kapsamına Girebilecek?
4562 sayılı OSB Kanunu’nun Geçici 9. Maddesinin 2. Fıkrasının (a) ve (b) bentlerinde OSB’ler iki kategoriye ayrılmış, (a) bendinde Bakanlık kredisi kullanan ve halen kredi borcu bulunan OSB’ler, (b) bendinde Bakanlığa kredi borcunu tamamen ödeyen OSB’ler ile Bakanlık kredisi kullanmamış OSB’ler düzenlenmiştir. (a) Bendinde yer alan OSB’lerin, 12.04.2011 tarihinden önce yaptıkları parsel tahsislerine de bu uygulamadan yararlanma imkanı sağlanmışken, (b) bendindeki OSB’lere böyle bir imkan tanınmamıştır.
Geçici 9. Maddede zikredilen Bakanlar Kurulu kararı 02.06.2011 tarih ve 27952 sayılı resmi gazetede yayımlanmıştır. Kararda “Yatırım Teşvik Uygulamalarında Bölgeler” gruplandırması esas alınmış ve bu çerçevede parselin değerinin Hazinece karşılanması kararlaştırılan oranlar aşağıdaki gibi sınıflandırılmıştır.
a) I. Bölgedeki il ve ilçelerden sosyo-ekonomik gelişmişlik endeks değeri 1 ve altında olan il ve ilçelerde %50,
b) II. Bölgedeki illerin merkez ilçelerinde %50, ilçelerinde %60,
c) III. Bölgedeki illerin merkez ilçelerinde %70, ilçelerinde %90,
ç) IV. Bölgedeki il ve ilçelerde %100,
d) Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar kapsamına giren büyük ölçekli yatırımlar için tüm bölgelerdeki il ve ilçelerde %100.
Kararın (d) bendindeki yatırımlar hariç olmak üzere, Yatırım Teşvik Uygulamalarında Bölgeler gruplandırması ile 264 OSB’nin bölgesel pozisyonu dikkate alındığında, 196 OSB’de yapılacak yatırımların %50 ila %100 arasında değişen oranlarda Hazine desteğinde yararlanabileceği, I. Bölgede yer alan ve sosyo-ekonomik gelişmişlik endeks değeri 1’in üzerinde olan il ve ilçelerdeki 68 adet OSB’de ise Hazine desteği oranının %0 olduğu (destek sağlanmadığı) görülmektedir. Bakanlar Kurulu kararı ile getirilen kriter ile 68 OSB kapsam dışı kalmıştır. (OSB bazında Hazine desteğinden yararlanma oranlarına www.osbuk.org.tr adresinden ulaşılabilir)
C.2- Hazinece Yapılacak Ödemeye Esas Parsel Bedellerinin Tespiti
Geçici 9. Maddenin son fıkrasının işaret ettiği “Organize Sanayi Bölgelerinde Yer Alan Parsellerin Gerçek veya Tüzel Kişilere Tamamen veya Kısmen Bedelsiz Tahsisine Dair Yönetmelik” 26.08.2011 tarihli resmi gazetede yayımlanmıştır. Yönetmeliğin 5. Maddesinin 2. Fıkrası, 10. Maddesinin 4. Fıkrası ve 13. Maddesinin 1. Fıkrası incelendiğinde, Bakanlığa kredi borcunu tamamen ödeyen OSB’ler ile Bakanlık kredisi kullanmamış OSB’lerin uygulamadan yararlanabilmesi için; alt yapı yatırımlarının, en geç Hazine tarafından bedel ödemesinin yapılacağı tarihe kadar, tamamlanması, parsel maliyetlerinin muhasebe kayıtlarından tespit edilebilecek aşamaya gelinmiş olması gerekmektedir.
Yönetmeliğin 13. Maddesinin 1. Fıkrasında, parsellerin değerinin tespitinde OSB’nin muhasebe kayıtlarındaki toplam yatırım harcamaları tutarından hareketle bulunan bedel ile, Bakanlıkça benzer işlerdeki kredi maliyetleri mukayese edilmek suretiyle tespit edilen bedelin karşılaştırılacağı, bu bedellerden düşük olanının Hazine ödemesine esas alınacağı belirtilmiştir.
Örnek: Metrekaresi 100 TL bedelle 4.000 m2‘lik parseller bulunan, %70 Hazine desteği sağlanan bir OSB’de, bir katılımcıya toplam (100 x 4.000 =) 400.000 TL bedelle bir parsel, bedelsiz tahsis uygulamasından önceki bir tarihte, normal yöntemlerle tahsis edilmiştir. Aynı parselin yanında yer alan aynı büyüklükteki başka bir parsel ise kısmen bedelli tahsis uygulaması kapsamında başka bir katılımcıya tahsis edilmektedir. (Yatırımların tamamlanmasından sonra gerçek maliyetin 100 TL/m2 olarak ortaya çıktığı varsayılmıştır.)
Bu durumda uygulamadan yararlanan katılımcı OSB’ye (400.000 x %30 =) 120.000 TL ödeyecek, OSB’ce bakiye 280.000 TL’nin Hazinece ödeneceği düşünülürken, Hazinenin belirlediği emsal maliyetin 60 TL/m2 olduğu belirtilerek OSB’ye (60 x 4.000 x %70 =) 168.000 TL ödeme yapılacaktır. Böylece bu parsel için OSB’nin tahsil ettiği toplam bedel (120.000 + 168.000 =) 288.000 TL olacaktır. Böylece gerçek maliyet bedeli ile tahsil edilen bedel arasındaki farkı teşkil eden (400.000 288.000 =) 112.000 TL’nin bütün katılımcılar tarafından karşılanması söz konusu olacaktır.
Hazinece bedel ödemesi yapılabilmesi için, uygulama süresi içerisinde gerçek maliyetlerin hesaplanabilir aşamaya gelinmiş olması gerekmektedir. Nitekim Yönetmeliğin 13. Maddesinin 2. Fıkrasında, Bakanlık kredisi ile tamamlanan ve kredi borcunu tahsis ettiği parsellerden elde ettiği gelirle geri ödeyen OSB’lerin bedel talebinde bulunamayacağı, başka bir ifade ile bu uygulamadan yararlanamayacakları belirtilmektedir. Zira Yönetmeliğin 13. Maddesi zaviyesinden bakıldığında, tahsis edilen parsellerle bütün maliyetler karşılanmış olduğundan, tahsis edilmeyen parsellerin maliyeti sıfır olarak dikkate alınmaktadır.
D) Sonuç ve Değerlendirme
OSB Kanunu’nun Geçici 9. Maddesinde düzenlenen kısmen veya bedelsiz sanayi parseli tahsisi uygulamasının kamuoyunca doğru algılanamadığı görülmektedir. 264 OSB’den 68 tanesinde, Bakanlar Kurulu kararı gereğince, uygulama kapsamı Hazine desteği sağlanmayacağı, kalan 196 OSB’den ise kaç tanesinin yatırımlarının tamamlamış ya da uygulama süresi içerisinde tamamlayabilecek durumda olduğunun belli olmadığı, en nihayetinde bütün şartları haiz bulunsa dahi kaç OSB müteşebbis heyet veya genel kurulunun uygulamaya katılma kararı alacağı meçhuldür. Bu sebeple, bu uygulamanın çok fazla etkin olamayacağı, ancak ellerinde hazır parseli ve Bakanlığa kredi borcu bulunan OSB’lere faydalı olabileceği anlaşılmaktadır.
Yasal düzenlemede bulunmayan ancak Yönetmelikle getirilen, alt yapı harcamalarının tamamlanmış olması şartı, uygulamanın süresinin uzatılacağı varsayılsa dahi, OSB’leri uygulamaya katılma konusunda çekingenliğe sevk edecektir. Kaldı ki, Hazine desteğinin yatırımların tamamlanmasından ve Bakanlık incelemesinden sonraki bir tarihte sağlanacak olması, OSB’leri finansal açıdan zor durumda bırakacaktır.
OSB’lerin işletmeye alınmaları yıllarca süren bir süreç dahilinde gerçekleşmekte ve bu süreç içerisinde, katılımcılar farklı sürelerde, farklı maliyetlere katlanmaktadır. OSB yetkili organlarının önemli bir görevi de katılımcılar arasında adil bir maliyet paylaşımını sağlamaktır.
Bu sebeple katılımcıların bir kısmının yüklendiği maliyetlerle oluşturulan parsellere ve alt yapı tesislerine, yeni katılımcıların daha düşük bedeller ödeyerek bir anlamda ortak olması adil olmayan bir uygulamaya yol açacağından, Bakanlıkça, fiili maliyetler göz ardı edilerek, götürü altyapı katılım bedeli tayin edilmesi, katılımcılar arasında adil olmayan bir maliyet paylaşımına yol açacaktır. Bu sebeple, halen bütün OSB’lerde metrekare fiyatları ve ödeme şekilleri tayin edilmiş bulunan boş parsellerin tahsis bedellerinin, yöreler itibariyle belli bir oranının Hazinece karşılanacağı öngörülerek, uygulamaya açıklık kazandırılmalıdır. Yine yöresel gelişmişlik düzeyleri dikkate alınarak, maktu Hazine desteği sağlanması da başka bir alternatif olarak düşünülebilir.
Mevcut düzenlemelerle ilgili değerlendirmelerimiz böyle olmakla birlikte, OSB yönetimlerince, tereddüt edilen hususlarda Bakanlıktan yazılı açıklama istenmelidir. Zira, en nihayetinde hangi Bölgelere hangi tutarlarda Hazine desteğinin ödenmesini uygun bulacak veya bulmayacak merci Bakanlık makamıdır.
Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale yazılı veya elektronik ortamda kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak göstermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır .)
Özkan BASAT
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir - Denetçi
Erciyes YMM ve Bağımsız Denetim A.Ş.
ozkanbasat@turmob.org.tr
