I- GİRİŞ:
Sigortalının iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hallerinde SGK’ca yetkilendirilen hekim veya sağlık kurulu raporlarında belirtilen istirahat süresince geçici olarak çalışamama durumu olarak tanımlanan geçici işgöremezlik halinde SGK’ca geçici işgöremezlik ödeneği ödenmektedir. Bu ödeneğin ödenmesinde sigortalının son üç aydaki prim matrahı önem taşımaktadır. Sigortalının hizmet akdine dayalı olarak aynı dönem içinde birden fazla işverene tabi olarak çalışması ve bu işverenlerce ayrı ayrı sigortalı olarak bildirilmesi mümkün ve yasal olduğuna göre uygulama nasıl olacaktır?
II- BİRDEN FAZLA İŞTE ÇALIŞAN SİGORTALININ GEÇİCİ İŞGÖREMEZLİK ÖDENEĞİ
Sigortalılar aynı dönemde birkaç işyerinde çalışabilirler. Bunların gün sayıları bir ayda 30 günü bir yılda 360 günü geçemez, ancak prime esas matrahları ise sigorta primine esas tavan matrahına ulaşıncaya kadar birleştirilir. Artan kısım olur ise işçi payı talep halinde çalışana SGK’ca iade edilir. Bağlanacak emekli aylığını olumlu etkileyecek bu birleşme bir şey için daha önem taşımaktadır ki bu da geçici işgöçremezlik halinde verilecek ödenek veya sürekli işgöremezlik halinde bağlanacak sürekli işgöremezlik gelirine olan etkisidir. Yazımızın konusu da aynı dönemde birden fazla işyerinde çalışmanın bu şekilde çalışan sigortalının geçici işgöremezliği halinde yapılacak geçici işgöremezlik ödeneğinin hesabına olan etkisidir.
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu sigortalıların çalışma yaşamı dışında kalması halinde uzun vadeli sigorta kollarından aylık ve gelir bağlamakla birlikte bir de çalışma dönemi içinde çeşitli nedenlerle çalışamama halinde de geçici işgöremezlik ödeneği ödenmesini öngörmektedir.
5510 sayılı Kanun’un 17. maddesinin birinci fıkrasında, iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hallerinde verilecek ödeneklerin veya bağlanacak gelirlerin hesabına esas tutulacak günlük kazancın, iş kazasının veya doğumun olduğu tarihten, meslek hastalığı veya hastalık halinde ise iş göremezliğin başladığı tarihten önceki 12 aydaki son 3 ay içinde aynı Yasa’nın 80. maddesine göre hesaplanacak prime esas kazançlar toplamının, bu kazançlara esas prim ödeme gün sayısına bölünmesi suretiyle hesaplanacağı hüküm altına alınmış bulunmaktadır.
Buna göre, bir sigortalının iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analığı nedeniyle istirahatlı kaldığı günler için geçici iş göremezlik ödeneği verilirken, günlük kazancın hesabına esas tutulan üç aylık dönem içinde, çalıştığı her bir işyerindeki prime esas tutulan aylık kazançlar toplamı, aynı dönemde o işyerinde çalıştığı veya ücret aldığı gün sayısı toplamına bölünmesi suretiyle çeşitli işyerlerine ait ayrı ayrı bulunacak günlük kazançların toplamı, ödeneğe esas olan günlük kazancını teşkil etmesi gerekecektir.
Kanun’un 82. maddesinin dördüncü fıkrasında, “Sigortalıların bu Kanun’un 53. maddesine göre belirlenen aynı sigortalılık haline tâbi olacak şekilde birden fazla işte çalışması nedeniyle Kuruma ödenen primler toplamı, bu sigortalılık hali için belirlenen prime esas kazanç üst sınırı üzerinden hesaplanacak miktarı aşarsa, aşan kısmın tamamı, sigortalının talebi üzerine en geç talep tarihini takip eden ay içinde hissesi oranında sigortalıya defaten geri ödenir. Geri verilen primler için ayrıca gecikme cezası ve gecikme zammı ile faiz ödenmez” hükmüne yer verilmiştir.
Bu itibarla, Kanun’un 82. maddesinin birinci fıkrası hükmü gereğince alınacak prim ve verilecek ödeneklerin hesabına esas tutulan günlük kazancın alt sınırı asgari ücretin otuzda biri, üst sınırı ise günlük kazanç sınırının 6,5 katı olarak tespit edilmiş olduğundan, aynı zamanda birden çok işyerinde çalışan sigortalılara verilecek iş göremezlik ödeneğine esas tutulacak günlük kazançlar toplamının, alınacak prim ve verilecek ödeneklerin hesabına esas tutulacak günlük kazancın üst sınırı olan 2012 yılı ilk yarısı “01.01.2012-30.06.2012 tarihleri arası” için asgari ücretin 886,50 TL olduğu dikkate alınarak verilecek ödeneklerin hesabına esas tutulan günlük kazancın 29,55 TL olduğu günlük kazancın üst sınırının ise 29,55 X 6,5 = 192,08 TL’yi aşmaması, aşan kısmın ise dikkate alınmaması gerekmektedir.
Yine aynı Kanun’un 18. maddesi hükmü çerçevesinde, bir sigortalının hastalığı veya analığı sebebiyle iş göremez duruma düştüğü günlere ait ödenek alabilmesi için, geçici iş göremezliğin başladığı tarihten önceki bir yıl zarfında en az 90 gün sigorta primi ödeme koşulunu yerine getirmiş olması icap etmektedir.
Bu sebeple, aynı zamanda birden fazla işyerinde çalışan sigortalının hastalığı veya analığı sebebiyle iş göremez duruma düşmesi halinde, hangi işyerinde bahis konusu 90 günlük prim ödeme şartını yerine getirmişse, o işyerlerinden aldığı ücretleri üzerinden ödenek verilmesi icap etmekte ve ödenek alabilmesi için, ayrıca ödeneğe müstahak bulunduğu işyerlerinde sigortalılık niteliğinin devam etmesi gerekmektedir.
Bununla birlikte, iş kazasıyla meslek hastalığı hallerinde, geçici iş göremezlik ödeneği verilebilmesi için, ayrıca belirli bir süre prim ödeme şartı ve sigortalının sigortalılık niteliğinin yitirilip yitirilmediği hususunun saptanması gereği söz konusu olmadığından, aynı zamanda birden çok işte çalışan sigortalıya, iş kazası veya meslek hastalığı dolayısıyla verilecek geçici iş göremezlik ödeneğine esas tutulacak günlük kazancın hesabında, günlük kazanç hesabına esas tutulan üç aylık dönemlerde, her bir işyerindeki prime esas tutulan aylık kazançları toplamının, aynı dönemde o işyerinde çalıştığı veya ücret aldığı gün sayısı toplamına bölünmesi suretiyle, muhtelif işyerlerine ait ayrı ayrı bulunacak günlük kazançların toplamının esas alınması icap etmektedir.
Hem de çalışmakta olduğu ve ödeneğe müstahak bulunduğu iki ayrı işyerindeki sigorta primi ödeme gün sayıları ile kazançları aşağıda belirtilen bir sigortalının 12.03.2012 tarihinde uğradığı iş kazası dolayısıyla istirahatlı bırakıldığı günler için tarafına ödenecek geçici iş göremezlik ödeneğine esas günlük kazancının aşağıdaki biçimde hesaplanması mümkün bulunmaktadır.
.
(A) İŞYERİ
AYLAR | GÜN | KAZANÇ | PRİM/İKRAMİYE |
| 2011/Aralık | 30 | 1800 | |
| 2012/Ocak | 30 | 1790 | 900 |
| 2012/Şubat | 30 | 1900 |
.
(A) işyeri için hesaplanacak günlük kazanç:
1800+1790+1900+900= 6350.-TL
30+30+30= 90 gün
5490/90= 71 TL
(B) İŞYERİ
AYLAR | GÜN | KAZANÇ | PRİM/İKRAMİYE |
| 2011/Aralık | 30 | 2200 | |
| 2012/Ocak | 30 | 2300 | |
| 2012/Şubat | 30 | 1980 |
.
(B) işyeri için hesaplanacak günlük kazanç:
2200+2300+1980= 6480 TL
30+30+30= 90 gün
6480/90= 72 TL
Şu halde (A) ve (B) işyerlerinde ayrı ayrı hesaplanan günlük kazançlar toplamı: 71+72= 143 TL sigortalının geçici iş göremezlik ödeneğine esas günlük kazancını oluşturacaktır.
Şu kadar ki 2012 yılı Ocak-Haziran dönemi için belirlenen günlük kazancın üst sınırı 192,08 TL olduğundan[1] günlük kazançlar toplamının 192,08 TL’yi aşan bölümünün dikkate alınmamasını vurgulamakta da yarar bulunmaktadır.
III- SONUÇ
Aynı zaman diliminde birkaç işyerinde çalışan sigortalıların bu dönemlere ait primleri gün sayısı bazında olmasa da prime esas kazanç matrahları bağlamında birleştirilmesi gerekmektedir. İş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hallerinde verilecek ödeneklerin veya bağlanacak gelirlerin hesabına esas tutulacak günlük kazancın, iş kazasının veya doğumun olduğu tarihten, meslek hastalığı veya hastalık halinde ise iş göremezliğin başladığı tarihten önceki oniki aydaki son üç ay içindeki prime esas kazançlar toplamının, bu kazançlara esas prim ödeme gün sayısına bölünmesi suretiyle hesaplanması gereği doğrultusunda sigortalının çalışmakta olduğu bahse konu üç aydaki işyerlerinin prime esas kullandıkları prim matrahlarının prime esas kazanç tavanını aşmamak koşuluyla birleştirilmesi gerekmektedir.
Şevket TEZEL*
E- Yaklaşım
http://www.ozdogrular.com
