Çeşitli sebeplerle sigortasız çalıştırılmış kişilerin, hak kayıplarını telafi etmesi için başvuracakları yollardan bir tanesi de hizmet tespit davası açmalarıdır. Bu yöntem ancak işten ayrıldıktan sonra kullanılabilir. Henüz çalışmaya devam edenler, SGK'ya ihbarda bulunarak işyerinde çalışmalarının tespitini isteyebilirler. Kısacası hem işyerinde çalışmaya devam etmek hem de mahkemede sigortasız çalıştırıldığının tespitini istemek mümkün değildir. SGK'ya ihbarda bulunmanın ayrıntılarını "Sigortasız Çalıştırılma" başlıklı önceki yazılarımızda anlatmıştık.
Yakınma dilekçesi
Aynı şekilde işten çıktıktan sonra da SGK'ya başvurarak sigortasız çalıştırılma dolayısıyla ortaya çıkan hak kayıplarının giderilmesini sağlamak mümkün. Aynı yazımızda bunun inceliklerine de yer verdik. Bu türden bir başvuru SGK tarafından yakınma dilekçesi olarak dikkate alınmaktadır. Kurumun denetimle yetkili memurları, yakınmacının iddialarını, genel olarak işyerine ait kayıt ve belgelerden araştırmaktadır. Bu nedenle son olarak SGK'ya yakınma dilekçesi vermek isteyenlere, henüz işyerinden ayrılmadan önce işyerindeki çalışmalarını ispat edip destekleyecek yazılı belge örnek veya fotokopilerinden temin ederek, bunları dilekçelerine eklemelerini tavsiye etmiştik. Bu sayede hem denetimi gerçekleştirecek kurum yetkilisinin işini kolaylaştırmış hem de denetime yön göstermiş, kılavuzluk etmiş oluruz.
Belge sunulmalı
| Sigortasız çalıştırımlan kişiler haklarını farklı yollarla arayabilir |
SGK'nın denetimle yetkili memurlarının, işten çıktıktan sonra yakınmada bulunan bir çalışanın, sigortasız çalıştırılmasına ilişkin kanaata varmaları büyük ölçüde işyeri kayıtlarından bu yönde yapacakları tespitlerle sınırlıdır. Denetim sırasında elde edilen ya da yakınmacının bizzat dilekçesi ekinde sunduğu yazılı belgeler, bazen kişinin o işyerinde çalıştığının ispatına yeterli olmayabilir. Ya da yakınmacının o işyeri ile bir ilgisinin olduğu hatta kısa bir süre bu işyerinde çalışma olgusunun gerçekleştiği bu belgelerden anlaşılabilir. Fakat belgelerden elde edilen sonuç çalışma olgusunun süresinin belirlenmesi için yeterli olmayabilir. Örneğin okurumuz Halime Aydoğdu, bir işyerinde 2010 yılı Haziran ve Aralık ayları arasında altı ay süreyle sigortasız çalıştırıldığı iddiasında bulunmaktaydı. İşte denetim sırasında, sadece 2010 yılı Haziran ayına ait bir yazılı belgede okurumuzun ismine rastlanılıp diğer aylar için böyle bir belgeye ulaşılamadığını düşündüğümüzde okurumuzun çalışma süresinin tespiti sorunu karşımıza çıkmaktadır. Bu durumda 2010 yılı Haziran ayında başlayan çalışmanın Aralık ayına kadar sürdüğü sonucuna ulaşmak mümkün olmayabilir.
Alternatif yöntem
İşte bu gibi durumlarda sigortalıların başvurabilecekleri alternatif bir yöntem daha vardır. Yetkili iş mahkemesinde hizmet tespit davası açmak. Hemen belirtelim sigortalıların hizmet tespit davası açabilmeleri için, önceden SGK'ya başvuruda bulunmaları zorunluluğu yoktur. Sigortalar ister SGK'ya hiç yakınmada bulunmaksızın ya da yakınmada bulunup da sonucunu beklemeksizin hizmet tespit davası açabilirler. Keza SGK'ya yapılan başvurunun sonucu çalışanın aleyhine de olsa, bu durum hizmet tespit davası açmaya engel olmadığı gibi davanın sonucu açısından tek başına olumsuz bir etken değildir. Hizmet tespit davası SGK'ya yapılan başvuru ve sonucundan tamamen bağımsız olarak kendi kuralları çerçevesinde görülür ve sonuçlanır.
Hizmet tespit davası için dikkat edilecek ilk kural davanın, görevli ve yetkili mahkemede açılmasıdır. Yargılama usulünde görev mahkemenin davanın konusu bakımında o davayı bakmaya yetkili kılınmasıdır. Yetki ise mahkemelerin yer bakımından davaya bakma yetkilerini ifade eder. Hizmet tespit davalarına bakma açısından görevli mahkeme iş mahkemeleridir. Fakat iş mahkemeleri adliye teşkilatı olan her yerleşim yerinde bulunmaz. Genelde daha büyük yerleşim yerlerindeki adliye teşkilatlarında yer alır. İş mahkemesi kurulmayan yerleşim yerlerinde görevli asliye hukuk mahkemeleri iş mahkemesi yerine iş davalarına bakmakla görevli kılınırlar.
Devam edecek...
Celal KAPAN
http://www.yeniasir.com.tr/Yazarlar/celal_kapan/2012/12/18/hizmet-tespit-davasi
