Kim, Ne Zaman ve Nasıl Emekli Olabilecek / Şükrü Kızılot
Emeklilik konusu, neredeyse herkesi yakından ilgilendiriyor.
Sosyal güvenlikle ilgili açıkların artması gerekçe gösterilerek, emeklilik koşulları sürekli ağırlaştırıldı.
8 Eylül 1999 tarihine kadar, kadınlar 38 erkekler ise 43 yaşında emekli olabiliyorlardı. O tarihten sonra emeklilik koşulları ağırlaştırıldıkça, emekli olabilme yaşı ve prim ödeme gün sayısı yükseltildi.
Kademeli olarak yükseltilen emeklilik yaşı, 1 Ocak 2048 tarihi itibariyle 65 olarak uygulanacak.
Bu yazı dizisinde, sosyal güvenlik sistemine ilişkin temel konuları ve 4/a (SSK), 4/b (Bağ-Kur) ve 4/c (Emekli Sandığı) statüsünde emeklilik koşullarını mümkün olduğunca basit bir dille ve örneklerle siz okurlarımıza aktarmayı amaçladık.
Yazı dizisi içerisinde ilk ele alacağımız konu eski ismiyle SSK, yeni yasada belirtilen şekliyle 4/a’ya tabi olanların emeklilik durumları olacak.
SSK’da (4/A) kim ne zaman nasıl emekli olabiliyor?
SİGORTA BAŞLANGIÇ TARİHİNİN ÖNEMİ
Eski adıyla SSK, yeni adıyla 4/a statüsünden emeklilik için üç ayrı tarihe göre emeklilik koşulu aranıyor.
Bu nedenle, emeklilik yaşınız ve prim gün sayınızın hesaplanabilmesi için, sigortalı çalışmaya başladığınız tarih ve yasal değişikliklerin yapıldığı andaki sigortalılık süreniz önemli.
Buna göre üç farklı tarih karşımıza çıkmakta;
1) 8 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olanların durumu,
2) 8 Eylül 1999 ile 30 Nisan 2008 arasında sigortalı olanların durumu,
3) 30 Nisan 2008 sonrasında sigortalı olanların durumu.
YUKARIDAKİ ŞEÇENEKLERDEN SİZE UYGUN OLANA GÖRE EMEKLİLİK DURUMUNUZU KENDİNİZ HESAPLAYABİLİRSİNİZ.
80’li ve 90’lı yıllar
ÖRNEK: 15 Nisan 1990’da sigortalı çalışmaya başlayan bir kadın, tabloya göre; - 20 yıl sigortalılık süresini, - 5375 prim gün sayısını ve - 46 yaşını doldurduğunda emekli olabilecek.
Söz konusu koşullardan tamamı birlikte sağlanmalı. Örneğimizdeki kişi, bugün itibariyle 20 yıllık sigortalılık süresini doldurmuş. Ancak prim gün sayısını da doldurmuş olsa bile, 46 yaşından küçükse emeklilik için yaşını doldurmayı bekleyecek.
Yaş haddinden emeklilik
23 Mayıs 2002 tarihinde 15 yıldan beri sigortalı olup kadın ise 50, erkek ise 55 yaşını dolduran ve sigortalılık süresince en az 3600 gün prim ödemiş bulunan sigortalılar diledikleri tarihte yaştan emekli olabiliyorlar.
23 Mayıs 2002 tarihinde yaş haddinden emeklilik koşullarını sağlayama-yanlar için 15 yıllık sigortalılık süresi ve 3600 prim günü ile kadın için 50, erkek için 55 yaş koşullarınıı sağladıkları tarihe göre kademeli geçiş öngörülmüş olup, kademeli geçiş koşulları tabloda verilmiştir.
8 Eylül 1999’dan önce sigortalı olanlar
8 Eylül 1999’dan önce sigortalı olanların emeklilikleri, kendi içinde, sigortalılık süresine göre iki gruba ayrılıyor.
8 Eylül 1999 itibariyle 18 yıl ve daha fazla sigortalılık süresi olan kadın ile bu tarih itibariyle 23 yıl ve daha fazla sigortalılık süresi olan erkek sigortalılar eski hükümlere tabi.
KADINLARIN DURUMU
8 Eylül 1999 tarihi itibariyle 18 yıl ve daha fazla süre sigortalı olan, başka bir ifadeyle sigorta başlangıcı 8 Eylül 1981 ve daha eski bir tarih olan kadın sigortalılar “mezarda emeklilik” yasasına tabi değil. Yani eski yasa koşullarıyla emekli olacaklar. Eski Yasaya göre 20 yıl sigortalılık süresi ve 5000 gün prim koşulunu birlikte sağladığı tarihte yaş koşulu aranmaksızın emekli olacaklar.
15 yıllık sigortalılık süresi, 3600 gün prim ödeme ve 50 yaş koşullarını sağlayan kadın sigortalı da kısmi yaşlılık aylığı ile emekli olabilecek.
ERKEKLERİN DURUMU
8 Eylül 1999 tarihi itibariyle 23 yıldan fazla süre sigortalı olan, başka anlatımla sigorta başlangıç tarihi 8 Eylül 1976 ve daha eski bir tarih olan erkek sigortalılar; “mezarda emeklilik” yasasına tabi olmadan, eski yasa koşullarıyla emekli olacak.
Eski yasaya göre, 25 yıl sigortalılık süresi ve 5000 gün prim ödemesini tamamlayan erkek sigortalı yaş aranmadan emekli olacak. Ayrıca, 15 yıl sigortalılık süresi, 3600 gün prim ödeme ve 55 yaş koşullarını tamamlayan erkek sigortalı da kısmi yaşlılık aylığı ile emekli olabilecek.
KADEMELİ EMEKLİLİK KOŞULLARINA TABİ OLANLAR
8 Eylül 1999 öncesi işe başlamış olmakla birlikte 8 Eylül 1999 itibariyle sigortalılık süresi 18 yıldan az olan kadın sigortalılar ile sigortalılık süresi 23 yıldan az olan erkek sigortalılar; sigorta başlangıç tarihinizi aşağıdaki tablodan bulup, karşısında yazan sigortalılık süresi, yaş haddi ve prim gün sayısını doldurmanız halinde, emeklilik hakkını elde etmiş oluyorsunuz.
Yaş haddinden emeklilik
8 Eylül 1999 ile 30 Mayıs 2008 arasında sigortalı çalışmaya başlayanlar, aşağıdaki koşulları sağlamaları halinde yaş haddinden emeklilik hakkını elde etmiş olacaklar;
- Kadınlarda 58, erkeklerde 60 yaşını dolduracak,
- 25 yıldan beri sigortalı bulunulacak,
- En az 4500 gün prim ödemesi yapılmış olacak.
1 Mayıs 2008 ve sonrası işe başlayanlar için emeklilik uzak bir hayal
2008’de yürürlüğe giren, yeni Sosyal Güvenlik Kanunu’na göre,1 Mayıs 2008 ve sonrasında iş hayatına adımını atanlar için emeklilik koşulları oldukça ağır.
1 Mayıs 2008 ve sonrasında ilk defa sigortalı olanlar, 31 Aralık 2035 tarihine kadar en az 7200 gün prim ödemiş olmak koşuluyla; kadın ise 58, erkek ise 60 yaşını doldurduğunda emekli olabilecek.
7200 gün prim ödeme koşulunu 31 Aralık 2035 tarihinden sonra yerine getirenler ise prim ödeme koşulunu yerine getirdikleri tarih aralığına göre kademelendirilen yaşı doldurduklarında emekli olabilecekler. Tabloda da görüldüğü üzere, 31 Aralık 2035 tarihine kadar, 7200 prim günü koşullarını sağlayamayanlar için emeklilik koşulları her yıl ağırlaşıyor.
İlk defa 30 Nisan 2008 tarihinde sonra sigortalı olanlar, bu koşullar dışında, yaş hadlerine 3 yıl eklenmek ve en az 5400 gün prim ödemek koşuluyla da yaşlılık aylığına hak kazanabilecekler.
5400 günlük prim ödeme süresi, 30 Nisan 2008 tarihi ile 31 Aralık 2008 tarihleri arasında sigortalı olanlar için 4600 gün olarak, 1 Ocak 2009 tarihinden itibaren sigortalı olanlar için ise her takvim yılı başında 4600 güne 100 gün eklenmek suretiyle 5400 günü geçmemek üzere uygulanacak.
ÖRNEK
25 Mayıs 2009’da işe başlayan;
- Bir kadın, 58 yaşını doldurur ve 31 Aralık 2035 tarihine kadar 7200 gün prim öderse,
- Bir erkek, 60 yaşını doldurur ve 31 Aralık 2035 tarihine kadar 7200 gün prim öderse, emekli olabilecek.
Ancak 7200 gün prim ödemesini tamamlayanlar için yaş koşulu yükselecek. Prim ödemesini Ekim 2041’de tamamlayan kadın 61 yaşında, erkek ise 63 yaşında emekli olabilecek.
8 Eylül 1999 ile 30 Nisan 2008 arası işe başlayanlar için koşullar ağırlaşıyor
Sigortalı çalışmaya 8 Eylül 1999 ile 30 Nisan 2008 tarihleri arasında başlayan kadın ve erkekler için durum, önceki yıllardaki uygulamalara göre çok daha ağır. Söz konusu tarih aralığında işe başlayan bir kadın 58 yaş ve 7000 gün prim öderse; erkek 60 yaşını doldurur ve 7000 gün prim öderlerse emekli olabilir.
ÖRNEK
5 Mart 2002 tarihinde ilk defa sigortalı olan kişi, en az 7000 gün prim ödemiş olmak koşuluyla;
- Kadın ise 58 yaşını,
- Erkek ise 60 yaşını,
doldurduğunda emekli olabilecek.
Kadın 58, erkek 60 yaşını doldurmuş olsa da 7000 gün prim ödemesi yoksa emekli olamayacak.
Şükrü Kızılot
Kaynak: http://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/22221306.asp
