Ölüm aylığı hak sahiplerine nasıl pay edilir?
Soru: "Dayımın oğlu vefat etti. Eşi ve çocuğu yok. Annesine aylık bağlanabilir mi, bağlanırsa maaş hissesi ne olur?" Fevzi Y./Adana
SOSYAL SİGORTA AİLEYİ ESAS ALIR
Ölüm, ne zaman gerçekleşeceği belli olmayan, bu olguyu yaşayan kişi ile birlikte ailesini de sosyo-ekonomik olarak etkileyen bir kavramdır. Ölüm, ölen sigortalı bakımından ortaya çıkan bir risk olmaktan ziyade ölen sigortalı tarafından geçimleri sağlanan kişiler açısından güvence altına alınması gereken bir risktir. Temel koruma birimi olarak aileyi esas alan ölüm sigortası, diğer sigorta kollarından farklı olarak sigortalının kendisine değil ölüme bağlı olarak geride kalan hak sahiplerine sosyal güvenlik garantisi sağlayan bir sigorta koludur. Türk toplumunun aile ve sosyal yapısı gözetilerek sigortalının eşi, çocukları ve ana babası hak sahibi olarak tanımlanmıştır.
En az 1800 gün sigorta prim ödemesi olan sigortalıların aile bireylerine ölüm aylığı bağlanır. SSK kapsamında sigortalı sayılanlar için, her türlü borçlanma süreleri hariç en az 5 yıldan beri sigortalı bulunup, toplam 900 gün prim ödenmiş olması ölüm aylığı bağlanması için yeterlidir.
Ölen sigortalının, erkek ya da kadın olmasına bakılmaksızın,
-dul eşine,
-sigorta kapsamında çalışmayan, çalışmalarından dolayı gelir veya aylık almayan 18, orta öğrenim görüyorsa 20, yüksek öğrenim görüyorsa 25 yaşından küçük çocuklarına,
-yaşına bakılmaksızın çalışamayacak durumdaki malul çocuklarına,
-evli olmayan, evli olmakla birlikte sonradan boşanan veya dul kalan ve sigortalı olarak çalışmayan, kendi sigortasından dolayı emekli maaşı almayan kız çocuklarına, emekli maaşı almayan ve kişi başına düşen geliri asgari ücretin netinden az olan ana-babasına, ölüm sigortasından aylık bağlanır. Ölenin mirasının reddedilmiş olması hak sahiplerine aylık bağlanması hakkını ortadan kaldırmaz.
HİSSE ORANLARI FARKLIDIR
Ölüm aylığından yararlanan eş, çocuk ve anne-babaların, ölüm aylığındaki hisseleri farklıdır. Eş ve çocuklara bağlanan aylıklar toplamı, sigortalının aylığını aşarsa bunların aylıklarında, hisseleri oranında bir indirime gidilir.
Sigortalının dul eşine % 50, aylık bağlanmış çocuğu bulunmayan dul eşine ise 5510 sayılı Kanun kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmaması veya kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olması şartıyla % 75 oranında aylık bağlanır. Ölüm aylığı alan çocuğunun bulunması veya çalışması nedeniyle % 50 oranında ölüm aylığı bağlanan dul eşin, ileride çocuklarının hak sahibi niteliğini yitirmesi veya kendi sigortalılıklarının sona ermesi halinde aylık oranları, çocukların aylıklarının kesildiği veya kendi sigortalılığının sona erdiği tarihi izleyen ay başından itibaren % 75'e çıkartılır.
Ölen sigortalının hak sahibi durumundaki erkek, kız ya da malul çocuklarına bağlanan ölüm aylığının oranı % 25'tir. Ancak çocuklardan, sigortalının ölümü ile anasız ve babasız kalan veya sonradan bu duruma düşenlerle, ana ve babaları arasında evlilik bağı bulunmayan veya sigortalının ölümü tarihinde evlilik bağı bulunmakla beraber ana veya babaları sonradan evlenenler ile kendisinden başka aylık alan hak sahibi bulunmayanların her biri için ölüm aylığı oranı % 50'dir. Medeni Kanuna göre, sigortalı tarafından evlat edinilmiş, tanınmış veya nesebi düzeltilmiş yahut babalığı hükme bağlanmış çocuklar da ölüm aylığından aynı oranda yararlanır.
Sigortalının ölüm tarihinde veya sonradan eşine ve çocuklarına bağlanması gereken aylıkların toplamı hesaplanan ölüm aylığından az olursa, artan kısım, ölüm aylığına hak kazanan anne ve babasına eşit oranda ödenir. Ancak, ana ve babanın her birinin hissesi ölüm aylığının % 25'inden fazla olamaz. Anne ve babanın her ikisine aylık bağlandığında % 25 oranı ikiye bölünerek aylık hisseleri % 12,50 olarak belirlenir. Artan hissenin bulunmaması halinde anne ve babaya aylık bağlanmaz. Ancak ana ve babanın 65 yaşın üstünde olması durumunda artan hisseye bakılmaksızın ana ve babaya da aylık bağlanır.
EMEKLİ MAAŞLARINDA ALT SINIR VAR
Ölüm aylıklarında hak sahiplerinin bir ya da iki kişi olması halinde hisseden bağımsız olarak bir de alt sınır aylık değerlendirmesi yapılır. Okurumuzun ölen sigortalı akrabasından dolayı ölenin sadece annesine aylık bağlanacak ise ölüm aylığı hissesi her ne kadar % 25 olsa da, ölen sigortalının ilk defa sigortalı olduğu tarih 1 Ocak 2000 öncesi ise annesine vergi iadesi hariç 838,39 TL, sigorta başlangıcı 1 Ocak 2000 tarihi sonrası ise 403,92 TL ölüm aylığı ödenecektir.
Şerif Akçan
