TORBA KANUN GENELGESİ
Sayı : 70809318.010.06.02/ / /2014Konu : 3201 sayılı Kanunda yapılan değişiklikler
GENELGE 2014/
10/9/2014 tarihli ve 6552 sayılı İş Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması ile Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılmasına Dair Kanun 11/09/2014 tarihli ve 29116 (mükerrer) sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır. Bu Kanun ile 8/5/1985 tarihli ve 3201 sayılı Yurt Dışında Bulunan Türk Vatandaşlarının Yurt Dışında Geçen Sürelerinin Sosyal Güvenlikleri Bakımından Değerlendirilmesi Hakkında Kanunun bazı maddeleri değiştirilmiş ve bu Kanuna yeni hükümler eklenmiştir.3201 sayılı Kanunda yapılan değişikliklere ilişkin iş ve işlemlerin usul ve esasları ile 08/06/2011 tarihli 2011/48 sayılı Genelgede yürürlükten kaldırılan veya değiştirilen hükümler aşağıda açıklanmış olup, söz konusu iş ve işlemler aşağıdaki açıklamalar doğrultusunda yürütülecektir.
1- Açıklamalar
Bu Genelgede geçen; a) "Kanun" ibaresi, 3201 sayılı Yurt Dışında bulunan Türk Vatandaşlarının Yurt Dışında Geçen Sürelerinin Sosyal Güvenlikleri Bakımından Değerlendirilmesi Hakkında Kanun, b) "İzinle Türk vatandaşlığını kaybedenler" ibaresi, T.C. İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğünden alınan bilgilere göre doğumla Türk vatandaşı olup da çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığını kaybeden ancak 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanununun 28 inci maddesinde belirtilen haklardan faydalanabilecek kimseler anlamında kullanılmıştır.
2- Kanunda Yapılan Değişiklikler
2.1- İzinle Türk vatandaşlığını kaybedenlerin borçlanma hakkı
Kanunun 6552 sayılı Kanunla değişik 1 inci maddesinde, Türk vatandaşları ile doğumla Türk vatandaşı olup da çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığını kaybedenlerin onsekiz yaşını doldurduktan sonra Türk vatandaşı olarak yurt dışında geçen ve belgelendirilen sigortalılık süreleri ve bu süreleri arasında veya sonunda her birinde bir yıla kadar olan işsizlik süreleri ile yurt dışında ev kadını olarak geçen süreleri, bu Kanunda belirtilen sosyal güvenlik kuruluşlarına prim ödenmemiş olması ve istekleri halinde, bu Kanun hükümlerine göre sosyal güvenlikleri bakımından değerlendirileceği öngörülmüştür.
Bu maddede yapılan değişiklik ile borçlanma talep tarihinde Türk vatandaşlarının yanı sıra sadece talep tarihinde Türk vatandaşı olmamasına rağmen izinle Türk vatandaşlığını kaybeden sigortalıların kendilerine yurtdışında Türk vatandaşı olarak geçen süreleri borçlanma hakkı verilmiştir.
Bu itibarla izinle Türk vatandaşlığını kaybedenler 11/09/2014 tarihinden itibaren yaptıkları borçlanma başvuruları diğer şartların yerine gelmesi şartıyla kabul edilerek borçlanma işlemleri gerçekleştirilecektir. 11/09/2014 tarihinden önce borçlanma başvurusunda bulunup da henüz başvuruları reddedilmemiş olan izinle Türk vatandaşlığını kaybedenlerin talepleri vakit geçirilmeden reddedilecek ve örneği ekli yazı (Ek-1) ile borçlanma taleplerinin reddedildiği, yeniden başvurmaları halinde yasal düzenlemeden yararlanabilecekleri hususunda başvuru sahipleri bilgilendirilecektir.
İzinle Türk vatandaşlığını kaybedenlerin borçlanma hakkından yararlanabilmeleri için borçlanmak istedikleri sürede Türk vatandaşı olma zorunluluğu bulunduğundan Türk vatandaşlığının kaybedilmesinden sonra yurtdışında geçen sigortalılık, işsizlik ve ev kadınlığı süreleri borçlanma kapsamında değerlendirilmeyecektir.
2.2. Akit ülkedeki ilk işe başlama tarihinin Türk sigortasına başlama tarihi olarak kabul edilmesi
2.2.1. İşe giriş tarihinin tespitinde dikkate alınacak süreler
Kanunun değişik 5 inci maddesinin beşinci fıkrasına "Uluslararası sosyal güvenlik sözleşmelerinde Türk sigortasına girişinden önce akit ülke sigortasına girdiği tarihin Türk sigortasına girdiği tarih olarak kabul edileceğine ilişkin özel hüküm bulunan ülkelerdeki sigortalılık sürelerini borçlananların akit ülkede ilk defa çalışmaya başladıkları tarih ilk işe giriş tarihi olarak kabul edilir." cümlesi eklenmiştir.
Ülkemizin imzalamış olduğu sosyal güvenlik sözleşmelerinden; Almanya, Arnavutluk, Avusturya, Azerbaycan, Belçika, Bosna Hersek, Çek Cumhuriyeti, Fransa, Gürcistan, Hırvatistan, Hollanda, İsviçre, Kanada, Kebek, KKTC, Lüksemburg, Makedonya ve Slovakya ile yapılan sosyal güvenlik sözleşmelerinde "akit Taraflardan birinin mevzuatına göre yardım hakkının kazanılması şartlarının tespitinde, diğer Taraf ülkedeki ilk işe başlama tarihi de dikkate alınır" hükmü veya bu anlamda benzer hükümler bulunmaktadır.
Kanunun ilgili maddesine eklenen hüküm gereğince sosyal güvenlik sözleşmesinde özel hüküm bulunan söz konusu 18 ülkedeki sigortalılık sürelerini borçlananların bu ülkelerdeki ilk işe başlama tarihi, Türkiye'de hiç çalışma yoksa ya da Türkiye'deki sigortalılığın başlangıç tarihinden önce ise aylığa hak kazanılıp kazanılmadığının tespitinde Türkiye'de ilk işe giriş tarihi olarak kabul edilecektir.
Bu düzenlemeye göre 5510 sayılı Kanun ile 5510 sayılı Kanundan önceki sosyal güvenlik kanunlarında sigortalılık süresi şartını öngören tüm yardımlarda sosyal güvenlik sözleşmesinde özel hüküm bulunan akit ülkedeki çalışılmaya başlanılan tarih Türkiye'de işe giriş tarihi olarak esas alınacaktır.
Örnek-1: Türkiye'de 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunun 4/1-a bendi kapsamında 01/06/2014 tarihinde, Almanya'da ise 01/01/1983 tarihinde çalışmaya başlayan sigortalı Almanya'da 01/01/1983-31/12/1997 süresinde geçen 5400 gün çalışmasını borçlanmıştır. Adı geçen adına tahakkuk ettirilen borç miktarını 12/09/2014 tarihinde ödemiş ve 12/09/2014 tarihinde aylık talebinde bulunmuştur. Bu durumda ilgilinin Türkiye'de ilk işe giriş tarihi 01/01/1983 olarak alınacak ve aylığa hak kazanıp kazanmadığının tespiti bu tarihe göre yapılacaktır.
Örnek-2: Türkiye'de 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanuna göre 01/04/2008 tarihinde Belçika'da ise 01/01/1980 tarihinde çalışmaya başlayan sigortalı Belçika'da 01/01/1984-31/12/1997 süresinde geçen 5040 gün çalışmasını borçlanmıştır. Adı geçen adına tahakkuk ettirilen borç miktarını 05/04/2014 tarihinde ödemiş ve 17/09/2014 tarihinde aylık talebinde bulunmuştur. Bu durumda ilgilinin Türkiye'de ilk işe giriş tarihi 01/01/1980 olarak alınacak ve aylığa hak kazanıp kazanmadığının tespiti bu tarihe göre yapılacaktır.
Örnek-3: Türkiye'de 506 sayılı göre 01/08/2007 tarihinde çalışmaya başlayan kadın sigortalı Azerbaycan'da 01/02/1987- 31/01/1989 yıllarında geçen ev kadınlığı süresi ile 01/07/1991-31/12/2004 süresi çalışma süresini borçlanarak borcunu ödedikten sonra 18/09/2014 tarihinde aylık talebinde bulunmuştur. Bu durumda, ilgilinin Türkiye'de ilk işe giriş tarihi öncelikle Azerbaycan'daki çalışma tarihinin başlangıcı olan 01/07/1991 olarak alınacaktır. Daha sonra bulunan bu tarihten borçlandığı ev kadınlığında geçen 720 gün geriye götürülerek 01/07/1989 tarihi ilk işe giriş tarihi olarak alınacak ve aylığa hak kazanıp kazanmadığının tespiti bu tarihe göre yapılacaktır.
Örnek-4: 07/05/2004 tarihinde vefat eden ve Türkiye'de 506 sayılı Kanuna göre 01/01/2004-31/01/2004 (30 gün) tarihleri arasında sigortalı çalışması bulunan Türk vatandaşı ya da izinle Türk vatandaşlığını kaybeden sigortalının Türk vatandaşı olan hak sahipleri 11/09/2014 tarihinden itibaren müteveffanın Fransa'da geçen 07/05/1985-06/10/1987 süresi çalışmalarını (870 gün) Kanuna göre borçlanmak istediklerinde ilgililerin borçlanma işlemleri yapılarak Türkiye'deki ilk işe giriş tarihi 07/05/1985 olarak alınacak ve borçlarını ödedikten sonra yazılı taleplerini takip eden aybaşından itibaren ölüm aylıkları bağlanacaktır.
Örnek -5: Türkiye'de 5510 sayılı Kanunun 4/1-b bendi kapsamında 01/08/2013 tarihinde sigortalı çalışmaya başlayan sigortalı Hırvatistan'da geçen 01/05/2000-01/05/2004 süresi hizmetini borçlanarak borcunu ödedikten sonra 20/09/2014 tarihinde malullük aylığı talebinde bulunmuştur. Bu durumda ilgilinin Türkiye'de ilk işe giriş tarihi 01/05/2000 olarak alınacak ve aylığa hak kazanıp kazanmadığının tespiti bu tarihe göre yapılacaktır. Sosyal güvenlik sözleşmesinde özel hüküm bulunan 18 ülkedeki sigortalılık sürelerini borçlananların bu ülkelerdeki hizmet cetvellerinde mecburi sigortalılık kodu altında bildirilen işsizlik ödeneği, hastalık ödeneği, intibak parası, sigortadan muaf cüzi çalışma, çocuk yetiştirme süreleri, bakım süreleri, borçlanma yoluyla ödenen primlere ait süreler, isteğe bağlı prim ödeme süreleri ve benzeri sürelerin başlangıç tarihleri de ilk işe girişin tespitinde dikkate alınacaktır.
Almanya'dan prim iadesi alınan süreler ile İsviçre'den prim transferi yapıldıktan sonra borçlanılan sürelerdeki çalışmaya başlanılan tarih ülkemizde ilk işe giriş tarihi olarak kabul edilecektir.
Söz konusu 18 ülkedeki sigortalılık sürelerini borçlanarak aylık talebinde bulunanların ilk işe giriş tarihinin tespitinde, borçlanma için Kuruma ibraz edilen belgelerdeki başlangıç tarihi esas alınacaktır.
Bu düzenleme, Kanun değişikliğinin yürürlük tarihi olan 11/09/2014 tarihinden itibaren aylık talebinde bulunanların borçlandıkları yurtdışı hizmetlerine istinaden bağlanacak aylıklara hak kazanıp kazanmadıklarının tespitinde geçerli olacaktır. Bu tarihten önce sözleşmeli ülkelerdeki ilk işe giriş tarihinin esas alınarak aylık bağlanması talebinde bulunanların talepleri vakit geçirilmeden reddedilecek ve örneği ekli yazı (Ek-1) ile borçlanma taleplerinin reddedildiği yeniden başvurmaları halinde yasal düzenlemeden yararlanabilecekleri hususunda başvuru sahipleri bilgilendirilecektir.
2.2.2. İşe giriş tarihinin tespitinde dikkate alınmayacak süreler
Ev kadınlığı süreleri akit ülke mevzuatına göre sigortalılık süresi olarak kabul edilmediğinden bu süreleri borçlananların sözleşmeli ülkelerdeki ikamet tarihleri Türkiye'deki ilk işe giriş tarihi olarak kabul edilmeyecektir.
Akit ülke mevzuatına göre ikamet süreleri borçlandırılacak süre niteliğinde olmadığından, ikamet süresinin başlangıcı da ülkemizde ilk işe giriş tarihinin tespitinde dikkate alınmayacaktır.
2.2.3. Sosyal güvenlik sözleşmesinde özel hüküm bulunmayan ülkeler ve sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkeler açısından ilk işe giriş tarihinin tespiti
Söz konusu 18 ülke haricindeki diğer sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmış Danimarka, İngiltere, İsveç, Libya, Norveç, Romanya ve Sırbistan ile sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelerde geçen sürelerini borçlananların ilk işe giriş tarihinin, Kanunun 5 inci maddesinin ikinci ve üçüncü fıkraları hükmü gereğince Türkiye'de çalışma yoksa borcun ödendiği en son tarihten, Türkiye'deki çalışmanın başladığı tarihten önceki yurtdışı süreleri borçlanılmış ise Türkiye'de ilk defa çalışılmaya başlanılan tarihten, borçlanılan gün kadar geriye gidilerek belirlenmesine devam edilecektir.
Örnek: Türkiye'de 4/1-a bendi kapsamında 12/02/2013 tarihinde, İngiltere'de ise 01/01/1984 tarihinde çalışmaya başlayan sigortalı, İngiltere'de 01/01/1984-01/01/2000 süresinde geçen 5760 gün sigortalılık süresini borçlanmıştır. Adı geçen adına tahakkuk ettirilen borç miktarını 15/09/2014 tarihinde ödemiş ve aynı tarihte aylık talebinde bulunmuştur.
Ülkemiz ile İngiltere arasında yürürlükte bulunan sosyal güvenlik sözleşmesinde, Türk sigortasına girişinden önce İngiltere sigortasına girişin, Türk sigortasına giriş olarak kabul edileceğine ilişkin bir hüküm yer almadığından adı geçenin ilk işe giriş tarihi, 12/02/2013 tarihinden 5760 gün geriye götürülerek belirlenecektir.
2.3- Davalardan vazgeçenlerin işlemleri
İzinle Türk vatandaşlığını kaybedenlerin yurtdışında Türk vatandaşı olarak geçen sürelerinin borçlandırılmasına ilişkin uygulama 11/09/2014 tarihinden itibaren yapılan borçlanma taleplerine, sosyal güvenlik sözleşmesinde açık hüküm bulunan ülkelerdeki ilk işe giriş tarihlerinin aylık bağlanmasında Türkiye'de ilk defa işe girdikleri tarih olarak alınmasına ilişkin uygulama ise 11/09/2014 tarihinden itibaren yapılacak aylık taleplerine, istinaden yapılan işlemlerde geçerli olacaktır.
Ancak Kanuna eklenen geçici 8 inci madde ile izinle Türk vatandaşlığını kaybedenlerin yurtdışında Türk vatandaşı olarak geçen sürelerini borçlanma hakkı ile sosyal güvenlik sözleşmesinde açık hüküm bulunan ülkelerdeki ilk işe giriş tarihlerinin Türkiye'de ilk defa işe girdikleri tarih olarak alınması konularında 11/09/2014 tarihinden önce Kurum aleyhine açılmış ve henüz sonuçlanmamış davalardan vazgeçenlere dava konusu talep dilekçelerine istinaden yeni düzenleme doğrultusunda işlem yapılması imkanı verilmiştir.
Bu düzenlemeye göre;
- a) Türk vatandaşı olmamaları nedeniyle borçlanma talebi Kurum tarafından reddedilen ve bunun üzerine 11/09/2014 tarihinden önce Kurum aleyhine dava açan henüz davası neticelenmemiş izinle Türk vatandaşlığını kaybedenlerin davalarından vazgeçtiklerini gösterir ilgili mahkemelerden alacakları yazı ya da ilgili mahkeme kaleminin şerhini taşıyan dilekçeyi ekleyecekleri örneği ekli dilekçe (EK-2) ile Kuruma başvurmaları halinde reddedilen borçlanma talep dilekçeleri esas alınarak o tarihte tercih ettikleri prime esas günlük kazanç üzerinden borç tahakkukları gerçekleştirilerek ilgililere tebliğ edilecektir. Söz konusu borcun yasal süresi içerisinde ödenmesi halinde borçlanma geçerli sayılacaktır. Tebliğ edilen borcun yasal süresi içerisinde bir kısmının ödenmesi ya da hiç ödenmemesi halinde ise ödenmeyen kısım için yeniden müracaat şartı aranacaktır.
- b) Kanunun sosyal güvenlik sözleşmesi yapılan ülkede ilk defa çalışmaya başlanılan tarihin, ilk işe giriş tarihi olarak dikkate alınmayacağı hükmü ileri sürülerek talepleri reddedilenlerin 11/09/2014 tarihinden önce Kurum aleyhine dava açan ve henüz davası neticelenmemiş olanların davalarından vazgeçtiklerini gösterir ilgili mahkemelerden alacakları yazı ya da ilgili mahkeme kaleminin şerhini taşıyan dilekçeyi ekleyecekleri örneği ekli dilekçe (EK-2) ile Kuruma başvurmaları halinde borçlanılan sürelerin geçtiği sözleşmeli ülkedeki ilk işe giriş tarihi esas alınarak geriye dönük aylığa hak kazanılıp kazanılmadığının tespiti yapılarak diğer aylık bağlama şartlarının da yerine gelmesi halinde bu taleplerine göre aylıkları bağlanacaktır.
- c) (a) ve (b)'de belirtilen durumda olan dosyaların tespit edilmesi halinde, davadan vazgeçmeleri durumunda dava konusu taleplerine istinaden işlem yapılacağı hususunda dosya sahiplerine bilgi verilecektir.
- Yürürlükten kaldırılan ve değiştirilen Genelge hükümleri
- b) "8.1. Sigortalılık süresi ve toplam prim ödeme gün sayısının tespitinde" başlıklı maddesinin birinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve ikinci fıkrasının (4) numaralı alt bendi yürürlükten kaldırılmıştır.
2- Dördüncü Bölümün "5.Kazanılmış haklar başlıklı maddesinin sekizinci fıkrasının birinci cümlesi "Kanuna göre yurtdışı borçlanılması yapılabilmesi için, ikili veya çok taraflı sosyal güvenlik sözleşmesi yapılmış olup olmadığına bakılmaksızın yabancı bir ülkede geçen sigortalılık veya ev kadını sürelerinde Türk vatandaşı, borçlanma talep tarihinde ise Türk vatandaşı ya da izinle Türk vatandaşlığının kaybedilmiş olunması şartı aranmaktadır." şeklinde değiştirilmiştir.
Bilgi edinilmesini ve gereğini rica ederim.
Yadigar GÖKALP İLHAN Kurum Başkanı
Ek : Ek-1 Şahıs Borçlanma Red Yazısı (1 Sayfa) Ek-2 Davalardan Feragat Dilekçesi (1 Sayfa)
Dağıtım: Gereği: Bilgi: Merkez ve Taşra Teşkilatına Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına
…./…./2014 Şef : S. ARSLAN …./…./2014 Şb.Md.V. : Y. AKSOY …./…./2014 Şb.Md. : Z. MERT …./…./2014 Dai.Bşk. : H. ÇALIŞKAN …./…./2014 Gn. Md. Yrd. V. : D. KARA …./…./2014 Gn. Md. V. : G. AKCAN …./…./2014 Kur. Bşk.Yrd. : C. CEYLAN
Koordinasyon: …./…./2014 1. Hukuk Müşaviri V. : Av. Nuray OKAR
