Sigortacılıkta Vergi ve Muhasebe İşlemleri - 1
Sigortacılık kanununun vergi ve muhasebe ile ilişkisini konu ettiğimiz bu yazımızda,konuyu iki bölümde ele alıp açıklamalar yapacağız.İlk olarak sigortacılık kanununun amacını ve kanunda geçen tanımlar ele alınarak açıklanacak,sigortacılığın dünyada ve TÜRKİYE 'deki tarihi gelişimini,sigortanın temel ilkelerini ve türlerini ele alacağız.İkinci olarak sigorta acentelerinin yarattıkları primlerin muhasebe kayıt işlemlerini ,Vergisel açıdan beyanname sorumluluklarını ve tutmamaları gereken defter ve belgeleri ele alarak açıklamalar yapacağız.
5684 SAYILI SİGORTACILIK KANUNUN AMAÇ VE KAPSAMI NEDİR ?
5684 sayılı Sigortacılık Kanunun amacı, ülkemiz sigortacılığının geliştirilmesini sağlamak, sigorta sözleşmesinde yer alan kişilerin hak ve menfaatlerini korumak ve sigortacılık sektörünün güvenli ve istikrarlı bir ortamda etkin bir şekilde çalışmasını temin etmek üzere bu Kanuna tâbi kişi ve kuruluşların, faaliyete başlama, teşkilât, yönetim, çalışma esas ve usûlleri ile faaliyetlerinin sona ermesi ve denetlenmesine ilişkin hususlar ve sigorta sözleşmesinden doğan uyuşmazlıkların çözümlenmesine yönelik olarak sigorta tahkim sistemi ile ilgili usûl ve esasları düzenlemektir.
Türkiye'de faaliyet gösteren sigorta şirketleri, reasürans şirketleri, Türkiye Sigorta, Reasürans ve Emeklilik Şirketleri Birliği, aracılar, aktüerler ile sigorta eksperleri bu Kanun hükümlerine tâbidir.
Sosyal güvenlik kurumları, Türkiye İhracat Kredi Bankası Anonim Şirketi ile bu Kanunun denetimle ilgili hükümleri hariç olmak üzere özel kanunlarına göre sigortacılık faaliyetinde bulunan diğer kuruluşlar bu Kanun kapsamında değildir
5684 SAYILI SİGORTACILIK KANUNUNDA GEÇEN TANIMLAR NELERDİR ?
Bu Kanunda geçen;
a) Aktüer: Sigortacılık tekniği ile buna ilişkin yatırım, finansman ve demografi konularında olasılık ve istatistik teorilerini uygulayarak, yasal düzenlemelere uygun prim, karşılık ve kâr paylarını hesaplayan, tarife ve teknik esasları hazırlayan kişiyi,
b) Aracı: Sigorta acentesi ve brokeri,
c) Bakan: Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakanı,
ç) Birlik: Türkiye Sigorta, Reasürans ve Emeklilik Şirketleri Birliğini,
d) Broker: Sigorta veya reasürans sözleşmesi yaptırmak isteyenleri temsil ederek, bu sözleşmelerin yaptırılacağı şirketlerin seçiminde tamamen tarafsız ve bağımsız davranarak ve teminat almak isteyen kişilerin hak ve menfaatlerini gözeterek sözleşmelerin akdinden önceki hazırlık çalışmalarını yürütmeyi ve gerektiğinde sözleşmelerin uygulanmasında veya tazminatın tahsilinde yardımcı olmayı meslek edinen kişiyi,
e) Destek hizmeti kuruluşu: Bu Kanun kapsamındaki kuruluşlara, faaliyet alanlarıyla ilgili konularda yardımcı veya tamamlayıcı nitelikte hizmet veren kuruluşları,
f) Hesap: Güvence Hesabını,
g) İş planı: Sigorta şirketleri ile reasürans şirketlerinin kuruluş amacı ile en az ilk üç yıldaki faaliyetlerine ilişkin tahminlerini ve yükümlülüklerini sürekli olarak yerine getirebileceğini ayrıntılı bir şekilde ortaya koyan planı,
ğ) Komisyon: Sigorta Tahkim Komisyonunu,
h) Levha: Türkiye'de faaliyette bulunan sigorta şirketleri, reasürans şirketleri ile 28/3/2001 tarihli ve 4632 sayılı Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanununa göre kurulan emeklilik şirketleri için Birlik tarafından, sigorta eksperleri ve sigorta acenteleri için ise Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği tarafından ayrı ayrı düzenlenecek faal olarak çalışanlara ilişkin kayıtları gösterir levhaları,
ı) Liste: Sigorta hakemleri listesini,
i) Minimum garanti fonu: Sigorta şirketleri ile reasürans şirketleri için gerekli özsermayenin en az üçte birine denk düşen tutarı,
j) Müsteşarlık: Hazine Müsteşarlığını,
k) Özkaynak: Sigorta şirketleri ile reasürans şirketlerinin ödenmiş veya Türkiye'ye ayrılmış sermayeleri, her türlü yedek akçeleri, yeniden değerleme fonu, dağıtılmamış kâr, kâr ve sermaye yedekleri ile Müsteşarlıkça uygun görülecek sermaye benzeri kaynaklar ve diğer kaynaklardan varsa bilanço zararı ile Müsteşarlıkça uygun görülecek diğer değerlerin düşülmesinden sonra bulunan tutarı,
l) Reasürans şirketi: Türkiye'de kurulmuş reasürans şirketi ile yurt dışında kurulmuş reasürans şirketinin Türkiye'deki teşkilâtını,
m) Sigorta acentesi: Ticarî mümessil, ticarî vekil, satış memuru veya müstahdem gibi tâbi bir sıfatı olmaksızın bir sözleşmeye dayanarak muayyen bir yer veya bölge içinde daimî bir surette sigorta şirketlerinin nam ve hesabına sigorta sözleşmelerine aracılık etmeyi veya bunları sigorta şirketleri adına yapmayı meslek edinen, sözleşmenin akdinden önce hazırlık çalışmalarını yürüten ve sözleşmenin uygulanması ile tazminatın ödenmesinde yardımcı olan kişiyi,
n) Sigorta eksperi: Sigorta konusu risklerin gerçekleşmesi sonucunda ortaya çıkan kayıp ve hasarların miktarını, nedenlerini ve niteliklerini belirleyen ve mutabakatlı kıymet tespiti, ön ekspertiz ve hasar gözetimi gibi işleri mutat meslek olarak yapan tarafsız ve bağımsız kişiyi,
o) Sigorta hakemi: Sigorta ettiren veya sigorta sözleşmesinden menfaat sağlayan kişiler ile riski üstlenen taraf arasında sigorta sözleşmesinden doğan uyuşmazlıkları çözen kişiyi,
ö) Sigorta raportörü: Sigorta ettiren veya sigorta sözleşmesinden menfaat sağlayan kişiler ile riski üstlenen taraf arasında sigorta sözleşmesinden doğan uyuşmazlıkların çözümü amacıyla Komisyona intikal etmiş şikâyetler üzerinde ön incelemeyi yapan kişiyi,
p) Sigorta şirketi: Türkiye'de kurulmuş sigorta şirketi ile yurt dışında kurulmuş sigorta şirketinin Türkiye'deki teşkilâtını,ifade eder.
SİGORTACILIĞIN TARİHİ GELİŞİMİ
Sigorta genel anlamıyla insanların hayatları boyunca beklenmedik bir şekilde oluşabilecek maddi zararlara karşı önceden önlem almalarıdır.İnsanların yemek,içmek,barınma,güvenlik gibi temel ihtiyaçları vardır.İnsanların temel ihtiyaçları olduğu gibi İnsanlar hayatları boyunca,yangı,sel,kaza,hırsızlık vb.tehlikeler ile karşı karşıyadırlar.Bu durumların oluşması olasılıklar dahilinde olsa bile insanlar kendilerini oluşabilecek bu riziko ve risklere karşı güvene almak için az bir miktarda sigorta primiyle sigortalamak ve oluşacak zararı en aza indirgemek istemektedir.İnsanların bu istek ve ihtiyaçlarının karşılanması için sigorta kurumları zorunluluk olarak ekonomik hayata girmişlerdir.
SİGORTACILIĞIN DÜNYADAKİ GELİŞİMİ
Sigortacılığın tarihi gelişim sürecine baktığımızda insanlık tarihi kadar çok eski bir tarihe sahiptir.M.Ö. 4.500 yıllarında Mısırda M.Ö.2.500 yıllarında Babil'de kervancılar kendi aralarında para toplayarak bu gün ki anlamda bir sandık kurdukları bilinmektedir.Hammurabi kanunlarında nakliyecilerin zararlarını giderilmesi için DARMATHA adında bir sigorta kontratına rastlanmıştır.Yine M.Ö.640-558 yıllarında ATİNA'da M.S. 200 yıllarında ROMA'da kontratların yapıldığı bilinmektedir.
11 ve 14.yüz yıllarda italya'da denizciler arasında da sigorta dayanışması yapıldığı bilinmektedir.Avrupa kıtasında ilk sigorta şirketleri 1663 yılında FRANSA'da 1666 yılında Londra da çıkan yangınla branş sigortası gündeme geldi 1669 yılında ilk branş sigortası olan yangın sigortası uygulanmaya başlandı.Bu tarihlerde HOLLANDA,ALMANYA ve A.B.D'de sigortacılık faaliyetleri başlamış oldu.
SİGORTACILIĞIN TÜRKİYEDEKİ GELİŞİMİ
Türkiye'de, Osmanlı imparatorluğunda sigortacılık 1865 Hocapaşa ve Kumkapı ile 1870 Beyoğlu yangınlarının meydana getirdiği büyük sayıdaki mal ve can kaybına bağlı olarak halk arasında sigorta bilinci oluşmuştur. 1872'de İngiliz, 1878'de Fransızlar İstanbul'a gelmişler ve 1891 yılında Fransız sigorta şirketi acentelik açması ile ilk sigortacılık faaliyetleri ülkemizde başlamış oldu.
SİGORTANIN TEMEL İLKELERİ NELERDİR ?
1.Karşılıklı yardımlaşma İlkesi.
2.İktisadilik ( ekonomiklik ) ilkesi
3.Bir nakit gereksiniminin karşılanması ilkesi
4.Tesadüfilik-Beklenmezlik ilkesi
5.Önceden ön görme ilkesi
6.Tehlikeye maruz kalmada eşitlik ilkesi
SİGORTANIN TANIMI
Sigorta, insanların hayatta bazı şartlar altında karşılaşacakları, zarar ve masrafa sebep olan olayların ekonomik sonuçlarından kendilerini korumak için önceden tedbir almalarıdır.
6102 sayılı TÜRK TİCARET KANUNUNUN 1401.maddesinde; Sigorta sözleşmesi, sigortacının bir prim karşılığında, kişinin para ile ölçülebilir bir menfaatini zarara uğratan tehlikenin, rizikonun, meydana gelmesi hâlinde bunu tazmin etmeyi ya da bir veya birkaç kişinin hayat süreleri sebebiyle ya da hayatlarında gerçekleşen bazı olaylar dolayısıyla bir para ödemeyi veya diğer edimlerde bulunmayı yükümlendiği sözleşmedir,demektedir.
SİGORTA TÜRLERİ NELERDİR ?
Sigorta türleri genel olarak iki guruba ayrılabilir;
1.ÖZEL SİGORTALAR.
A:CAN SİGORTALARI
1.Hayat Sigortaları.
a)Vefat hali sigortası
b)Yaşam halinde hayat sigortası
c)Grup hayat sigortası
d)Karma hayat sigortası
2.Ferdi Kaza Sigortası
3.Hastalık Sigortası.
B:MAL SİGORTALARI
1.Yangın Sigortası.
a)Ek rizikolar sigortası
b)Yangın dışında kalan sigortalar
c)Kar kaybı sigortası
2.Nakliyat Sigortası
a)Emtia nakliyat sigortası
b)Menkul kıymet nakliyat sigortası
c)Tekne-Gemi nakliyat sigortası
d)CMR ("Karayolu ile Uluslararası Emtia Nakliyat Sözleşmesi (CMR)" mesuliyet sigortası
C.KAZA SİGORTALARI
A.Oto Sigortaları
1.Kasko sigortası
2.Trafik sigortası
3.İsteğe bağlı mesuliyet sigortası
B.Oto Dışı Sigortalar.
1.Bagaj sigortası
2.Hırsızlık sigortası
3.Para nakli sigortası
4.Cam kırılması sigortası
5.Kasa hırsızlığı sigortası
6.Emniyet suiistimali sigortası
D.ZİRAİ SİGORTALAR
1.Dolu sigortası
2.Hayvan hayat sigortası
3.Kümes hayvanları hayat sigortası
E.MÜHENDİSLİK SİGORTALARI
1.İnşaat sigortası
2.Makine kırılması sigortası
3.Elektronik teçhizat sigortası
2.ZORUNLU SOSYAL SİGORTALAR.
1.Ssk 2.Bağkur 3.Emekli Sandığı 4.Genel Sağlık Sigortası.
Cengiz TÜRK
SMMM-SPK Lisanslı Bağımsız Denetçi
