Kıdem fonu en çok devlete yarayacak, işçiden borç alıp kendisine kaynak / METİN TAŞ - SEZGİN ÖZCAN

 

Kıdem fonu en çok devlete yarayacak, işçiden borç alıp kendisine kaynak

 

Kıdem fonunda artık ana hatlar belli olmaya başladı. Taslağa göre işçinin alacağı tazminat azalacak ama işveren primlerin ödenmesi konusunda özel sektörü zorlayacak. Böylece işçi artık mahkemelerde sürünmeyecek. Fonun nasıl kullanılacağını işçi seçecek fakat bir beyanda bulunmazsa paranın önemli kısmı devlete borç olarak verilecek

 Milyonlarca çalışanı ilgilendiren kıdem tazminatı, hazırlanan taslağın ortaya çıkmasıyla yine gündeme oturdu. 1 Ekim'de başlayacak yeni yasama yılında Meclis gündemine getirilmesi ve yılsonuna kadar yasalaştırılması öngörülen taslağa göre kıdem tazminatında neler değişecek, kim kazanacak kim kaybedecek?

 DAHA MI İYİ, DAHA MI KÖTÜ?
 Kıdem tazminatı fonunun kurulmasıyla pek güzel şeyler olacak.
 Örneğin;
 - KIDEM tazminatını almak için bir yıl çalışmış olmak,
 - EVLENMEK,
 - ASKERE gitmek 'gerekmeyecek'.  
 - EV HAYALİ emekli olunca değil, çalışırken gerçekleşecek... Öngörülen yeni düzenlemenin daha iyi mi yoksa daha kötü mü olduğu nereden ve kimin açısından baktığınıza göre değişiyor?

BARDAĞIN DOLU TARAFI
Önce 'bardağın dolu tarafına' bakarsak, çalışanların ancak yüzde 8-10'unun alabildiği kıdem tazminatını, artık herkesin alabilecek olması yeni düzenlemenin olumlu yönü. Mevcut düzenlemeye göre; en az bir yıl çalışmış olmak koşuluyla, iş sözleşmesinin kıdem tazminatına hak kazanacak şekilde sona ermiş olması gerekiyor. Öngörülen düzenlemeye göre ise iş sözleşmesi ne şekilde ve kimin tarafından sona erdirilmiş olursa olsun kıdem tazminatı almak söz konusu olabilecek. İstifa, doğum, eş tayini, iş değiştirme nedeniyle işten ayrılanların kıdem tazminatları yanmayacak.  
 İşçi kıdem tazminatına hak kazanmasına rağmen işveren tarafından ödenmiyor veya işverenin iflası ya da işyerinin kapanması gibi çeşitli nedenlerle ödenemeyebiliyordu. İşçi de yargı yoluna başvurmak zorunda kalıyordu. Öngörülen düzenlemede kıdem tazminatı işçinin adına açılacak hesapta birikeceğinden ve ödeme fon tarafından yapılacağından kıdem tazminatı güvence altına alınmış oluyor. Ancak yeni düzenlemede de bazı şartlar aranıyor.

TAMAMI EMEKLİLİKTE
 - ÇALIŞANLAR açısından, kıdem hesabından ilk para çekme hakkını kullanırken 15 yıl sigortalılık süresini ve 3 bin 600 prim ödeme gün sayısını doldurmuş olmak şartı kesinlikle aranacak.
 - İKİNCİ ve sonraki para çekme hakkını kullanmalarında ise son kullanımdan sonra '1.800' gün prim ödemiş olmak gerekecek. Bu durumda da kıdem tazminatının sadece yarısını çekmek mümkün.
 - BİR çalışanın, biriken kıdem tazminatının tamamını çekebilmek için ise; emekli olması, beş yıl işsiz kalması veya ölmesi gerekecek...
 - ASKERE giden erkekler, evlenen bayan ve haklı nedenle işten ayrılanlar kıdem tazminatı alamayacak.

PAZARLIK YAPILACAK
 - ÖNCEKİ döneme ilişkin olarak kazanılmış haklar korunacak.
 - YÜRÜRLÜK tarihi itibariyle birikmiş kıdem tazminatları, mevcut kıdem tazminatına hak kazanma şartları sağlandığında işveren tarafından ödenecek.
 - İŞÇİ, işvereni ile yapacağı sözleşme ile kıdem tazminatı fonunun yürürlüğe gireceği tarihten önceki döneme ait tazminatını bireysel kıdem hesabına dahil edebilecek. Bunun için de işveren-işçi arasında pazarlık gündeme gelecek. Örneğin patron, 'Bende 10 lira tazminatın var. Bunun 3 lirasından vazgeçersen fona devredelim. Benden alacağın kalmasın' diyebilecek...

TAZMİNAT YARI YARIYA AZALACAK
 - MEVCUT düzenlemeye göre, işçiye çalıştığı her tam yıl için 30 günlük ücret tutarında kıdem tazminatı ödeniyor. Bu da işçinin ücretinin yüzde 8,33'üne denk geliyor. Öngörülen düzenlemeye göre bu oran yüzde 4'e inecek. Yani her yıl için ödenebilecek tazminat tutarı 14-15 günlük ücret tutarına inecek ve kıdem tazminatı yarı yarıya azalacak.

O TAZMİNAT İÇİN 100 YIL ÇALIŞILMALI
 - KONUT edinme halinde biriken kıdem tazminatının yarısı çekilebilecek. Süre ve prim şartı aranmayacak.
 - ANCAK abartıldığı gibi ev hayali çalışırken gerçekleşmeyecek. Zira şu an asgari ücretlinin hesabında bir yılda 451 lira birikecek. Biriken para belki tapu harcına ancak yetecek.
 - FONDA 50 bin lira birikip yarısı olan 25 bin liranın ev alırken çekilebilmesi için asgari ücretlinin 100 yıl çalışması gerekecek.

İşverenin yükü azalacak
 - ÖNGÖRÜLEN düzenlemenin dolu tarafında işveren için ayrılan pay daha fazla. İşverenler, her işçi için işçinin prime esas aylık brüt kazancının yüzde dördü kadar kıdem primi ödeyecekler. Ancak işsizlik sigortası işveren payı yüzde 2'den 'binde 5'e (yüzde yarıma) indirilecek. Böylece işçinin aylık ücretinin yüzde 8.33'ü kadar olan işverenin kıdem tazminatı yükü, yüzde 2.5'e inecek.

İşverenin işçiyi tutması zorlaşacak
 -  MEVCUT düzenlemeye göre, işçinin istifası halinde kıdem tazminatı ödemek durumunda olmayan işveren, yeni düzenlemede az da olsa kıdem tazminatı fonuna ödeme yapmak durumunda kalacak. İş değiştirmek için işten ayrılan işçinin kıdem tazminatı yanmayacağından, işverenin işçiyi tutması zorlaşacak.

Gazetecinin kaybı büyük
 İŞ Kanunu'na tabi çalışanlara bir yıl için ödenecek tazminatı tutarı, kıdem tavanını aşamıyor. Basın emekçilerindeyse tavan yok. Öngörülen düzenlemeye göre basın çalışanlarının kıdem tazminatlarına tavan gelecek.

DEVLET DE NEMALANACAK
 BU şte en karlı devlet çıkacak. Hiçbir katkıda bulunmadan kendisine fon yaratmış olacak. Zira kıdem hesabındaki birikimlerin hangi yatırım aracı vasıtasıyla değerlendirileceğine işçi karar verecek olmakla birlikte işçinin, bu yönde bir tercih beyan etmemesi halinde söz konusu birikimler, asgari yüzde kırk oranında kamu borçlanma araçlarını veya kira sertifikalarını içeren bir fonda değerlendirilecek. Bireysel kıdem hesabından çekilecek tutarların nemaları menkul sermaye iradı sayılacak ve Devlet üzerinden vergi alacak.
METİN TAŞ - SEZGİN ÖZCAN / AKŞAM