Part-time çalışan işçilerin hafta tatili hakları var mıdır? / Rıza EROĞLU

 

 

Part-time çalışan işçilerin hafta tatili hakları var mıdır?

 

Kısmi süreli (part-time) iş sözleşmesi ile işyerinde çalışan işçilerin hafta tatili haklarının bulunup bulunmadığına ilişkin farklı görüşler ve uygulamalar bulunmaktadır. Mevzuatta açık bir hüküm bulunmaması nedeniyle doktrinde tartışılan bu konuya ilişkin işverenler ile kısmi süreli çalışan işçiler arasında uzlaşmazlıklar çıkmakta, birbiri ile çelişen idare ve yargı kararları bulunmaktadır.

.
Hafta tatilinin yasal dayanağı
Hafta tatili ücretini düzenleyen İş Kanunu'nun 46'ıncı maddesinde 63'üncü maddeye göre belirlenen işgünlerinde çalışmış olmaları koşulu ile 7 günlük zaman dilimi içinde kesintisiz en az 24 saat dinlenme verilmesi öngörülmüştür.

.
İş Kanunu'nda çalışma süresi "İşin Düzenlenmesi" başlıklı 63'üncü maddede haftalık en çok 45 saat olarak belirtilmiştir. Aksi kararlaştırılmamışsa bu süre haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır hükmü yer almaktadır. Ancak taraflar aralarında anlaşırlarsa çalışma süresi haftanın çalışılan günlerine günde 11 saati aşmamak üzere farklı biçimlerde dağıtılabilir.

.
Hafta tatiline hak kazanmada çalışılmadığı halde çalışma süresinden sayılan bazı zamanlar da hesaba dahil edilir. Kanundan veya sözleşmeden doğan tatil günleri, evlenmelerde üç güne kadar, ana, baba, eşin, kardeş veya çocukların ölümünde üç güne kadar verilmesi gereken izin süreleri ile bir haftalık süre içinde kalmak üzere işveren tarafından verilen diğer izinler ile hekim raporuyla verilen hastalık ve dinlenme izinleri çalışma süresinden sayılmaktadır.

.
Kısmi süreli çalışanların hafta tatili hakkı var mıdır?
Tartışma İş Kanunu'nun 46'ncı maddesinde hafta tatiline hak kazanmak için 63'üncü maddede öngörülen haftalık çalışma süresinin doldurulması gerektiğinin belirtilmesinden kaynaklanmaktadır. Konu hakkındaki farklı görüşleri şu şekilde özetlemek mümkün;

1- Çalışmaları 45 saatin altında olduğundan kısmi süreli çalışanların hafta tatili hakkı yoktur görüşü
Bazı yazarlar bu süreyi haftalık 45 saat olarak dikkate aldıklarından, kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışan işçilerin haftada 45 saat çalışmalarının mümkün olmaması nedeni ile hafta tatili ücretine hak kazanamayacaklarını iddia etmektedirler. Ancak burada kısmi süreli çalışanın birden fazla işyerinde çalışması ihtimali göz ardı edilmektedir. Bu görüşe göre örneğin üç işyerinde 15'er saat çalışan işçi haftada 45 saat çalıştığı halde hafta tatiline hak kazanamayacaktır.

2- Haftanın 6 günü çalışmayan işçinin hafta tatili hakkı yoktur görüşü
Diğer bir görüşe göre ise hafta tatiline hak kazanabilmek için haftanın tatilden önce ki çalışma günlerinde çalışmış olmak hafta tatiline hak kazanmak açısından yeterlidir. Yani günde 2 saat ve haftanın 6 günü toplam 12 saat çalışan kısmi süreli işçi hafta tatiline hak kazanabilecektir. Burada örneğin haftada 3 gün 10' ar saat olmak üzere toplam 30 saat çalışan işçi açısından bir hakkaniyetsizlik doğmaktadır. Bu teze göre kısmi çalışan olmasa bile haftada 4 gün 11 saat çalışarak 44 saat çalışan işçi dahi hafta tatiline hak kazanamayacaktır.

3-Haftalık çalışma süreleri ile orantılı hafta tatili hakkı vardır görüşü
İş Kanunun "kısmi ve tam süreli iş sözleşmesi" başlıklı 13'üncü maddesinde "kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılan işçi, ayırımı haklı kılan bir neden olmadıkça, salt iş sözleşmesinin kısmi süreli olmasından dolayı tam süreli emsal işçiye göre farklı işleme tabi tutulamaz" hükmü kısmi süreli çalışan işçinin hafta tatili hakkından mahrum bırakılamayacağını ifade etmektedir. Daha da önemlisi maddenin devamında yer alan "kısmi süreli çalışan işçinin ücret ve paraya ilişkin bölünebilir menfaatleri, tam süreli emsal işçiye göre çalıştığı süreyle orantılı olarak ödenir" ifadesi kısmi süreli çalışan işçilerde hafta tatili ücretinin ne şekilde hesap edileceğine ilişkin bilgi vermektedir.

.
İş Kanunu'nun 63'üncü maddesinde belirtilen 45 saatlik süre, haftalık çalışmaya ilişkin bir üst sınırdır. Haftalık çalışma süreleri iş sözleşmeleri ya da işyeri uygulamaları ile tabi ki bu sürenin altında belirlenebilir. Yasanın 46.maddesinde bahsi geçen 63.maddeye göre belirlenen iş günlerinde çalışmış olma koşulu, iş sözleşmesi ile ya da işyeri uygulaması olarak gelişen ve işçi ile işveren arasında belirlenen haftalık çalışma günlerini ifade etmektedir. Örneğin iş sözleşmesi ile haftada 3 gün ve günde 10 saat çalışılması kararlaştırılmışsa haftada 3 gün çalışan kısmi süreli işçi hafta tatiline hak kazanacak, haftada 2 gün çalışırsa hak kazanamayacaktır. Yasanın 63.maddesi açıkça çalışma süresinin en çok 45 saat olduğunu, bu sürenin aksi kararlaştırılmamışsa haftanın çalışılan günlerine eşit bölüneceğini belirtmektedir. İş sözleşmesi ile çalışma süremizi 30 saat belirleme ve bu süreyi de (aksini kararlaştırarak) haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölmeme hakkımız bulunmaktadır.
Burada dikkat etmemiz gereken bir diğer husus Yasanın 13.maddesi gerekçesidir. Gerekçede "Kısmi süreli iş sözleşmesine göre çalıştırılan işçi, işyerinde haftanın 2 günü iş görmeyi üstlendiğinde bu çalışma düzeni itibarı ile hafta tatili ücretine hak kazanamayacağı gibi, öğleden sonra çalışmaya başlayan işçinin, işverenin sabahları işe başlamak üzere tahsis ettiği servis aracından veya öğle yemeğinden yararlanması da mümkün değildir. " denmektedir. Burada yasa koyucunun kısmi süreli çalışan işçinin haklarını korumakla, tam süreli işçiye göre haksız kazanç elde edilmesi arasında bir denge gözetmeye çalıştığı anlaşılmaktadır. Yasanın gerekçesini de dikkate alarak haftada 2 gün çalışan kısmi süreli işçiye hafta tatili ücreti ödenmeyeceğini söyleyebiliriz. İşyerinde haftada 3 gün ve üzeri çalışan kısmi süreli işçiye ise orantılı olarak hafta tatili ücreti ödenecektir.

Kısmi süreli işçinin hafta tatili ücretinin hesabı nasıl olacaktır?
Diyelim ki tam zamanlı olarak haftada 45 saat çalışan işçi 10 lira saat ücreti üzerinden 7,5 saat x 10 = 75 lira hafta tatili ücretini çalışmadan almaktadır. Hafta da 4 gün toplam 30 saat çalışan kısmi süreli işçi de bu durumda orantısal olarak (45 saat karşılığında 7,5 saat hafta tatili kullanıyorsa, 30 saat karşılığında 5 saat hafta tatili kullanacaktır) 5 saat x 10 = 50 lira hafta tatili ücreti alacaktır.

.
Sonuç olarak İş Kanunun "kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılan işçi, ayırımı haklı kılan bir neden olmadıkça, salt iş sözleşmesinin kısmi süreli olmasından dolayı tam süreli emsal işçiye göre farklı işleme tabi tutulamaz" hükmü gereğince kısmi süreli çalışan işçinin hafta tatili hakkından mahrum bırakılamayacağını, haftada en az 3 gün ve iş sözleşmesi ile belirlenen iş günlerde çalışmış olması koşulu ile kısmi süreli çalışan işçinin çalışma süresi ile orantılı hafta tatili izin hakkının bulunduğunu söyleyebiliriz.

 

Rıza EROĞLU

http://www.dunya.com/part-time-calisan-iscilerin-hafta-tatili-haklari-var-midir-149715yy.htm