YENİ TÜRK TİCARET KANUNU’NDA ANONİM ŞİRKETLER İÇİN ÖNGÖRÜLEN SUÇ VE CEZALAR-I
I- GİRİŞ
Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından 13.01.2011 tarihinde kabul edilen ve istisnalar dışında 01.07.2012 tarihi itibariyle yürürlüğe girecek olan 6102 sayılı (Yeni) Türk Ticaret Kanunu (YTTK), birçok yeni açılımlar, kurumlar ve hükümler içermektedir. YTTK’da yer alan söz konusu yeniliklerden biri de, anonim şirketler için “Cezai Sorumluluk” başlığı ile ayrı ve özel bir bölümün oluşturulmasıdır. Bu bölüm düzenlenirken, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nda kabul olunan ilke ve kurallar da dikkate alınmıştır. Anonim şirketlere ilişkin suç ve cezalar açısından 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda (ETTK), cezai yaptırıma bağlanan fiillerin sayısı sınırlı sayıda iken, YTTK’da daha fazla fiil için cezai sorumluluk öngörülmüştür. Bu bakımdan ETTK, doktrinde “liberal bir kanun” olarak tanımlanmaktayken, YTTK muhtemelen “muhafazakar bir kanun” olarak nitelendirilecektir.
YTTK’da anonim şirketlere ilişkin suç ve cezalar, 562. maddede toplu olarak düzenlenmiştir. Ancak anılan madde dışında, YTTK’nın “Ticari İşletme” hükümlerinin yer aldığı bölümdeki dört ayrı maddede de ceza hükümleri bulunmaktadır. Kanun’da öngörülen suçlardan sadece biri “kabahat” niteliğinde, diğer cezaların tamamı ise “adli ceza” mahiyettedir.
Bu çalışmada, YTTK’da anonim şirketlerle ilgili olarak düzenlenen suç ve cezaların neler olduğu hakkında genel bilgi verilecek ve Kanun’un ceza sistematiği değerlendirilecektir.
II- YENİ TÜRK TİCARET KANUNU’NUN 562. MADDESİNDE DÜZENLENEN SUÇ VE CEZALAR
A- DEFTER TUTMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN YERİNE GETİRİLMEMESİ
Her tacir, işletme faaliyetlerinin oluşumunu ve gelişmesini izleyebilmeye imkan verecek şekilde ticari defterleri tutmak zorundadır (YTTK md. 64/I). YTTK’da tacirlerin yevmiye, defteri kebir ve envanter defterini tutacağı açıkça belirtilmiş, bunlar dışında tutulacak defterlerin Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu (TMSK) tarafından bir tebliğ ile belirleneceği hükme bağlanmıştır. Dolayısıyla tacirler, sayılan defterler dışında TMSK’nın belirleyeceği defterleri tutmakla da yükümlüdür. Diğer taraftan pay defteri, yönetim kurulu karar defteri ve genel kurul toplantı ve müzakere defteri gibi işletmenin muhasebesiyle ilgili olmayan defterlerin de ticari defterler olduğu YTTK’nın 64/IV. maddesinde ayrıca belirtilmiştir.
Anonim ve limited şirketlerde defterleri tutma sorumluluğu yöneticilere ve yönetim kuruluna aittir. Defter tutma yükümlülüğünü yerine getirmeyenler ikiyüz günden az olmamak üzere adli para cezasıyla cezalandırılacaktır (YTTK md. 562/I-a).
B- ŞİRKETE AİT BELGELERİN KOPYASININ SAKLANMAMASI
Tacirler, işletmesiyle ilgili olarak gönderilmiş bulunan her türlü belgenin, fotokopi, karbonlu kopya, mikrofiş, bilgisayar kaydı veya benzeri şekildeki bir kopyasını, yazılı, görsel veya elektronik ortamda saklamakla yükümlüdür (YTTK md. 64/II). Bu yükümlülüğe uymayarak belgelerin kopyasını sağlamayanlar ikiyüz günden az olmamak üzere adli para cezasıyla cezalandırılacaktır (YTTK md. 562/I-b).
C- TİCARİ DEFTERLERİN AÇILIŞ VE KAPANIŞ ONAYLARININ YAPTIRILMAMASI
YTTK’nın 64/III. maddesinde ticari defterlerin, açılış ve kapanışlarında noter tarafından onaylanacağı hükme bağlanmıştır. 6762 sayılı TTK’ya göre sadece yevmiye ve envanter defterleri için kapanış onayı zorunlu iken, çift defter kullanımını olabildiğince engellemek amacıyla, YTTK’da bu defterler dışında defteri kebir, pay defteri, yönetim kurulu karar defteri ve genel kurul toplantı ve müzakere defteri için de kapanış onayı zorunlu hale getirilmiştir. Kapanış onayları, mevcut uygulamada Ocak ayının sonuna kadar yapılabilmekteyken, YTTK’da bu onayların, uygulamada sıkışıklığa yol açmamak için izleyen faaliyet döneminin altıncı ayının sonuna kadar yapılabilmesine imkan sağlanmıştır. Şirketlerin kuruluşunda defterlerin açılışı ticaret sicili müdürlükleri tarafından da onaylanabilecektir. Açılış onayının noter tarafından yapıldığı hallerde noter, ticaret sicili tasdiknamesini arayacaktır. Elektronik ortamda veya dosyalama suretiyle tutulan defterlerin açılış ve kapanış onaylarının şekli ve esasları ile bu defterlerin nasıl tutulacağı Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nca bir tebliğle belirlenecektir.
Kanun’da öngörülen defterler için açılış ve kapanış onaylarını yaptırmayanlar ikiyüz günden az olmamak üzere adli para cezasıyla cezalandırılacaktır (YTTK md 562/I-c).
D- ŞİRKET DEFTERLERİNİN KANUN’A UYGUN TUTULMAMASI
YTTK’nın 65. maddesinde defterlerin ve gerekli diğer kayıtların Türkçe tutulması; kısaltmalar, rakamlar, harfler ve semboller kullanıldığı takdirde bunların anlamlarının açıkça belirtilmesi; defterlere yazımlar ve diğer gerekli kayıtların, eksiksiz, doğru, zamanında ve düzenli olarak yapılması; bir yazım veya kayıtın, önceki içeriği belirlenemeyecek şekilde çizilmemesi ve değiştirilmemesi, defterlerin ve gerekli diğer kayıtların elektronik ortamda tutulması durumunda, bilgilerin saklanma süresince bunlara ulaşılmasının ve bu süre içinde bunların her zaman kolaylıkla okunmasının temin edilmiş olması öngörülmüştür.
Anılan hükümde belirtilen esaslara uygun olarak defterlerini tutmayanlar, ikiyüz günden az olmamak üzere adli para cezasıyla cezalandırılması YTTK’nın 562/I-d maddesinde hükme bağlanmıştır.
E- HİLELİ ENVANTER ÇIKARILMASI
YTTK’nın 66. maddesinde her tacirin, ticari işletmesinin açılışında ve her faaliyet döneminin sonunda, taşınmazlarını, alacaklarını, borçlarını, nakit parasının tutarını ve diğer varlıklarını eksiksiz ve doğru bir şekilde gösteren ve varlıkları ile borçlarının değerlerini teker teker belirten bir envanter çıkarmakla yükümlü olduğu hüküm altına alınmış, maddi duran malvarlığı ile stok malvarlığının ne şekilde envantere alınacağı detaylı bir şekilde açıklanmıştır.
Yukarıda yer verilen 66. madde hükmüne aykırı olarak hileli envanter çıkaranların, ikiyüz günden az olmamak üzere adli para cezasıyla cezalandırılması YTTK md. 562/I-e’de öngörülmüştür.
F- GÖRÜNTÜ VE VERİ TAŞIYICILARA AKTARILMIŞ BELGELERİN İBRAZ EDİLMEMESİ
Saklanması zorunlu olan belgeleri, sadece görüntü veya başkaca bir veri taşıyıcısı aracılığıyla ibraz edebilen kimse, giderleri kendisine ait olmak üzere, o belgelerin okunabilmesi için gerekli olan yardımcı araçları kullanıma hazır bulundurmakla yükümlüdür; icap ettiği takdirde bu kimsenin belgeleri, giderleri kendisine ait olmak üzere bastırması ve yardımcı araçlara ihtiyaç duyulmadan okunabilen kopyalarını sunabilmesi gerekmektedir (YTTK md. 86).
Elektronik ortamda saklanan kayıtların dayanağını oluşturan ve kanıtlayan muhasebe belgelerinin (evrak-ı müsbitenin) ibrazı gerektiğinde, bunların okunabilirliğini sağlayarak ibraz etmeyenler ikiyüz günden az olmamak üzere adli para cezasıyla cezalandırılacaktır (YTTK md. 562/I-f).
G- TİCARİ DEFTERLERİN VE FİNANSAL RAPORLARIN TÜRKİYE MUHASEBE STANDARTLARINA AYKIRI OLARAK TUTULMASI VE DÜZENLENMESİ
YTTK’nın 88. maddesinde, gerçek ve tüzel kişi tacirlerin gerek ticari defterlerini tutarken, gerek münferit ve konsolide finansal tablolarını düzenlerken, TMSK tarafından yayımlanan Türkiye Muhasebe Standartlarına, kavramsal çerçevede yer alan muhasebe ilkelerine ve bunların ayrılmaz parçası olan yorumlara aynen uymak ve bunları uygulamak zorunda oldukları kuralı getirilmiştir.
Ticari defter ve finansal tabloları TMSK tarafından belirlenen TMS’lere uygun olarak tutmayan veya düzenlemeyenler yüz günden üçyüz güne kadar adli para cezasıyla cezalandırılacaktır (YTTK md. 562/II).
H- BAĞLI VEYA HAKİM ŞİRKET RAPORLARININ DÜZENLENMEMESİ
YTTK’nın 199/I. maddesine göre; bağlı şirketin yönetim kurulu, faaliyet yılının ilk üç ayı içinde, şirketin hakim ve bağlı şirketlerle ilişkileri hakkında bir rapor (bağlılık raporu) düzenlemek zorundadır. Bu rapor, bağlı şirketlerin kendi aralarındaki ve hakim şirketle aralarındaki ilişkileri ve bu ilişkilerin kayıp/yarar olarak sonuçlarını açıklayacaktır. Aynı maddenin IV. fıkrasında da, hakim şirketin her yönetim kurulu üyesinin yönetim kurulu başkanından; bağlı şirketlerin finansal ve malvarlığıyla ilgili durumları ile üç aylık hesap sonuçları, hakim şirketin bağlı şirketlerle, bağlı şirketlerin birbirleriyle, hakim ve bağlı şirketlerin paysahipleri ve bunların yakınlarıyla ilişkileri; yaptıkları işlemler ve bunların sonuç ve etkileri hakkında, özenli, gerçeği aynen ve dürüstçe yansıtan hesap verme ilkelerine göre düzenlenmiş bir rapor hazırlattırıp yönetim kuruluna sunmasını ve bunun sonuç kısmının yıllık rapor ile denetleme raporuna eklenmesini isteyebileceği belirtilmiştir.
Söz konusu 199. maddenin I. ve IV. fıkralarına aykırı hareket edenler iki yıla kadar hapis ve adli para cezasıyla cezalandırılacaktır (YTTK md. 562/III).
İ- SANAYİ VE TİCARET BAKANLIĞI DENETİMİNİN ENGELLENMESİ VEYA DENETİM ELEMANLARINA GEREKLİ DEFTER, KAYIT VE BELGELERİN VERİLMEMESİ
6762 sayılı TTK’da olduğu gibi YTTK’da da (md. 210/I), ticaret şirketlerin işlemlerinin, ilkeleri ve usulü bir tüzük ile belirlenerek Sanayi ve Ticaret Bakanlığı denetim elemanları (Bakanlık Müfettişleri ile İç Ticaret Kontrolörleri) tarafından denetlenmesi öngörülmüştür. Mer’i Kanun’da bu denetimin engellenmesi veya gerekli defter, kayıt ve belgelerin verilmemesi halinde herhangi bir yaptırım bulunmamaktayken, YTTK’da (md. 562/IV) tutulmakla veya muhafaza edilmekle yükümlü olunan defter, kayıt ve belgeler ile bunlara ilişkin bilgileri, denetime tabi tutulan gerçek veya tüzel kişiye ait olup olmadığına bakılmaksızın, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı denetim elemanlarınca istenmesine rağmen vermeyenler veya eksik verenler ya da bu denetim elemanlarının görevlerini yapmalarını engelleyenlerin, fiilleri daha ağır cezayı gerektiren başka bir suç oluşturmadığı takdirde, üç aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılması hükme bağlanmıştır.
J- ŞİRKET KURUCULARININ KANUN’A AYKIRI BEYANDA BULUNMASI
YTTK’nın 349. maddesinde, kamuyu aydınlatarak sermayenin korunmasını sağlamak, şirket malvarlığının ve imkanlarının kurucuların menfaatine, bir anlamda kötüye kullanılmasına engel olmak, genel olarak yolsuzlukları önlemek, kuruluşun denetlenmesini kolaylaştırmak ve sorumluluk davalarına akışkanlık kazandırmak amacıyla; şirket kurucuları tarafından kuruluşa ilişkin bir beyanın imzalanması, beyanın dürüst bir şekilde bilgi verme ilkesine göre doğru ve eksiksiz olarak hazırlanması, söz konusu beyanda, ayni sermaye konuluyor, bir ayın ya da işletme devralınıyorsa, bunlara verilecek karşılığın uygunluğuna, bu tür sermayenin ve devralmanın gerekliliğine, bunların şirkete olan yararlarına ilişkin belgeli, gerekçeli ve kesin ifadeli açıklamaların yer alması, kuruculara tanınan menfaatlerin gerekçeleriyle gösterilmesi öngörülmüştür.
Yukarıda yer verilen maddedeki esaslara aykırı beyanda bulunan şirket kurucuları, üçyüz günden az olmamak üzere adli para cezasıyla cezalandırılacaktır (YTTK md. 562/V-a).
K- İŞLEM DENETÇİLERİNİN KANUN’A AYKIRI RAPOR VERMESİ
Sermaye şirketlerinde kuruluşun, bir veya birkaç işlem denetçisi tarafından denetlenmesi ve sonuçların bir rapora bağlanması YTTK’da (md. 351) hükme bağlanmıştır. İşlem denetçisince kuruluş raporu düzenlenmesinin amacı, sermaye taahhütlerinde ve ödemelerinde, menfaat tahsisinde, tüm işlemlerde, borçlanmalarda, tasarruflarda, harcamalarda, kanunlara, sözleşmelere aykırı hareket edilip edilmediğinin; yanıltma, yolsuzluk, hile ve benzeri işlemlerin bulunup bulunmadığının incelemek, gerekçeleriyle ve hesap verme ilkesinin gereklerine uygun olarak açıklamaktır.
İşlem denetçisi YTTK’da belirtilen usul ve esaslara aykırı olarak rapor vermesi halinde, üçyüz günden az olmamak üzere adli para cezasıyla cezalandırılacaktır (YTTK md. 562/V-b).
L- PAYSAHİPLERİNİN ŞİRKETE BORÇLANMA YASAĞINA AYKIRI DAVRANMASI
Paysahiplerinin şirkete karşı borçlanmalarının, bir başka ifadeyle, sermaye taahhüdü dahil, birçok iş ve işlemde şirket kasasını kullanmalarının, kişisel harcamalarını bu kanaldan yapmalarının, hatta şirketten para çekmelerinin engellenmesi amacıyla YTTK’da (md. 358) iştirak taahhüdünden doğan borç hariç paysahiplerinin şirkete borçlanması yasaklanmıştır.
YTTK md. 562/V-c maddesinde, bu hükme aykırı olarak şirkete borçlanan paysahiplerinin üçyüz günden az olmamak üzere adli para cezasıyla cezalandırılması hususuna yer verilmiştir.
M- YÖNETİM KURULU ÜYELERİNİN ŞİRKETE BORÇLANMA YASAĞINA AYKIRI DAVRANMASI
YTTK’nın 358. maddesindeki pay-sahiplerinin şirkete borçlanma yasağının tamamlayıcısı olarak, aynı Kanun’un 395/II. maddesinde yönetim kurulu üyesinin, onun eşinin yahut üçüncü derece dahil üçüncü dereceye kadar kan ve kayın hısımlarından birinin, kendisinin ve söz konusu yakınlarının ortağı oldukları şahıs şirketleri ve en az yüzde 20’sine katıldıkları sermaye şirketlerinin, şirkete nakit veya ayın olarak borçlanamayacağı hüküm altına alınmıştır.
Kanun’da gösterilen esaslara aykırı olarak şirkete borçlanan yönetim kurulu üyeleri veya hısımları üçyüz günden az olmamak üzere adli para cezasıyla cezalandırılacaktır (YTTK md. 562/V-d).
N- KANUN’DA GÖSTERİLEN ŞİRKET BELGELERİNİN SÜRESİ İÇİNDE İLAN ETTİRİLMEMESİ
Anonim şirketin ve şirketler topluluğunun finansal tablolarını düzenlemekle yükümlü ana şirketin yönetim kurulunun, bilanço gününden itibaren altı ay içinde; finansal tabloları, yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporunu, kar dağıtımına ilişkin genel kurul kararını, denetçinin verdiği görüşü ve genel kurulun buna ilişkin kararını, Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi’nde ilan ettirmesi ve şirketin internet sitesine koyması gerekmektedir (YTTK md. 524).
Yukarıda sayılan şirkete ait tablo, görüş, karar, rapor ve diğer belgelerin ilanını Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi’nde yaptırmayanların ikiyüz günden az olmamak üzere adli para cezasıyla cezalandırılması YTTK md. 562/VI’de öngörülmüştür.
"Yaklaşım / Haziran 2011 / Sayı: 222
YENİ TÜRK TİCARET KANUNU’NDA ANONİM ŞİRKETLER İÇİN ÖNGÖRÜLEN SUÇ VE CEZALAR-I
(Başlıklı Makalenin Tüm Yasal Hakları
Yazarı : Mustafa YAVUZ / Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Müfettişi'ne ait olup Yaklaşım Dergis Haziran 2011 Sayı: 222 'de yayınlanmıştır.)
http://www.facebook.com/home.php?sk=group_179736735403478&view=doc&id=203917259652092 "
twitter.com/vergivekanunla
http://vergikanunhaberleri.blogspot.com/
