5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun[1] 33. maddesine göre ölen sigortalının hesaplanmış aylığının, hak sahiplerine paylaştırılmasını adı geçen Kanunun 34. maddesine göre izah etmeye çalışacağız.II- HAK SAHİBİ EŞİN HİSSELERİNİN PAYLAŞTIRILMASI
5510 sayılı Kanun’un 34. maddesinin (a) fıkrasına göre, sigortalının dul eşine %50; aylık bağlanmış çocuk bulunmayan dul eşine ise bu kanunun 5. maddesinin 1. fıkrasının a, b ve e bentleri hariç, bu Kanun kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmaması ve kendi sigortalılığı nedeniyle gelir ve aylık almaması şartlarıyla %75 oranında aylık bağlanacaktır. Konu hakkında örnekler verelim:
Örnek-1: Yaşlılık aylığı alan Fatma Hanım eşi Mehmet Bey’den dolayı ölüm aylığı talebinde bulunduğunu varsayalım. Fatma Hanım’ın eşinden dolayı ölüm aylığının hisse oranı 2/4 oranında olacaktır.
Örnek-2: Hak sahibi Nurten Hanım eşi Mustafa Bey’den dolayı ölüm aylığı talebinde bulunmuştur. Hak sahibi Nurten Hanım herhangi bir sosyal güvenlik kurumuna tabii çalışması ve yabancı bir ülke mevzuatında kaydının olmadığını var sayalım. Ayrıca hak sahibi Nurten Hanım’ın 4b (bağ-kur) kapsamında isteğe bağlı ödediğini varsayalım, bu durumda ölen eşinden dolayı hak sahibi Nurten Hanımın aylık hisse oranı 3/4 olacaktır.
III- HAK SAHİBİ ÇOCUKLARIN HİSSELERİNİN PAYLAŞTIRILMASI
5510 sayılı Kanun’un 34. maddesinin (b) fıkrası ile anılan Kanun 5. maddesinin 1. fıkrasının (a), (b) ve (e) bentleri hariç, bu kanun kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmayan veya kendi sigortalılığı nedeni ile gelir veya aylık bağlanmamış çocuklardan;
1- On sekiz yaşını bitirmemiş, lise ve dengi eğitim görmesi halinde yirmi yaşını yüksek öğrenim yapması halinde yirmi beş yaşını doldurmayanların,
2- Kurum sağlık Kurulu kararı ile çalışma gücünü en az %60 oranında yitirip malul olduğu anlaşılanlar,
3- Yaşları ne olursa olsun evli olmayan, evli olmakla beraber veya dul kalan kız çocuklarının her birine % 25 hissesi oranında aylık bağlanacaktır.
Ancak çocuklarda sigortalının ölümüyle anasız ve babasız kalan veya sonradan bu duruma düşenlerle anne ve babaları arasında evlilik bağı bulunmayan veya sigortalının ölüm tarihinde evlilik bağı bulunmakla beraber ana ve babaları sonradan evlenenler ile kendisinden başka aylık alan hak sahibi bulunmayanların her biri için %50 hisse oranında aylık bağlanacaktır. Konuyu örnekler ile açıklamaya çalışalım;
Örnek-1: Ölen sigortalı Cengiz Bey’in hak sahibi eşi Mürşide Hanım ile geride üç öz çocuğu bulunmaktadır. Bu durumda hisselerin paylaştırılmasında hak sahibi Mürşide’nin aylığı 2/5 hisse oranında diğer üç çocuğun aylığı 1/5 hissesi oranında paylaştırılacaktır.(Hak sahibi Mürşide Hanımın çalışması, gelir ve aylığı bulunmamaktadır.)
Örnek-2: Ölen sigortalı Furkan Beyin geride hak sahibi olarak üç kız çocuğu bulunmaktadır. Hisselerinin paylaştırılmasında her birine 2/6 hisse oranında aylık bağlanacaktır (Kız çocukları dul olmakla birlikte her hangi çalışması bulunmamakta gelir ve aylık almamaktadır.).
IV- HAKSAHİBİ ANNE VE BABANIN HİSSELERİNİN PAYLAŞTIRILMASI
5510 sayılı Kanun 34 maddesinin (d) fıkrasına göre hak sahibi eş ve çocuklardan artan hissesi bulunması halinde her türlü kazanç ve irattan elde etmiş olduğu gelirin asgari ücretin net tutarından daha az olması ve diğer çocuklardan hak kazanılan gelirler hariç olmak üzere gelir veya aylık bağlanmamış olması şartı ile anne ve babaya toplam %25 oranında anne ve babanın 65 yaş üzeri olması halinde artan hisseye bakılmaksızın toplam %25 hisse oranında aylık bağlanacaktır. Örnekler durumu açıklayacak olursak;
Örnek-1: Ölen Sigortalı Harun Beyin geride annesi Havva Hanım ile babası Mustafa Bey bulunmaktadır. Bu durumda anne Havva Hanım ile baba Mustafa Beyin aylıkları %12,5 hissesi oranında olacaktır.
Örnek-2: Ölen sigortalı Sunay Beyin geride hak sahibi olarak iki çocuğu ve anne ve babası bulunmaktadır. Bu durumda hisselerin paylaştırılmasın da iki çocuğun hisse oranı 4/10 hisse oranında olacaktır. Anne ve babanın aylıkları ise 1/10 hisse oranında olacaktır.
V- SONUÇ
Ölüm aylıklarının hisselerinin paylaştırılması eş, anne ve baba, çocukların durumu dosyada ki durumlarına göre farklılık göstermektedir. Anne ve babanın aylık hisselerinin toplamı %25 hisse oranını geçememekte olup, çocuklarının aylıklarının her biri %25 hisse oranında olup fakat anasız babasız olması durumunda % 50 oranında aylık bağlanacaktır. Eşlerinde kendi çalışması ve aylığı olması durumda %50 tersi durumda ise %75 hisse oranında aylık bağlanacaktır. Hak sahiplerine bağlanacak aylıklarının toplamı sigortalıya ait aylığın tutarını geçemeyeceğinden aylığın %100 aşılması durumunda hak sahiplerinden orantılı olarak indirim yapılacaktır.
Coşkun BİLGİN*
Yaklaşım
twitter.com/vergivekanunlar
http://vergivekanunlar.blogspot.com/
