6111 Sayılı Kanunla Getirilen Düzenlemeler Sonrasında İşsizlik Sigortasının Kapsamı ve İşsizlik Ödeneğinden Yararlanma Şartları
I- GİRİŞ
Bu makalede 6111 sayılı Kanunla yapılan değişiklik sonrasında işsizlik sigortasının kapsamı ve işsizlik ödeneğinden yararlanma şartlarından bahsedilecektir.
II- İŞSİZLİK SİGORTASININ KAPSAMI
4447 sayılı Kanun’un 47. maddesinin ikinci fıkrası uyarınca 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi(SSK) ile ikinci fıkrası kapsamında olanlardan[1] bir hizmet akdine dayalı olarak çalışan sigortalıları, 4857 sayılı Kanun’a göre kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışanlardan 5510 sayılı Kanun’un 52. maddesinin birinci fıkrası kapsamında işsizlik sigortası primi ödeyen isteğe bağlı sigortalılar[2] ile aynı Kanun’un ek 6. maddesi kapsamındaki sigortalıları[3] ve 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun geçici 20. maddesinde açıklanan sandıklara tabi sigortalıları kapsar[4].
Ülkemizde çalışma vizesi ile çalışan yabancı işçiler işsizlik sigortası kapsamındadır[5].
İşsizlik sigortası primi, sigortalının 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 80 ve 82. maddelerinde belirtilen prime esas aylık brüt kazançlarından % 1 sigortalı, % 2 işveren ve %1 Devlet payı olarak alınır. İsteğe bağlı sigortalılardan işsizlik sigortası primini ödeyenlerden ise % 1 sigortalı ve % 2 işveren payı alınır.
5510 sayılı Kanun’un; 4. maddesinin birinci fıkrasının (b)[6] ve (c)[7] bentleri, ikinci fıkrası kapsamında olanlardan bir hizmet akdine dayalı olarak çalışmayanlar ve üçüncü fıkrası[8], 5.[9], 6.[10] ve geçici 13.[11] maddeleri kapsamında olanlar ile 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun geçici 20. maddesi kapsamında olmakla birlikte memur veya 22/1/1990 tarihli ve 399 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye tabi sözleşmeli statüde bulunanlar ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, 926 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanunu, 3269 sayılı Uzman Erbaş Kanunu, 3466 sayılı Uzman Jandarma Kanunu, 2802 sayılı Hakimler ve Savcılar Kanunu, 2547 sayılı Yüksek Öğretim Kanunu, 2914 sayılı Yüksek Öğretim Personel Kanunu, 233 ve 399 sayılı kanun hükmünde kararnameler ile 190 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye tabi kamu kurum ve kuruluşlarının teşkilat kanunlarındaki hükümlerine göre sözleşmeli personel statüsünde çalışanlar ile 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa göre geçici personel statüsünde çalıştırılanlar 4447 sayılı Kanun(işsizlik sigortası) kapsamına dahil değildir.
III- İŞSİZLİK ÖDENEĞİNE HAK KAZANMA ŞARTLARI
4447 sayılı Kanun’un 51. maddesinin birinci fıkrasına göre bu Kanun uyarınca sigortalı sayılanlardan hizmet akitleri aşağıda belirtilen hallerden birisine dayalı olarak sona erenler, Kuruma süresi içinde şahsen başvurarak yeni bir iş almaya hazır olduklarını kaydettirmeleri ve bu Kanunda yer alan prim ödeme koşullarını sağlamış olmaları kaydıyla işsizlik ödeneği almaya hak kazanırlar.
a) 25/8/1971 tarihli ve 1475 sayılı İş Kanunu’nun 13. maddesi[12] veya 20/4/1967 tarihli ve 854 sayılı Deniz İş Kanunu’nun 16. maddesi ya da 13.06.1952 tarih ve 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanun’un 6. maddesinin dördüncü fıkrasında belirtilen bildirim önellerine uygun olarak hizmet akdi işveren tarafından sona erdirilmiş olmak,
b) Hizmet akdi, süresi belli olsun veya olmasın sürenin bitiminden önce veya bildirim önelini beklemeksizin 1475 sayılı İş Kanunu’nun 16.[13] maddesinin (I)[14], (II)[15] ve (III)[16] numaralı bentlerine veya 854 sayılı Deniz İş Kanunu’nun 14. maddesinin (II)[17] ve (III)[18] numaralı bentlerine veya 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanunun 7. maddesi[19] ile 11. maddesinin birinci fıkrasına göre[20] sigortalı tarafından feshedilmiş olmak,
c) Hizmet akdi, süresi belli olsun veya olmasın süresinin bitiminden önce veya bildirim önelini beklemeksizin 1475 sayılı İş Kanunu’nun 17.[21] maddesinin (I)[22] ve (III)[23] numaralı bentlerine veya 854 sayılı Deniz İş Kanunu’nun 14. maddesinin (III) numaralı bendine veya 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanun’un 12. maddesinin birinci fıkrasına göre işveren tarafından feshedilmiş olmak,
d) Hizmet akdinin belirli süreli olması halinde, bu sürenin bitimi nedeniyle işsiz kalmak, 854 sayılı Deniz İş Kanunu’nun 7. maddesinin (II) numaralı bendinde[24] belirtilen hizmet akdinin belirli bir sefer için yapılmış olması nedeniyle sefer sonunda işsiz kalmak,
e) İşyerinin el değiştirmesi veya başkasına geçmesi, kapanması veya kapatılması, işin veya işyerinin niteliğinin değişmesi nedenleriyle işten çıkarılmış olmak, 854 sayılı Deniz İş Kanunu’nun 14. maddesinin (IV) numaralı bendindeki[25] nedenlerle işsiz kalmak,
f) 24.11.1994 tarih ve 4046 sayılı Özelleştirme Uygulamalarının Düzenlenmesine ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 21. maddesi kapsamında işsiz kalmak,
g) Yukarıdaki bentlerde belirtilen iş kanunları kapsamına girmeyen sigortalılardan hizmet akitleri, 2821 sayılı Sendikalar Kanunu ile 2822 sayılı Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanunu kapsamında yapılmış olan toplu iş sözleşmeleri veya toplu iş sözleşmesi bulunmayan hallerde Borçlar Kanunu hükümleri doğrultusunda (a), (b), (c), (d) ve (e) bentlerindeki hükümlere paralel olarak sona ermiş olmak.
Ancak, işsizlik ödeneğine hak kazanabilmek için hizmet akdinin başvuru sırasında grev, lokavt veya kanundan doğan ödevler nedeniyle askıya alınmamış olması gerekmektedir.
13.02.2011 tarih ve 6111 sayılı Kanun’un 71. maddesiyle, bu fıkrada yer alan “hizmet akitlerinin sona ermesinden önceki son üç yıl içinde en az 600 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş ve işten ayrılmadan önceki son 120 gün içinde prim ödeyerek sürekli çalışmış” ibaresi “ve bu Kanunda yer alan prim ödeme koşullarını sağlamış” şeklinde değiştirilmiştir. Bu sayede işsizlik ödeneğinden yararlanma şartları kolaylaşmıştır.
IV-SONUÇ
13.02.2011 tarih ve 6111 sayılı Kanun’un 68. maddesiyle 4447 sayılı Kanun’un 47. maddesinin ikinci fıkrasında yer alan “dayalı olarak çalışan sigortalıları” ibaresinden sonra gelmek üzere “4857 sayılı Kanun’a göre kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışanlardan 5510 sayılı Kanun’un 52. maddesinin birinci fıkrası kapsamında işsizlik sigortası primi ödeyen isteğe bağlı sigortalılar ile aynı Kanun’un ek 6. maddesi kapsamındaki sigortalıları” ibaresi eklenmiştir. Böylece işsizlik sigortasının kapsamı genişlemiştir.
13.02.2011 tarih ve 6111 sayılı Kanun’un 71. maddesiyle 4447 sayılı Kanun’un 51. maddesinin birinci fıkrasında yer alan “hizmet akitlerinin sona ermesinden önceki son üç yıl içinde en az 600 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş ve işten ayrılmadan önceki son 120 gün içinde prim ödeyerek sürekli çalışmış” ibaresi “ve bu Kanunda yer alan prim ödeme koşullarını sağlamış” şeklinde değiştirilerek işsizlik ödeneğinden yararlanma şartları kolaylaştırılmıştır.
Ekrem TAŞBAŞI*
Yaklaşım
